Norðanfari - 25.01.1866, Blaðsíða 1

KORMJIEAM.
AKUREYRl 25. JANUAR 1866.
M f.-2.
5. ÁR.
E3IUEF Al> SliXm'.
HEILIR OG SÆLIR, IIEIDRAÐI VINUR MINN!
Nú eru lifcnar langar stundir síban, erjeg
ritaVi ybur línu sRast, og er yíur þó sannast
ab segja, aí) mjer er anuara, en þjer knnnib
ab halda, um noHrib, þa?> er: urn Norburland
og Norfslendinga, um Norbanfara og norblenzka
blatamanninn vorn ; livab kalt sem hann and-
ar a& norban, hefi jcg samt varrnt hugarþel
til þeirrar áttar, og þess, sem þar er og gjör-
ist; því bæbi er þab, afe blóbib rennur til
gkyldunnar, þar sem Norblendingarnir eru, og
svo hitt, ab þeir hafa löngum verib sagbir öl!u
Jrvikari, en sumir a'rir me&al landa þeirra, og
skjótari til framkvæmdanna, sem er stórmikill
kostur hverrar þjóbar. En þab er þó eigi á-
form mitt, ab fara ab ræba vib ybur núna um
hag Norburlands yfirhiifub, og bryniistu þartir
t>ess, og ælla jeg því í þetta sinn ab snúa máli
mínu ab þvf, aem ybur stendnr næst allra
manna, og þab er liann Norbanfari ybar, sem
þjer liafib gefib nafn og tiiveru í fyr-tu, en
\ib haldib og stjórnib síban meb alúb og elju.
Glatt get jeg ybur, meb þvf ab segja yb-
ur góban dóm margra manna lijer sybra um
blabib ybar, og jeg fyrir mitt leyti fagna ávallt
komu þess, og les þar inarga grein mjer til
skemmtunar og uppbyggingar. En einkum
þakka jeg ybur fyrir sibferfislegu rilgjövbirn-
av, sem þar eru prentafar, t. a. m. greinina I
október blatinu 1864, mcb yfirskriptinni: „Ferb
Isaac Sbarps um ísland“; og sú grein finnst
mjer vera ritub meb fjöri, af innilegri góbfýsi
til landa vorra, og má af slíkum greinum
rnargt gott nema ab minni ætlun. Mjer liefir
Jengi virzt og virbist enn, sem þab sje miki!-
væg skylda ybar blabamanna, ab brýna fvrir
landsfólkinu, jafnt háum sem lágutn dyggb-
ir þær, sem þjóbinni mega afc haldikoma; og
v'st er um þab, ab í öbrum löndum eru gefin
út tímarit, sem eingöngu eru skrifub til ab
efla trú og sibgæbi manna.
þ>ab er mikilvæg staba fyrir þjóbarhaginn
ab vera biabamabur og mikil eign fyrir hverja
þjób, ab eiga sjer dsgblöb; enda belir þab
löngum sýnt sig, einkum á sffcustu tímum,
síban menntunin er farinn afc blóingast, og
þjófcimar taka enn betur skynsamlegum for-
töltim en áfcur, afc blöfin eru afcalstjórncndur
þjófcviljans. En þ j ó b v il j a n n met jeg eptir því,
hve kröptuglega þjóbin vill sitt eigib sanna gagn,
ogveitjeg þar til enga hraustari undirstöbu en
dyggbina og skylduræktina hjá hverjum fje-
lagslim. Jeg veit þab ve!, ab viljinn er eigi
einhlítur, þekkingin er ómissandi I þessu
sem öfcrn; menn vería ab þekkja stöbu sína,
vita skyldu sína, og bera skynbragb á hin
helztu mebtil til framfara og umbóta, í hverju
gem er. þannig hlýtur bóndinn ab þckltja jörfc-
ina sína, og bafa gott vit á búsltap, ef hann
é ab geta vevib gófcur bóndi; og þannig þurfa
0g þingmenn vorir, og þeir, sem stjórn vora
hafa á höndurn, grandgæfilega ab kynna sjer
þjófcmál vor, þarfir landsins, og landstjórn ann-
ara þjóba, einkum nú á þessum árum, þegar
{ hönd sýnist fara, ab oss muni gcfinn kostur
á meira sjálfsforræbi, en hingab ti! Iiefir ver-
ib. En hitt vakir líka skýrt fyrir mjer, ab
eigi hiýbir, nema fram sje lagbur hre.inn og
einlægur vilji, atorkusemi og fjör-
ug fðb u r land s á st, og þetta atribi er svo
þýfingarmikib í ni'nuui augnni, ab mjer virb-
ist þab veia afal n áhfnib; {iví ab bæbi sje
jeg þab hvervelna, ab margtir gjorir verr, en
hann veit, og svo veit jeg þab, af hib sanna
ágæti hvers inanns er fólgib í góbum vilja;
„sigursæll er góbur vi!ji“, og „mikib má ef
gott vi!i“. Sje viljastefnan sannarh ga gób,
kemur liitt annab af sjálfu sjer, bæbi epiir
eblilegri rás lilutanna, því viljinn er fratn-
kvæmda-afl þeirra, og líka sökum þeirrar
blessunar, sem hvílir yfir góbnm vilja, og ryb-
ur lionuin braut.
