Norðanfari - 23.10.1866, Blaðsíða 2

Norðanfari - 23.10.1866, Blaðsíða 2
— 54 frá á freistingartíráannm, sem þeir lýstu yfir ásamt öbrum Islendinguni á þingvallafundin- um 1850 og sífear optlega? Sjá þeir þá ekki, aö hver sem er á mdti þjó&fundi hann er möti því, ab vjer höfum gilt og frjálst atkvæbi í í stjórnarmáli voru? Siíkt geta Danir einir neitab oss um, en engin mabur meb íslenzkri taug í sjer. Vjer skorum á þjóbólf afe vakna af slílc- um draumum, eba þá ab segja skiliö vife þjób- mál vor, svo iiann dragi engan á tálar, þar sein svo mikib ríbur á Málib er mjög eirifallt ab vorri hyggju og alls ekki neitt óláta mál eins og þjóbólfur vill láta þab vera. Vib Isíendingar þurfum ekki ab fara ab neinu ótt, þegar vib gætum þess sem vor rjettindi ern og lands vors, og ofurseljum þau ekki. Vib þurfum ekki ab ótt- ast ab taka vib fjárhagsrábum vorum, sem vjer eigum meb rjettu, en vib þurfum hvorki nje eigum ab iáta iokka oss eba hræba til ab taka vib þeitn meb ókjörum, sem abrir útí frá vilja bjóba oss. Vib tökum vib þeim óhrædd- ir þegar vib fáum þau meb þeira líjörum, sem eru nokkurnvegin abgengiieg, en ekki meb öbru móti; og okkur er ekki minna ætlandi en ab sjá oss þann farborba, ab vib vitum hvenær þeir kostir liggja fyrir sem boblegir eru. Sá tími sem gengur til ab bíba og stríba fyrir ab ná þassum kostum þarf ckki ab verba OS3 ónýtur. Neitum vjer hanns til ab taka oss fram í allri kunnáttu og dugnabi, biiskap, sjóferbum og sjómennsku, verzlun og öllii því er tii andlegva og líkumlegra framfara heyrir og neytum hans meb meiri áhuga og meira krapti en iiingab til, þá skulum vjer sjá, ab þessi hin danska botngjörb sem þjóbólfur þyk- ist vera ab losa, en er ( raun og veru ab festa, hún spvingur utanaf oss þegar minnst varir, og vjer komum fram sem frjáls þjób, ekki ein- úngis ab nafninu lil heldur eins og menn sem kunna ab vera frjálsir og fara meb frelsi sitt. Norblendingur. IIROSSÁEIGN OG VAGNVEGIR. þ>ótt því verbi varla neitab, ab hjá Skag- firbingum, eins og Norblendingum yfirhöfub, ríki talsverbur fjelagsandi, þá má þó á hinn bógin segja, ab þenna fjelagsanda vanli fram- kvæmdina. minnsta kosti f sumu tilliti. Menn gjá þab í Skagafirbi og vibiukenna, hve veg- unum er ábótavant, og iive mikil framför er í }>ví fólgin ab hafa góba vegi; menn sjá þab og viburkenna, live mikib niburdrep hrossa- mergbin er anriari peningsrækt, þarsem hross- in eru til ab bíta hagana frá öbrnm peningi; svo er og þab, ab í hörbum vetrum hlýfur ab slátra útigangshrossum, eba þau hljóta ab lirynja nibur cba koma il!a útlítandi undan vetrinum, vegna þess ab heyin endast eigi tii, ab þau, vegna mcrgbarinnar, sje ásamt öbruin peningi á gjöf. Af þessu leibir, ab þau hross, sem lifa af veturinn, verba eigi lengi fram eptir á vorin höfb til notkunar, auk þess sem þau aklrei ná þeim þroska og þróttí, sem þess- um skepnum meb góbri mebferb og nægu fúbri, eru mebskapabir. }>ar sem menn nú sjá þetta og vifurkenna, því hryggilegra er þab, ef menn eigi vildu rába bót á því, og gjöra sain- tök í þá átt ab bæta vegina og fækka liross- unura; en þab er eblilegast ab ímynda sjer, ab þab sje eigi viljaieysi ab kenna, heldur muni kringumstæburnar hingab til hafa aptrab því. }>ab hiýturnú ab glebja hvern þann, sem ann ættjörbu sinni, þegar einhver sú breyt- irig verbur á hag hennar, sem henni getur orbib til framfara; þvx var þab eigi lítib fagn- abarefni fyrir íslendinga, er þeim vac veitt verzlunarfreisib, svo ab nú meiga allar þjóbir l'ara ab eiga Vibskipti vib oss. Nú eru enskir furnir ab sækja hingab til iandsins; þeir koma og kaupa hcsta vora. I Skagafirbi eiga enskir menn