Norðanfari - 01.01.1862, Síða 5

5
hiísatjóvn sína; onda mun hjá fáum vera moiri og stöíiugri,
sæld í búi enn honutn. j">ab væri því dhkandi ah öllutn
þeim sero ntihur farnast búakapurinn í þessu tilliti, færi
eins ab rá'i sínti sero þossi heiöurs roabur, þá mundu
góhu bændurnir ckki standa eins strjált í byggímnum,
j triirnar og húsakynnin vera ööruvízi ásýndum og lands-
ins heill og hagsæld á traustari og stööugri fátum cnn
mí er.
(Absendt).
pad er tít'ti inargt þegar atl er gád
sem uui er þtirf ad rœda.
„Enginn hlutur er svo góbur eöa ágætur, ah ekki
megi misbrúka hann'4; segir gamall málsháttur, og sann-
ast hami berlega á hrossum Torum íslendínga; þau eru
í sjálfu sjer, ekki einúngis ómissandi gagnsemdar gripir,
heldur til mikillar skemtunar, og jafnvel hinn mesti un-
abur surnra manna. En hins vegar hlýtur hver, sem tneir
lætur stjórnast af grunda&ri skinsemi, en ótakmarkaðri
hrossa-ást abjáta aí) þau, efcur rjettara sagt fjöldi þeirra
stendnr mikiö í vegi fyrir velmegun vorri, og því vil jeg
benda tnönnum á ab gæta betur hófs í þessu efni, „því
ekki veldur sá er varir þ<5 ver fari“.
þaö eru svo inargar röksemdir sem jeg gæti tilfært
ab styrkja þessa skobun mína, og vil jeg einúngis nefna
tvær abalsannanir. Fyrst live uppfóstur úngvibanna verb-
ur dýrt, og stendur í vcgi fyrir heyfirníngunum, sem þó
er almenrrt viburkennt, ab sje einhver hinn öruggasti bú-
stólpr. því í íie-'tum sýslum og sveitum munu hross-
in, einkum tíngvibiir skerba fóburbyrgbir manna talsvert,
cnda þó í útigángssveitnm sje nokkub öbru máli ab gegna.
{>ab eru iíka dæniin deginum Ijósari, ab þegar eitthvab
harbnar í ári, eru hrossin þúngustu ómagarnir, og eru þá
tveir kostir fyrir hcndi, annabhvert ab skera þau nibur
hópum saman, ebur ausa í þau saubpeníngs fóbrinu þáng-
ab til allt er á enda, og steypa þannig um bjargræbis-
stólpanum, sem er baubpeníngsaríiurinii, og láta fjenabinn
hrapa nibur úr hordauba og samabist þetta víba í vor-
harbindunum 1S59, ab hjá einstaka búanda urbu fleiri
liross í hagatiuin en ærnar í kvíunum, og er þetta ljós
vottur þess hve hiu blinda hrossa-ást er orbin rótgróin
hjá oss.
í anttan máta er þab, hve óbætanlegann uzla hross
gjöra landinu, bæbi úthaga og engjum, þó keyri fram úr
þegar túnin sjálf eru alskipub af hestum alla tuna áis,
9
segir þá, ab þau megi sem alira minnst láta á sjer bera,
Og ekki gegna neinum þó kailab væri til þeirra, nema
gjer einum, þvf liann ætlabi nú ab sækja þeim mat.
Hversu ólík voru riú kjör þeirra orbin frá því fyrir
stundu síban. þab var hib fyrsta vinseradaiorb er þau í
raörg ár hofbu bcyrt hvítan mann tala. Hann gekk burtu
læsti dyrunum á eptir sjer og kom aptur ab hálfri klukku-
stund libinni rncb braub, kjot, heit jarbepli og fulla skál
meb volga nýmjólk. Stuttu þar eptir kom kona hans meb
volgt vatn til þess ab þvo fætur barnanna í, sem húu vissi
af reynslunni — því fleiri slíkir ferbamenn munu hafa kom-
ib þángab ábur — ab mundu vera bólgnir og blóbrisa og
nieb ákomum, og þá hún hafbi þvegib þeim og þurrkab,
njeri liiín þá í vibsmjöri. Meb þakklæti og góbri matar-
lyst neyttu þessir hugprúbu ferbamenn máltíbar sinnar, er
máske aldrei á æíi sinni höfbu fengib þvílíka, og þab er
oss, sem lesum þetta aubskilib, hversu aumkunarleg
kjör þessara manna hafa verib, sem ekki höfbu i tvo daga
mat smakkab, og ekki annab sýnna enn niættu vcrba hung-
urmorba.
