Norðanfari - 16.10.1866, Síða 2

— 50 —
Iega fengiS keypíar. Mjer þæfti t. a, m , vel
vi& eiga, a& fjelagiö eignabist 811 dagblöb og
tímarit, flestar bólcmenntafjeiagsbækur, aiþing-
istíðindi, Lovsamiing for Isiand, Fornmanna-
sögur, Flateyjarbók o. s. frv. En þó fjelagib
keypti dagblöb og tímarit jafnófcnm, settu þau
cigi afc ijást á fyrsta ári, efca jafnvel eigi í svo
sem 3 ár, því mefc því geta fjelögin orfcifc
eittir í aiþýfclegri menntun, því bæfci geta þau
spilit fyrir bókasöiu og bókakaupttm, þau j
fækka katipendum og kaupenda fæfcin hamlar
aptur útgáfu þarflegra bóka og stelur kjarki
tlr vísindamönnunnm, sem færir eru um ab
Tita, er þeir sjá, afc þeir muni eigi fá ómak
sitt goldifc. Aiþýfcumenn katipa og færri bæk-
ur sjáifir, ef þeir eiga kost á afc lesa þær í
lestrarfjelögum, en þafc er þó ónoitaniega mörg-
um sinnntn betra afc eiga bókina sjálfur og
bafa bana vifc liendina þegar mafcur vill glöggva
sig 4 einhverju, og líka er þafc opt, afc lestr-
arfjelagsbækur koma til mauna S óhenttjgum
tíma og opt mega menn ekki halda þeim svo
Icngi sem þeir vi Ija og þurfa. Af því afc
lestrarfjelög mefca! alþýfcu eru svo fátæk, þá
geta þau eigi til muna spiilt fyrir bókasöla
og bókakaupum, en þó munu eigi aiifá dæmi
tii, afc menn, sem bafa haidib dagbliifcin og
bókmenntaljelagsbækur og einknni Ný fjelags-
rit hafa hætt vifc afc kanpa þessar bækur, er
þeir hafa gengifc í lestrarfjelng, og, ef til vill,
hafa Iestrarfjelögin þannig rifcifc fjelagsritunnm
afc fullu. Afc vísu kaupa fáeinir menn þær
bækur fyn'r sig, sem þeir og kaupa í lcstrar-
fjelagi, t. a. m , jijófcólf, og jeg gjöri ráfc fyrir,
afc í lestrarfjelagi, sem hefir 12 limi, sje keyptir
2 efca 3 þjófcólfar, tvennar efca þrennar bók-
menntafjelagsbækur o. s. frv. En efekkiværi,
lestrarfjeiag, þá numdi þafc eigi vera ofætlan,
afc 5 efca 6 kevptu þessar bækur af þessum
12 mönnnm, því menntdnavandinn væri hinn
sami, og lesirarfýsnin hefir jafnan einliver ráfc
afc fnHnægja sjer. þafc er Ijettvæg mefcmæling
mefc lestrarfjeiögura, afc alþýfca geti eigi keypt
dagblöfcin og fleiri nýtsamar bækur, sem koma
út, sökum örbyrgfcar, því allur þorri hennar
sýnir þafc, afc hún getur aflafc sjer margs, sern
er ónytsamara en bækur, og margur gæti
unnifc sjer inn nokkur bókavirfci framyfirþafc,
sem hann gjörir, og enginn mun neita þvf,
afc hollari og varanlegri skemmtun sje af rikis-
dalsbók, t. a. m., s'ógubók, en af ríkisdalsvirfci
af óþarfa, og líka mun þafc óneitanlegt, afc
færri sje svo mikiir starfsmenn, afc eigi gangi
mörg stund til ónýtis. Roynslan sýnir, afc
alþýfca getur keypt. bækur, ef bón vitl, og, ef
bækur e:gi seijast, þá er þafc annafchvort þvi
afc kenna, afc þær ern cigi vib alþýfcuhrefi
efca þær eru eigi nægilega haffcar á bofcstóium.
en þótt nú svo væri afc, alþýfcumönnum gæfist
ergi kostur á afc lesa alvegeins margar bækur,
ef þeir eigi væru í lestrarfjelagi, þá væri þafc
Jitill skafci, því þafc er eflaust betra afc iesa
eina bók v e 1, en fara yjir 10 á hundavafci.
þó jeg dæmi svona hart um lestrarfjelög-
in, þá er jeg enginn lcstraríjelaga óvinúr.
því fer fjærri. Jeg viidi heizt óska, afc lestr-
arfjelög væru í hverjum hrepp á landinu efca
jafnvel í hverri sókn, en þó því afc eins, afc
þeirra sanni tiigangur væri afc efla menntun
og frófcleik mefcal alþýfcu, en afc afcai tilgang-
ur þeirra væri eigi afc spara skildiftginn því
mcfc því verfca þau menntuninni fil hnekkis,
og gefa hseglega stutt til afc efla svall og
ómennsku. 21.
