Norðanfari - 28.11.1866, Blaðsíða 1

Nomiivrw.
5. ÁK
AKUREYHJ 28. NÓVEMBER Í866.
M »3.-34.
UM SPÍTALAliLUTI AF HÁKARL8ÁFLA
MEÐ piL.IUSKIPUM
pab er orfci& lyium Ijdst, afc þafc hefit
veiifc og er ágreiningur milli amtmaiinsins í
Norfcuraintinu og mauna þeirra nokkurra, sem
eiga þiljuskip, cr þeir lialda til hákarlaveifca,
út af spítalahlut þeim sem amtmafurinn liefir
heimtafc, af hákarlsatla þessara skipa. Af á-
greiningi þessum hafa næsílifcinn vetur sprott-
ifc afc siign iimkvartanir, bæfci frá tveimur
momnnn sjer í lagi, út af því, afc spítalahlut-
ur var tekin lögtaki hjá þeim afc lillilutun
yfirvaldsins, og svo frá ýinsuin öfcrum í Grýtu-
bakka hrepp, út aí kröfu þessari yiirhöíufc.
Umkvartanir þessar hafa nú farifc til sijúrnar-
innar, og er sagt afc sljórnin hafi sent þær
aptur amtmanni til álita og skýringar.
Mál þetta lreiir vakifc þá eptirtekt — afc
jcg fckki nefni þafc ríg —, afc oss finnst öll
ástæfca fyrir blafc voit afc skýra nokkufc gjörr
frá ágreinings atiifcnnum, þannig afc þeir, sem
glöggar sjá, fái tilefni til afc skýra sannleik-
ann beíur, og hinir senr vi 11 fara, geti leifcst í
allan sannleika. , t
Vjer, sem litum línur þe^sar, eruni al-
veg lausir \ifc nokkurt fylgi í máli þessu;
vjer afc sönnu höfum goldifc nokkra pela og
halfpela lil Mifcrufells spítalasjófcs efca læluia-
sjófcsins, sem aldrci hefir orfcifc oss tilfinnan-
legt, því vjer höfum opt haft mikifc gugn af
afc eiga nienn á þiljuskipi og unnum þilju-
skipunum yfir höfufc allra fiamfara. En vjer
getum saint ekki Iáfc valdstjórninni, þó hún
gangi eptir því, sem lienni ber, og viríum
hvern þunn, sem fylgir lögunum og gegnir
skyldu sinni mefc alúfc. Vjer höfum nú ó-
gjörla fijett af umkvörtunum þcirra úr Giýtu-
bakka hripp, því vjer erum þeim svo fjarri, en
vjer höfum þó heyrt því fieygt, afc kvörtunin
út af lögtakinu haíi farifc þess á leit, afc amt-
manni væri gjört afc skyldu, afc skila því apt-
ur sem tckio var, svo gjaldandi væii skafc-
latis. Hinir, sem kvartafc hafa yfir álögunni
yfirhöfufc, er sagt hafi boiifc fyrir sig, afc cng-
in spíta'alilutur væri tekin hvorki fyrir vest-
an nje sunnan, af þiljAiskipum, og ht oitveggju
fært þafc til, afc engiu lagaheimild væii fyrir
heimtingu spítalahlutarins, en einkum stutt
þcssa mciningu sína vifc þafc, afc í.okkiir lög-
PAGA RÓBERTS FÚLTONS.
(Framh ). Um mikiismessu leyti 1807 var því
hleypt af stokkum. þafc lá nokkra daga fyrir
akkerum á Húfcsonaielfi nifctir vifc sjávarstönd og
iitu menn á þafc misjöfnum augum. Skipifc var
vifcliainariaust og eklurt skait á því efca skraut-
liús, eins og nú eru á gufuskipuni. Engar
voru siglur á því en hár rtykháfur af jarni í
siglustafc. þá v ai kunngjört í blöfunum afc
skipifc mundi veiía reynt á HufcsonaielD liinn
3, október og faiifc upp tii Aibany, ef þess
vævi koslur. ]>afc er lítill bær langt npp mefc
fljótinu.
Dagurinn nálgaiist er sýna skyiái livort
ætlun Róbeits bippnaíist og hann öfclafcist'*
heifcur og irægfc fyiir langa n sefcu og strífc
efca von lians ónýttist enn> Um þetta lcyti
fjekk Róbert brjef Irá vin sínum gamla og
velgjörfcamanni Jóel Barlov. Ilann var þá
korninn lil Ameiíku aptur og var á feifci.m
vestur í lönduni, til afc kaupa jarfcir liuuda
nýlendumönruim frá Norfcurálfu. Bijefifc var
mikifc viisan.legt. Minntist Jóel cnn á gufu-
skipssmffcifc og var tiúarveikui afc J.afc n.nndi
heppnast. Til Nýju-jói vikt.r vai og kcn.imi
fræfcingar hjer á landi hafi acra skufcun í
þessu efni en amtmaíurinn.
