Íslendingur - 25.08.1864, Side 4

20
Fegurð þú hefur
fremst sem rósir dala,
ei gaum því gefur
glysi trafasala;
skór með skafna þvengf
skreytir fót þmn Ijúfal
hufuð þitt htífa.
Auð fjár þú eigi
átt, né glæsta salir
tálið, sem teygir
til sin marga hali;
brjóst þitt og blíða
Breta silfur-haugum
betri’ er og baugum.
Vænt mundi vera
veldi’ að slýra Kína,
i dýrmæt djásn bera,
dárar á sefn blína;
betra þó mér þykir'
þínu að ráða hjarta,
bláeyg mín bjarta I
Sælir í sölum
sjó'lar Austurlanda
blítt og bogsvölum
biunda’ á vefjum ganda;
sælla það mér þykir
þjer í moldarkofa,
svannit hjá sofa.
J. \Þ. Th.
„Um Iærða skólann“'.
Allflesta íslendinga mun reka minni til þess og
hafa heyrt þess getið, að eitt sinn var til níu manna
nefnd í Reykjavík, hún átti að ráðgastum landsinsgagn
og nauðsynjar, og þar á meðal um flutning skólans frá
Bessastöðum. Mörgum heíir sýnzt svo, að hún ekki
ætíð hitti hin vænlegustu »ráðin». En hvað sem er um
það, þá verður það ekki með sanni sagt, að nefndin
þurfl lífs eða liðin að þola ámæli fyrir það, að hún hafl
ráðið til þeirrar óhamingju, að latínuskóli íslands var
fluttur frá Bessastöðum í Reykjavík. Allir hinir reynd-
ustu embættismenn og þjóðlegustu íslendingar, er í nefnd-
inni sátu, lögðu á móti því, að skólinn yrði fluttur, og
urðu þeir íleiri en hinir, sem vildu það. þess hefði
1) þessi ritgjijrb er afe vísu ekki beinlírjis áframhald ritgjúrftar-
innar nm sama efni í íslendingi (3. árg., nr. 23. og 24.) ab efuis^
nit)urskipuninni til, en þai á móti er hún þab, hvati atialefui?)
sjálft og skotíun blaSsins yflr höfufc snertir.
verið von, að afl atkvæða rjeðí úrslitum málsins. f>að
varð þó ekki. Danskur ungur spjátrungur, en gæðingur
konungs, var þá stiptamtmaður á íslandi. Hann var mikill
vinur landa sinna þeirra er áttu heima í Reykjavík. Hanii
hjelt, að þeir hefðu gagn af skólaflutningnum. Hann
sýndi það í flestum sínum athöfnum, að hann þekkti ekki
þjóðerni fslendinga og skeytti ekki um að þekkja það,
eða virða. þá voru og nokkrir íslendingar í nefndinni,
vér nefnum ekki þeirra nöfn, þeir hafa víst æpt eins og
önnurbörn í íslenzku Iaugartrogi, en nú voru þeir orðnir
mestu menn, og úlitu það mestu æru, að láta sannast
á sér »aðalinn dingla eg aptan við, eins ogtaglá hesti.»
Með þessu fylgi nokkurra nefndarmanna og óviti skóla-
stjórnarinnar í Kaupmannahöfn gat Bardenfleth komið
því fram, er hann vildi, að láta flytja skófann frá Bessa-
stöðum til Reykjavíkur. íslendingunum, sem iöfðu aptan
í honum, fórst eins og sumum Iöndum þeirra á seinni
hluta 18. aldar og framan af þessari öld, að menn voru
opt fljótir að kollvarpa því, sem til var í Iandinu gott og
gamalt og þjóðlegt, þegar einliver missmíði eða gallar
sáust á því. J>á var ekki athugað, hvort ekki væri hagan-
legra og affarabetra, að umbæta og laga það, sem til var,
heldur en smíða og sníða sjerhvað af nvju. J>á var
lítið skeytt um það, hvort þjóðin hafði mæturá því, sem
kollvarpa skyldi. f>jóðernið var gjört að hornreku, sem
flallgerður forðum; því þegar höfðingjarnir, sem voru
menntaðir hingað og þangað úti í heimi, höfðu sjeð ein-
hvern hlut svona eða svona lagaðan einhversstaðar er-
lendis, þá varð það að vera af vankunnáttu einni og fá-
vizku, að forfeður vorir höfðu haft hann á annan hátt,
og af því að þeir gátu ekki »fylgt tímanum» fram á
þessa »upplýstu öld», og það var og satt, þar sem þeir
voru löngu dauðir. J>essi var aðferðin á seinna hluta
18. aldar og á öndverðri 19 öld. Á þenna hátt hefir
ísland mist marga dýrgripi sína. Ár og eindaga unnu
menn hörðum höndum að því að brjóta þá, töldu sig
færa um að srníða aðra betri, en brast, þegar aðfram kom,
ekkert nema hagleikinn til að gjöra betur eða galla-
minna. Eg held enginn þurfl löngi að leita í sögu ís-
lands, til þess að finna, að þetta er satt. Allir muna
eptir alþingi hinu forna, stólunum og skólunum á IIól-
um og í Skálholti. J>etta voru mætar fornmenjar, sem
hagar hendur höfðu um fjallað. J>að er að sönnu satt,
að ekki voru gersemar þessar á 18. öld jafnfagrar og
glóandi, eins og þá, er hendur hinna fornu íslendinga
höfðu við þær skilið. J>að var farið að falla á þær, og
svo mátti að orði kveða, að þær lægju í sorpi, en þær
voru þó að öllu eðli hinar sömu, og hefðu þær verið
feknar upp og fágaðar, er það víst, að hinn sami máttur
mundi hafa fylgt þeim, sem lampa Aladíns; andar for-
feðranna hefðu komið, og framkvæmt sjerhvað það, sem