JÚBILÆUM BÓKMEN’NTAFJELAGSINS
í REYKJAVÍK.
13. april þetta ár, ki. 2, var haldinn al-
mennur bókmenntafjelagsfundur í prestaskóla
salnum. Forseti haffci kvatt tii lians 3 dng-
um áfcar, mefc ritufcom bofcsefcii, og hafíi getifc,
þess, afc hann ætlafci afc geta þess! á fundin-
um, afc bókmenntafjelagifc heffci stafcifc 50 ár,
Svo mátti kaiia, afc fundurinn væri fjöl—
sóttur, því þangafc niunu hafa komifc hjer um
bil heimingur fjelagsmanna úr Revkjavík.
Fyrst iagfci forseti fram ársreikninga fje-
Iagsin3. Sífcan nefndi liann 2 efca 3 hræfcur
(hreppstjóra ?) er sögbu sig úr fjelaginu, og 2
til 3 menn er aptur gengu í þafc. Sífcan las
Iiann upp innilegt þakklætisbrjef frá herra
Birni Gunnlögssyni, fyrir þafc, afc fjeiagifc
lieffci styrkt hann til afc vinna ættjörfcu sinni
gagn, en sjálfum sjer sóma. Loxins minntist
forseti á stofnun fjelagsins í ræfcuformi, og
taidi nær upp, ailar þær bækur, er þafc hefir
gefifc út, og þar á rnefcal 13 deiidir árbók-
anna. Sífcan var iesin upp fundarbókin, og
þar næst gengifc af fundi.
Nokkrir höffcu búizt vifc, afc forseti mundi
kvefcja til aimonnra hátífcarhaida um kveidifc,
vifc þetta hátíflega tækifæri, en þá er sú von
brást, tóku 3 fjelagsmenn sig saman nm, afc
bofca til samdrykkju ura kve’difc, í minningu
bókmenntafjelag8ins.
Flestir hinir cidri og æfcri embættismenn,
afsökufcu sig kurteislega. Rúmnr þrifcjungur
fjelagsmanna gjörfci gófcan róm afc þessu máli,
og komu saman á Skandinavín kl. 8 um kveld-
ifc. I byrjun samsætisins var kjörin samsætis-
stjóri, og ákvefcin 3 skylduminni: konungs,
Islands, og bókmcnníafjeiagsins. Sífcan mæltu,
ýmsir fyrir skálum einstakra manna. Hin
helztu minni voru: Rasks, Arna Heigasonar,
Moitkes, Bjarna Thorsteinsonar, Björns Gunn-
lögssonar, Pjeturs Pjeturssonar og Jóns Sig-
urfcssonar. Sömuleifcis var mæit fyrir skál
þeirra brenda ð ístandi, er ttmt hafa og
tíma afc styrkja bókmenntafjeiagifc mefc árs-
tillagi, Oil minnin lýstu áhnga á hag og
heiií bókmenntafjelagsins, og aliar samræfcur
manna lutu afc því. Afc endingu var mefcal
annars ákvefcifc afc auglýsa á prenti stutta
skýrslu um samsæíifc, sem birtist bráfcum í
þjófcólfi. Samsætinu var slitifc kl- 12 um
nóttina.
Rn. b.
FÁTT ER OF VANÐLEGA HUGAÐ.
Á ungdómsárum mínum, lieyrfci jeg þess
getifc, afc amtifc heffci uppálagt sveitarforstjór-
um, afc stofna sjófc í hverjum hrepp og leggja
til hans árlega af hreppsútsvari, meira og
minna, cptir árferfci; þafc var þá og rnælt, afc
gýslumönnum væri bofcifc afc hafa eptirlit um
mefcferfc, á sjófcum jtessum, líka ættu þeir afc
gefa árlega athugasemdir og úrskurfci, um
hre])psgjörninga og jafnafcarreikninga, þaö
getur verifc, afc stimir sýslumenn hafi ekki
látifc sig miklu varfca, um mefcfeifc á sjófcum
þessum, jeg cr því ekki svo kunnugur, þó
var talafc, afc Havstein, þá hann var hjer
sýslumafcur heffci ekki viijafc, afc hreppstjórar
lánufcu úr þeim, án síns satnþykkis.