Hitt annafc, er vjer höfuni frjett úr um-
kvöittitiarbijefum þessum, getum vjer livoiki
nje 'iijum tíua lil, því þafc snertir svo litifc
þetta mál og varla sú inóibára afc þiljuskip
eigi afc vera iaus vifc gjaiu þeita, af því þau
liaii ekki átt Sjer stafc lijer á Norfcuriandi,
þegar iögmálifc um spítaiahlut af hakarlsafla
koui Út.
Eins og aliir 'ita, er kiafa• amtmaiinsins
hyggfc á konungsbrjefi 26. maí 1824, ogkvtfc-
ur þar svo afc oifci í annari grein: afc af hverj-
urn 10 hákörium, sem veiddir vcría frá einu
vorþingi til annars, skuli gjaldast næsta spíiala
1 pottur lysis og iiálíur fjórfcungur af veik-
ufcuin hákarli, þó svo, afc skip þau, er áfcur
liaía goidifc spítalanum liiut uf fiski-afla á
þeim tíma, sem tilskipun 27. niaí 1746 § 19,
tiitekui, sje þafc áiifc undanskiiifc hinni af-
greifsíunni, svo afc henni einungis verfci iokifc
af e i g e n d u nr þeiira skipa sem ann-
afchvort verfca útgjöifc eíngöngu til há-
kariaveifca eliegar sama árifc til fiskiveifca,
cn öílufcu svo lítiis afc ekki varfc á komifc
skiptum til spítala.
En þegar konungslrjcf 26. maí 1824
kom út, þótti mörgum liart, afc grc-ifca þvflík-
an spftalahiut, scm lagabofcifc ákvefcur, af got-
um, og tók þá strax áiifc eptir nefniiega 1825,
íyrium syslumafcur í Lyjafjaj'^arsýsiu, kanimcr-
ráfc sálugi Bricm á n.anntaisþingum þings-
vitni um, hvafc áiíta skyidi' mefcal hákari cfca
meial íisk a milli tunnufisks og brcttings, og
var þá álitifc afc þafc slcyidi lieita mefcal bá-
kari, er lieffci 15 finunpottakúta lifrar, er
spítalastjóniin, amtmafcur og byskup, mun
bafa samþykkt. hefir svo sífcan verifc fylgt
þcirii regiu afc láta grcifca hinn lögákvefcna
spítaiahlut af hverjum 150 þvílíkum lifrar-
kútum, en hakarishiut eptir eama hlutfalli,
sctu sje 5 pund af vcrkufcum hákarii af því,
cr jafngildir 10 hákarlaslci’okkum. Og íiver
getur 11ú veiifc sá þorskur mefcal iögfiæfc-
inga afc hann íuiyi.di sjer 0g láti sjer um
munn faia, aí miidandi venja, semyfnvöldum
er sem hlut eiga afc máli og alþýfu uppruna-
lega hefir komifc ásamt um, en sem dregur
hifc harfchnjóskuiega úr Iagaboii um einhverja
um sama leiti fafcir Róberís í sínum eiindum-
En hann vlldi hvorki heyra. efca ’sjá son sinn
og vissi Róbert ekki afc hann var þar kominn
Um morguninn áfcur cnn gufuskipifc átli afc fara
af stafc Ijet Róhert kveykja npp sntmma og
og reyndi skipifc; en manngrúinn stófc á landi
og glápti á. Faun hann þá galia á spjalda-
hjóii skipsins og fjekk gjört afc honum.
Kvöldinu fyrir hinn 3. október, sem Ró-
bert áleit nú eins og dómsdag sinn hinn fyrra,
var hann iieiina lijá Konu sinni og ástvinum
og talafci um þafc scm fyiir sjcr gæti legifc
daginn eptir.
I>á var larifc hart á dyr hans. Honum
varfc billt vifc oghljóp á fætur, því hann óttafcist
afc gestur mundi færa sjer illa frjett, afc tkip
siU væri cm ónýtt, og vr.niafci líiifc á, afc spá
yifci hjcr spaks geta. Eann rcif cpp hurfcina
og sá afc elda l arlinn af skipinu var I,omiiin.
^* Gengur nokkufc af ?“ sagfci Róbert. „Nei“
Sugci iiinn, „cn i.seiri iá, afc mikifc tjón yrfci“.
Sífcan sagfci Iiann frií, cins og hjcr sltal
gieina: „oeg rjeri í land í kvöld mifc öfrum
manni, til af takja eldivifc j á fundum vifc
Evcriingja, scm sagfci vifc sltyldum gata vel
— 65 —
álögu, og sem vifcgengist hefir uin langan
tíma, megi gjöra þafc afc verkum, afc lagabofcifc
rniosi þar lyiir nokkufc af rjettaiafii sínu.