Mjer virbist þab einkar áríbandi, ab þjer,
blabamennirnir, og afrir þeir, sem í blöbin
skrifa, gjöri sitt til, ab glæba þessa andastefnu.
Jeg veit þab vel, ab blöbin liafa mebferfis
marga þá grein, sem ab ýmsu finnur, ogýmsu
vill til gófcs vegar koma; en eigi allsjaldan
virfist mjer, sem shkar afcfinningar eigi renni
af þeirri rót, sem jeg mundi kjósa. Abfinn-
ingar þœr, sem fram eru fluttar af þykkju og
kulda, gjöra opt meira i!It en goit; þær \ekja
mótþróa, sem vonlegt er, því mannlegt ebli j
er þannig á sig komib, ab vilja spyrna móti
broddunum. þær vekja flokkadrátt og geta
hæglega komib upp tortryggni og ríg milli
yfirmanna og alþýiu, sem er hin mcsta van-
blessun hverrar þjófcar. En hógværar og saiin-
gjarnar abfinningar mnnu optar ná tilgangi sín-
um, og er jeg eigi einn af þeim, sem liaida,
ab eklii sje til neins ab rita einn staf öbrum
lil leifcbeiningar, af þvf þeir vantreysti meb
öllu löndum sínum, ab þeir muni nokkufc gott
ráfc vilja þekkjast, þykja þeir því engra gófra
ráfca verbir, og segja, ab bezt sje afc láta
allt fara, sem verkast v i 11. Jeg hata
slíka ræfcu, og vil í lengstu lög vænta eptir
meira athygli og bctri vilja þjófcarinnar, en
svo.
Jeg þykist ekki taka of djúpt í árinni,
þótt jeg segi þafc, afc á mefcal bæfci æfcri og
lægri sje þeir til, er eigi liaha skyldu sína svo
lifandi fyrir augum sjer, sem óskandi væri, og
!áti eigi allt þafc gott af sjer leiba senr þeim
framast er unnt. þvf þó menn viti, ab
skylduræktin f raun og veru lanni sig sjálf
margfaldlega, þá vill hún þó einatt kólna lijá
rnörgum nranni. Mjer nægir eigi fullkomlega
þafc svar, ab matinlegt e?li sje nú svona, og
ab menn megi ekki vænta eptir neinum full-
komleika. Jeg tala hjer eigi um neinir al-
fullkomleik, heldur þab, afc hver og einn mefc-
limur þjófcar vorrar láii sem mest gott af sjer
leiba í stöbu sinni, og virbist slfkt ekki vera
neitt tákn eba stórmeiki, heldur einmitt þab,
sem hver samvzkusamur mabur einsetur sjer
ab gjöra.