Enn þafc hafa hreppstjórar sagt mjer, afc
sýslumenn er hjer hafa verifc, hafi á hverju
ári sent úrskurfci og athugasemdir sínar, um
jafnafcarreikninga og hreppsgjörninga; einnig
sýslumafcur sá eem nú er, fyrsta árifc, en sífc-
an ekki. þafc getur verifc, afc þessi afskipta-
semi sýslumanna um hreppsreikninga og sjófci
þeirra, sje alstafcar af lögfc, þó þafc sýnist ó-
lfklegt, því án slíks tillits yfirvaldsins, mundu
þær lillu ieifar sem eru epíir af þoim, sum-
stafcar fara afc forgörfcnm, þar sem sveitastjórn-
in er vífca ekki í því lagi, sem hún ætti afc
vera, sem heita má afc lfkindum, eptir því sem
tilhagar. Hreppstjórar eru sjaidan lengi þeir
sömu, og í stafc þess er frá víkur, er jafnan
tekin einhver óinenntafcur bóndi, sem opt rnun
bera lítifc skyn á gófa og reglulega sveitar-
stjórn, efca hafa rjetta hugmynd um nytsemi
sveitarsjófca, þar mefc óvanir reikningsfærslu;
þaö er því ekki kyn þó á þessu öllu kunni
aö verfca misfellur, meiri og minni, þó menn-
>irnir kunni afc hafa viija tii, afc vanda gjörfcir
sínar, þegar þeir ekki geta orfcifc afcnjótandi,
tilsagnar og leifcbeiningu sýslumanns síns. Svo
getur líka á stundum óheppilega fii tekizt, um
hreppstjóravaliö, afc sá sem kosin er, vanti
bæfci vit og afcra liæfilegieika til afc standa í
stöfcu þeirii, og í stafc þess afc leitast vifc, aö
verja hreppinn fyrir óþarfa álögum, og fara
sem bczt og haganiegast, mefc eignir hans,
fleygja ut til iivers cr hafa vill, því sem hon-
um hefir safnast, án þarfa, en hirfci lítifc nm
afc innkalla lánin aptur, þó læktfæri bjófcist,
og kannske sje eins og handhægt verkfæri í
hiindum eigingjarnra manna, til afc plægja
afcra hreppsbúa mefc óþörfuro mefclags kröfum.
gieymi heldur ekki sjálfum sjer, þá tækifæri
gefst, til afc krytja af sjófci þessum, sem hon-
um er trúafc fyrir, og álíti sig hafa eitíhvert
ótakmarkafc vald yfir honum, þá hann þarf
ckki afc ottast fyrir, aö sýslumafcttrinn líii ept-
ir afcgjörfcum sínum. Að þeíta geti stöku-
sinnum átt sjer stafc, sýnist ráfca meiga af
því er nýlega hefir heyrzt, af einum hrepp-
stjóra, nefnil., afc hann hafi tekifc talsvert af
liilum peningaleifum, setn hann hafM undir
höndum, mefc garnalli vinntikonu er lengi haff i
þjent honum, og verifc barnfóstra hans, en
presíur og sveitarmenn neitafc þó þverlega, afc
Ieggja neitt mefc, einnig Iáfifc hreppssjófcinrt
borga lambsfófcur, eitt efca fieiri, cr annafc-
bvort hann sjrftfur, eía einhver annar, haft'i
tekiö af einhverjum slæpingi, sem varafckoma
fyrir eitthvert haustifc, sem Iíldega mtttidi þó
hafa getafc endurgoldifc þafc meö vinnu sinni;
þessu Iík dæmi kunna afc vera miklu floiri, þó
ekki sje á orfci haft, því menn eru ekki al-
mennt vanir afc veita eptirtekt, hversu farifc er
mefc sveitarsjófci, jafnvei þó bændur meigi á—
líía þá, sem sitt eigib aflafje, eins vel og þaö
er, þeir sjálfir hafa mefc höndum, og ættu aö
láta sjer eins annt um gófca mefcferfc á því,
sem hinu, er þeir sjálfir varfcveita. Eitt um-
kvörtunarefni manna á haustura er þafc, hvafc
niisjöfn og þungbær sje sveitarútsvörin og
kotni ójafnt nifcur, sern stundum kannske sje
ekki án orsaka. Vjer ættum sjálfir afc leitast
vib, rnefc bróonr’egum samtökum og skynsam-
legum ráfcuni, afc gjöra oss byrfci þessa sera
ljcttbærasta afc orfcifc gæti, og ekki eiga allt
undir hreppstjóranum og hans'afcgjörfcum hvfirsu
vitlausar sem vera kunna. Mertn ættu þá
hreppstjórar reynast illa, afc fá þá til, sém fyrst,
afc gefa sig aptur úr þeirri stöfcu, cnn kosta
kapps um afc vinna þá er vcl reynast afc vera
sem lengst vifc þann starfa, og ekki vera svo
fjeglöggir afc sjá eptir, þó menn þyrftuafeig-
in efnum afc launa þeim svo afc þeir mæítu
álltast skafclitlir. þafc er meira enn margur
hugsar, hvafc mikifc gott getur staíifc af þvf,
afc hafa samvizkusama og dtiglega sveitar-
stjórn.
þar þetta virÖist afc vera nokkurs um-
varfcandi málefni, sem vert er afc veita eptir-
tekt, þá vildi jeg bif ja ritstjóra Norfcanfara, að
Ijá línum þessum rúm í blafci sínu.
Austlirfcingur.
UM TAÐFALL UNDAN SAUÐFJE,
Jeg setti 30 löoib í húsi, á 30 hesta af