Kommgsbijefifc ber nú augijósiega mcfc sjer,
afc álagai: efca gjaldifc er enganveginn tnifcafc
vifc veifci-afcferí ina efca verkfærii, sem biúkað
er tii þess afc ná aflanum, heldur vifc aflann
sjalfan, Iivert lieidur iiaun er fengin og fiutiur
til lands á hyttu, bát, sexæring, tíæring, þilju»
hát, „húkortn" tfca gufuskipi. J>afc er afc
vorum dórni ekkert tfunarmál, afc spíialinn
efca nú iæknasjófciniun á hlut, þó hákarlinn
væri veiddur mefc því afc kasta sókninnni út
ui' fjörunni. þafc er sein sje afc voru áliti öld-
ungis vafaiaust, afc spítalahiuttiiinn liggur á
veicinni en ekki veifci-afcferfcinni eía veiii-
. vjelinni, og svo vjer nefnum eitt dæmi, þá ef-
ar 'íst cngin afc gjald þetta hvíli á hákaria-
veifci þeirri sem fæst upp um ís.
En sje nú svo afc álagan hvíii á veifc-
inni en ekki faiinu, seni \eitt er á, þá er
aufcsjefc og ekkeit efunarmál, afc umkvartanir
þær, sem út af kröfum amtmannsins eru
fprottnar eru alvcg ástæíulausar og iionum
heffci verifc láandi heffi liann ekki hirt um
þenna vafalausa rjett læknasjófsins, já vjer á-
iítum amtmanninn víta verfcan heffci hann ekki
krafist hlutarins og, ep'.ir ströngum rjetti,
skyidan afc horga þafc; scm vanheimtafc efca
óheimtafc væri , læknasjófcnum afc skafclausu.
^jcr vitum nú ekki til, afc nukkurt lagabofc
hafi komifc ut sífcan 1824 er geti hr.ekkt gildi
konungsbrjefsins frá 26. maí saina árs, og
hvafc kancellíbijcf 22. scptember 1835 til
sliptaintmannsins yfir íslandi áhrærir, sem
rpclamenn!ii:ii“ (:vjer leyfum oss í spaugi aö
nerna svo þá, sem neita afc greifca spítalahlut
af hákarlsafla mefc þiljuskipum, þar sem hiut-
urinn er svo seni peli af hverri lýsistunnu), ekki
al!s fyrir iöngu þóttust svo hrófcugir af afc geta
borifc fyrir sig; þá látum svo heita afc liafi tillit til
spítaiahiutar af þiljuskipum, þó þafc sje full
sannfæring vor afc þafc eingöngu ræfci um nýja
álögu, er stungifc heffci verifc upp á afc leggja
sl.yldi á þiljuskipin; en hver heiivita mafcur
getur þá látifc detta sjer í hug, afc þafc hafi
getafc numifc úr Iögum konnngsbrjef frá 26.
maí 1824. Nei, svo voidugt var kancellí.fc
sáluga ekki, þó þafc á sínrm tíma heífci mikifc
gufuskipsins, þvi hann heffci hey7rt mann tala
tim afc sprengja þafc í lopt upp um nóttina.
\ifc rjerum þá strax útafc skjpjnu og ieit-
ufci m allstatar í því, Um sífir fundurn viö
púfcurtunnu nifcrí farmrúminu, og var kindill í
henni en ekki btiifc afc kveykja á. Tunnunni
var þegar tieygt í íijótifc eins og geta má nærri
og mafcur nokkur handtekinn, sem grunur l’jell
á tif þvi hann hafti bcfcifc afc iofa sjerafc vera
nppí borg um nottina, haffci og veiifc leyfis-
iaust nifcrí farmrúminu um kvúldifc, án þess
hann ætti þangafc nokkurt erindi, þafc menn
vissu. Hoiin var fluttur til lögreglustjórnar-
mnar, en vildi alls ekki me£kenna“. þafc er
n jög líklegt afc þessi illræfcistiliauii, hafi veriö
íunnin af sömu rótum og hin fyrri, þá skipið
vai brennt. Lögfræfcingurinn, sem getiö er
um fyrr í þessari sögu haffci fengifc beiskasta
hatur á Róberti þpgar hann siapp úr klóm
hans. Nú var Iiann oifcinn stóraufugur mafc-
ur og mikiis metinn. Hann átti svartan þjón
scm var vel vifc Róbert; því liann hafci freis-
afc hann eitt sinn í Lundúnum úr höndum
skríLins sem gjörfci afcs.íg afc svertingjanum.
Er næsta líxlegt afc hann hafi heyrt húsbónda