nema um hávallarsláltinn, og þori jeg ab fullyrba, ab
þetta brennur vííast vib hjer í nærsýslunum, og virb-
ist mjer þab mjög óskiijanlegt hirbuleysi ab rába ekki bót
á þessu. þab er ekki einúngis ab hestarnir naga algjör-
lega hina kjarnfínu rót upp, svo grasvegurinn nær sjer
varla aptur eptir 2 ár; heldur er trabk þeirra mjög skab-
legt um túnin, einkum í votvibrasumrum, á vorum og
haustitm. Ekki get jeg ímyndab mjer hvab knýr oss til
ab hafa svo mikinn fjölda af hrossum, því vel mætti nota
uxa til inargs í stabinn fyrir hesta, og fþurfa þeir vfst
ekki meira fóbur, en allir vita hve góbur búbætir er ab
þeiin til frálags. Hestarnir eru raunar veglegri og skemmti-
legri skepnur en vjer verbuin nú á þessum duggrabands-
árum, aö „sníba oss stakk eptir vexti“, og gæta ab því
ab land vort er ekki eiris og á 9. og 10. öld, þegar allt
var skógi vaxib millum fjalls og fjöru, og vjer getuin
ckki tekib oss í munn orbj eins mebai hinna fyrstu land-
námsmanna ab lijer drjúpi smjör af hverjn strái.
þ>á sá ekki liögg á vatni þó hjer væri mergb stóbhrossa.
Ennú.er öldin önnur. Margur bóndi ber því í vænginn ab
í stab þess ab hrossiu rótnægi tún sitt, sje áburbur þeirra
svo góbur og endurnærandi fyrir rótina, en jeg þori ab
fullyrba, ab aldrei þarf ab kvarta yfir áburbarskorti, ef
liann er drýgbur eptir föngum án þess ab hestar sjcu hafb-
ir í túnum ebur engjum.
Jeg er viss um, ab margir vilja hrekja þessa skob-
un mína af þeirri ástæbu ab hestarnir sjeu nú orbnirsvo
ágæt verzlunarvara til útlanda, en jeg vil benda mönn-
um til ab lialda mí nákvæman reikníng á öllnm kostn-
aöi vibvfkjandi uppheldi hestsins, fyrirhöfn og ymsu þar
ab lútandi, auk þess ab kunna ab meta uzla þann og
skemmdir er bann gjörir lúni og engjum, og munu menn
þá viburkenna, ab 4-5 vetra hestar eru ekki ofvel borg-
abir meb 16— 20 rd. sem nú næstlibib sumar var mebal-
verb bjer Norbanlands.
Ekki get jeg neitab því, ab þab er sanniir málshátt-
ur: „hægra er ab kenna hedræfcin en halda þau“ — en
líka veit jeg, afc „orb liggja til alls fyrst“, og þvf vil jeg
Iáta í Ijósi álit niitt hvernig bezt yrbi rábin bót á því ab
fækka hrossaeign vorri. því jeg er líka sannfærbur nm, ab
ef viijinn og samtaksscmin veiba jafnvægi mögulegleik-
ans, getur þab brábiega kornist í golt liorf. Hirin bezta
og beinasta veg til þe-'s álít jeg ab allir landsdrottnar
tæki þab fram ebur ákvæbi í skilmálabrjefi vib landset-
ann hvab marga hesta hann mætti hafa <á jörbunni, þyf
to
|>á máltíbinni var Iokib lögbu þan sig til svefns stab-
þrevtt og uiáttfarin, því nú fyrst eptir heilan mánrob
hvíldust þau í óhultuin stab fyrir leitarmönnum og spor-
hundum.
Kona hinns miskunnsama Samarítans, klæddi gesti
sfna úr Öllum lörfum þeirra og í ný föt, og daginn ept-
ir ljetu þau somi sína fylgja þeim til Philadelphiu bvar
þeim var nú ab fullu borgifc.
Enn bib merkilegasta vifc sögu þessa er þó enn ept-
ir, og þab er þetta, ab þá Katý hafbi verib vistföst á stór-
búi einu hvar hún lært hafbi matreibslustöi f, og var bú-
inn ab vinna fyrir hálfs missiriskaupi, bafcst hún upp-
gjafar á vist sinni og rjefcst til ferfcar subur til Virginíu-
fylkis, meb þeirri óbifanlegu fyrirætlun, ab freista hvort
hún ekki gæti heinit dóitur sína, er eptir varb, úr heljn.
Móburinni hafbi komifc þetta áform í hug er dóttir henn
ar settist aptur, ab hún skyldi ekki láta af fyrri en ab
hún einnig væri btíin ab frelsa dóttur sína úr Ijónagrifj-
unni; því var þab, ab hún ekki hib fyrra skiptib breytti
áformi sfnu, heidur hjeldt þá tafarlaust áfratn, og færbist