verzhin. Ætli þab væri því eigi ráb- legt fyrir þá Skaglirbinga, sem eiga of mörg hross — en þeir raunu ab sögn eigi svo fáir — ab semja vib verziunarfulltrúa hinna ensku um, ab hann kæmi því tii leibar, ab skip væri senl liingab upp til hrossakaupa? En þóttnú svo muni vera ástatt fyrir eigi fáum, ab þeir geti misst hross, þá er lijer cigi rætt um hrossasöiu í þvf skyni, ab hross ættu ab verba verzlunaivara, því ab , ef svo yrbi, mundi þab, þegar framlíba stundir, eins og mönnum gefur ab skilja af iiinu áíur sagba, fremur verba til óliagnabar en hagnabar. Menn eiga ab rába bót á þrí, sem tii nibuidreps er ann- ari peningsrækt. En frá þessu, sem nú hefir verib sagt, leibist hugurinn ab veguiium, því ab hrossaeign og vegir eru í nánu sambandi hvab vib annab, en af vegunum hljúta mönn- um þá ab vera hugfastastir vagnvegirnir, því ab, ef þeir væru ákomnir, þá þyrftu menn eigi ab eiga nærri eins mörg hross; menn gætu þá seit iiross, og fyrir verbib keypt vagna og önnur áhöld, scm þeir þyrftu. Væri ebli- legast ab liugsa sjer, ab menn vildu fá sjer þetta frá Enskum, og gætu Skagfirbingar ab líkindum átt þess kost fyrir milligöngu verzl- unarfuiltrúa þeirra í Grafarós, og þab meb vægu verbi, ef niargir yrbu keyptir. Hjer skal eigi rætt um þab, ab ef túna- sljettun væri ákomin, þá mætti nota vagnana til fiuttnings áburbar á túnin og til fluttnings heyjanna í hlöbur og garba, og ab þab mundi bæbi fljótari og aubveldari abferb en sú, er menn nú hafa; heldur er tiigangurinn ab minn- ast á liitt, sem 08s Islendingunx væri einnig mesta framför ab, en þab er ef unnt væri, ab fá vagnvegi, en þó einkum og sjer í iagi tii kauptúnanna eba þeirra st'aba, sem menn úr hjerubunum reka verzlun í. þær þjóbir, sem hafa náb miklu mennt- unarstigi, láta sjer eigi nægja, ab geta komizt ríbandi um jörbina, eba meb liest undir bögg- um, heldur vilja þær ab vagn geti fylgt hest- inum, og vegirnir sje svo breibir, ab vagn- bestar geti mætzt. þessa er eigi getib afþví, ab mönnum hjer á landi sje þa& eigi kunn- ugt, heldur er meb því látin sú löngun í ljúsi, ab vegirnir væru orbnir eins hjer. Menn kunna irú ab segja, og því verbur eigi neitab, ab þat sje munur á efnuin og ásigkomuiagi sybri ianda þjóbanna og voru; sybri löndin sje ólíkt betri en vort kalda land ísland. En þótt svo sje nú, þá hafa þó þessar þjóbir einu sinni veriö í barndómi; sá tími hefir ver- ib, ab þær eigi hafa haft vit á, ab hagnyta sjer gæbi þau, er lönd þeirra báru í skauti sjcr; en smátt og smátt hefir þekking og kunn- átta farib í vöxt, og meb því atorka og vei- megun þeirra; menn hafa þar bupdizt í fje- lög, til ab vinna ab einhverju gagnlegu fyrir- tæki, landi og lýb til framfara og heilla, og lagt ærib fje í sölurnar; þeir iiafa eigi ein- göngu bundib hugaun vib sína tíma, heldur hafa þeir hugáab fram í ókomna tímann, ab vinna fyrir eptirkomendurna, því ab þeir hafa sjeb, ab þab var eitthvert hib öfiogasta mebal ti! ab efla framför landsins En þab sem þeir nú öbru fremur hafa látib sjer annt um, er þáb, ab greiba fyrir samgöngum manna, bæbi í landinu sjálfu og vib önnur lönd. Til veg- anna liafa þeir því varib miklu fje, og viljab vanda þá sem bezt, og hafa þeir komib upp góbum vagnvegum. En éf vjer nú lítum á land vort, í live atimu ástandi eru þá eigi vegirnir lijer, og þab þú nóg efni sje til í þá og núg grjót, sem sum önnur lönd vantar. Mönnum mun nú svo sýnast ab í Skaga- firbi sje landslagi, minnsía kosti sumstabar, svo Jiáttab, ab þar megi koma á vagnvegi, og svo mun vera um landlengju frá Saubárkrúk, fram hjá Húlkoti og Hafsteirisstöbum og fram og ofan á Langholtib, ab þarmá koma á slík- um