Jeg get ekki neitab því, ab mjer vex
cinna mest f augum sú mikla skuldbind =
ing, sem liggur á yfirmönnum þjótarinn-
ar, og sem ætti kröptuglega ab knýja þá til
ab efla hagsæld þegna sinna. J>eir hafa sjátfir
bergt á brunni þekkingarinnar, ogmega sjálfir
bezt þekkja skyldu þá, sem á þeim hvflir
sauikvæmt stöfcu þeirra. þeir mega vita þab,
ab þeim bet skylda til ab u n n a undirmönn-
um sínum, svo scm fafcir ann barni sfnu;
þeir mega vita þafc, afc þeir standa f þjónnstu
þjófcarinnar, og ern settir af lionum, sem
8tjórnar lýfi og iábi, tii þcss ab gjöra þjób-
inni svo mikifc gagn, sem þeiin er framast
unnt mefc framkvæmdarafli valdsins og meb
Iiinn blessafa ljósi menntunar og þekkingar,
sem þeir hafa verifc svo sælir afc hljóta, fram
yflr alþýfcrma. En þess má hún alls eigí
gjalda. Mjer getur eigi betur skilizt, en afc
alþýfan eigi hina mestu sanngirniskröfu til
föfcur'egrar stjórnar og umsjónar yfirinannanna
í sináu sem stóru. En svo sem stjórnsemi
yfirmannaiína er heilög skylda, sje hún
skofub frá sjónarmibi stöbunnar, þannig lýsir
iiún sjer og sem brýnasta naubsyn, sje
hún skobub frá sjónarmibi reynslunnar, því
hvernig á land vort ab kornast upp án atorku
sannrar stjóffiar? Er einstökum alþýbumönn-
unr tiiætlandi, ab rábast í mikilfengleg fyrir-
tæki, án þess þeir fái hvöt? Eba hvernig
eiga þeir ab framkvæma þau, án þess þeir fái
stubning? Bóndinn er afllítill þegar Iiann er
einn nm liitnna, en öflugur er hann, þegar
yfirvaldifi styrkir hann meb rábum og dáfc.
Eba er ekki vib meiru ab búast af yfirmann-
inum, en bóndanum? Er ekki eblilegt, ab
yfirmafurinn hafi Ijósari skofcun á fiestunr
hlutum? H8Íir hann ekki leitafc sjer fróbleiks
vib fleiri en einn skóla, og til hvers? Hefir
hann einungis gjört þab til afc vera „lærfcur
mafcur“, til afc njóta skemmtunar á skólaárum
— sumir jafnvel á kostnab þjófcarinnar — og
til ab geta unnifc sjer fyrir launubu embætti &
fullorbins árum, tH ab losast vib erfibi sveita-
manna, en lifa á cmbætti sínu, eingöngu fyrir
afc liafa leyst af iiendi ailra brýnustu enrbætt-
isveik? Nei, því vii jeg ekki trúa, og ham-
ingjan gefi, ab slfkt gangi engum mennta-
manni til. Jrví má ekki miklu fremur vænta
þcss, afc föburiandsást, og önnur hin beztu
öfl sálarinnar, rerini npp og blómgist mest og
bezt einmitt hjá mcnntamanninum? Má ekki
vænta þess, ab hann á námsárum sfnum, reyni
ab græfca senr mesta þekkingu, og, hafi hann
afgangs tíma frá vísindagreinum þeim, sem
honum eru á herfcar lagfcar, þá hyggi hann
jafnan einkum afc því, er orfcib hefir til fram-
faia öbrmn þjófum, og honuin virbist, ab orfc-
ib gæti vorri þjób hollt og heiláusamlegt á
einh.vern hátt? Hafa þeir ekki, jafnvel eptir
ab þeir eru orbnir embættismenn, betri tírna
og bóka föng en bóndinn, til ab kynna sjer
ýmislegt, er mætti bæta, mennta eba aubga
þjób vora, hvort sem þefr gætu orbib ab libi
meb skipuniim, sem yfirvöld, ebur þá í riti
eba meb munnlegum efcur skiiflegum tillögunr,
sem afcrir umbótamenn þjófcar vorrar. Hjá
öfcrum þjóbum úir allt og grúir af alþýfleg-
um fræbibókum; vel sje þeim, sem oss vilja
8tyfcja áleifcis. Og víst má þab vera slíkum
mönnum til upphvatningar, hafr þeir tekifc eptir
því, ab þar, sem velviljabir einhættismenn eru,
þá hafa þeir jafnabarlega mannhylli á sjer-
hvort sem þeir eru andlegrar efcur veraldiegr-
ar stjettar. J>ab bregzt ekki ab J>eim tekst
ærrfr rnörgu sb kippa í libinn, því ab, til er
sá, sem blessar alla slíka vi&leitni.
Jeg hefi líka reyndina fyrir mjer; því hvar
sem jeg liefi til spurt og kynnst nokkub, þá
Iiafa eplin ekki fallifc langt frá eikinni í þessu
efni, heldur hefir meira eba minna gott leitt
af gófcum yfirmönnum, og öfcrum málsmet-