vegi, og eigi úvíba meb eigi mililum tilko8tnabi. Nú hafa Skagfirbingar eigi alis fyrir löngu (1857) fengib Iöggilta verzlun á Saubárkrók, eg þar fcr fram sumarverzlun þeirra; en sumarib er abalverzlunartími fs- vatni meb hjólási í stab ára. f>etta var hinn fyrsti vísir gufuskipa því gufuafl var ábur fundib og notab til ab hreifa siníbvöiar og vinnuvélar. þá var ei annab en finna ráb til aö koma fyrir gufuvje! á skipi til ab snúa hjól- ásnutn. Um þetta fór Róbert ab hugsa þegar í barnæsku og sleppti aldrei þeirri hugsun, hvab sem móti bljes, ab þetta mætti vinnast, þangab til iioiuim vanust ab sýna þub í verki Samtíba Róbert var í Reading uugur millnu- smibur ab nafni Davíb Baxter. Honum þótti vænt um Róbert og smíbabi scinast meb hon- um hjólbát eptir fyrirsögn bans. Var hjólun- um snúib meb ól líkt og í rennismibju þessi hjúlbátur var& til þess ab koma Róbert í kynn- ingu vib Benjamfn Franklín hinn nafnfræga. Hann var þá ab stofna bandaiíkin í Norbur- Ameríku, sem hann varb fyrsti forseti þeirra. f>eir Róbert og Ðavíb voru ab reyna hjólbát- inn litla í fyrsta sinni einn dag á ánni hjá Reading. Enn þann sama dag kom Benjam. Frankiín þangab á skipi og hjelt til bæjarins, en hann var þá fyrir skömmu byggbur. Flest- ir bæjarmenn stóbu vib ána til ab taka á móti hinutu fræga manni, sem hin ungu fríríki áttu svo mikib ab þakka, og nxargir reru mðti honuin þegar hann sigldi upp eptir ánni. Mebal þeirra, seui fóru ab fagna Franklín, voru þeir Róbert iitli og Davíb, og varb öllum starsýnt á bát þeirra senx skrcib áralaus, eins og hinir sein róib var. Enginn horfbi þó betur á þessa litlu kænu en Franklín sjálfur þegar hún skreib fram hjá skipinu, og sá hann þegar af vizku sinni, ab þetta vesæla barna leikfang mundi vera fyrsti vísir mikilla hjólskipa, er fara mætti móti vindi og stórsjó. þogar liann var korci- inu npp í bæinn og f veitingahús þar sem honum var búinn veizla, fór hann þegar ab tala vib borgarhöfbingja um hjólbátinn og undrafist mjög er liann heyrbi ab sveinknapi hinn litii, er var á bátnum, hefbi fundib hann upp. Meban setib var ab veizlunni barst þang- ab sorgarfregn ab lijólbátnum hefbi hvolft Og forsmibur lians hinn ungi væri drukknabur, og ab vörniu spori var hann borinn þangab daub- ur f>ab vildi þá til gæfu, ab Franklín var þar, því iiann var vcl ab sjer í iækningum og kunni jafnan liin beztu ráb í ölluui vandiæb- um. Hann Ijet þegar reyna ab iífga svein- inn og tókst þab uin síbir, meb lians rábum. þegar Rúbert var iifnabtir, fór Frankiín ab spyrja hann um bjólakerfib í bátnum og hvernig hornun hefbi liugkvæmst ab búa þetta tii. Sveinninn sagbist opt hafa gengib me.b föbur sínum til millnu, og tekib eptir því, hvemig eitt hjól tók artnab og komu þannig kvörninni á harba ferb. En þegar hann hefbi sjeb bátunum róib á ánni hjá lieading eptir ab hann kom þangab, hefbi sjer hngkvæmst ab eins mætti koma skribi á þá meb spjalda- hjólum á ási. Ut af þessu sagbist hann hafa fuíidib upp hjólagerbina til þessa, en Davíb Baxter hefbi smíbab fyrir sig. Franklín dáb- ist aÖ hugviti sveinsins og sagbi liann skyldi heimsækja sig í Piiiladelpliiu, þegar hann kæmi þangab. |>ar var þá höfubból stjórnarinnar í fríríkjunum }>ab leib ekki á löngu þangab til Róbcrt Fnlton kom til Philadelphiu, þvf mó&urfrændi hans hinn riki, kom homim þangab í skóla og fjekk honuro kost iijá gullsmib nokkrum, er skyldi kenna honum jafnframt gullsmíbi. Ab- ur en 'þetta varb og Kobert kom til Phiiadel-

x

Norðanfari

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Norðanfari
https://timarit.is/publication/88

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.