Norðanfari - 08.01.1867, Blaðsíða 1

6. ÁBt.
NOKKRAR GKEIMi: UM I'JÁEKAGSMÁLIÐ
epiir
A r 111 j 6 t U I a f s s o n.
Aiuiuriun er ujl þeirra hluia
sem yjíira skal.
Hverr s4 íslendinf>ur er kvariar um mi>si
þjö?rjettirda vorra, er þráir beiri stjíirnar-
liátt og nit ira Ireisi, ei a treystir ab lai.d-
ib geti tekib miklum franiffirum, cf lands-
menn fengi sjMfir vald f hendur til ab rába
efiuiin sínum og ágdla, lögtim og lofuni, hann
hSvtur lieizi af öí!u ab ó>ka þcss ab I.slend-
ingar fái IjáriorríEÍi. Kverr sá er þekkir nokk-
ub ab gagni til írjílslegva stjdrnarskipana í
iibriim liindum, hann hlýiur ab jáia ab fjárfor-
ræbib sje inerguiinn f öllum landsrjetti og
máttarstólpiiin undir al!ri irjálslegri stjárnar-
skipun; því svo sem lu err sá mabiir er næsta
ijettlítiil, er eigi hetir forrabi fjár síns, þab er
ab segja, er ómyndugur, iiversu mikib niál-
frelsi sem liann svo hefbi, svo er og hver sö
þjób (imyndug, er e;gi heíir fjárforrœbi, liversu
fjölrnenni málþing sem hún svo hefbi. J>eita
veit iiverr sá ma! ur er svo er lögfróbur, ab
hann viti, ab sá er kallaöur ómyndttgur er
eigi er fjár síns ráíandi. Ilverr sem því þekkir
vel og hefir vit á ab meta stjóinarskipun vora,
liann hlýlur ab kannast vib, ab abalgalli tienn-
ar sje eigi fólginn f því ab hjer á landi
sje svo mikill og meinlegur hörgtill á nm-
bobslegom embættismönnnm, nje í því ab al-
þíngi liafi tigi fullkomib máifrelni, efur geti
eigi taiab im landsins gagn og naubsynjar út
og subur, nje enda lieldor í þvf ab þingi& sje
ab eios rábgjafai þing en eigi löcgjafarþing,
lieldor er afalgaili stjórnarskipunar vorrar í þ\í
fólginn, ab alþingi helir ekki fjárfoiræbi, ebtir
vald til ab ákveba hvernig verja skoli tekjum
landsins og liver skuli vera gjnld þess. því
fyrst er þab. ab varla cr ab hugsa til ab al-
þingi fái löggjafarvald mcian þab liefir eigi
fjárfoi rasbi; og í öbrtt lagi va ri eiai annab
unoib, þótt þingib hefbi löggjafarvald, en eigi
fjárforræbi, en ab engin lög gæii or'ib til nema
msb samþykki þess; þab gæti samþykkt nýjar
átiigur, cn lítib rábib til hvers þær gengi og
alls ekkert atkvæbi haft í því hvernig meb íjeb
væri farib, meb þvi ab landib lieffi engin yfir-
ráb yfir fjenu lieldur eingöngu stjórnin, er
engan leikning þyifti ab standa j.tttgmu, hvort
sem Bvo stjóm stí væri á Islandi ebur í Dan-
mörku. Jeg tek til dæmis, ab lög bau væri
gefin ab leggja toil á brennivín — því eigi get
jeg ímyndab ntjer nokkurn löggjafa svo heimsk-
an, ab ltann vilji anka alögtir á laosafje, og
varia á fastiign —, og skyldi Ije þab ganga
til lagaskóla; en svo skyldi síban rcynast ab
tolltekjor þessar, einkum er siundir libtt fram,
yrbi tniklti tneiri en þyrfti til skóhms. En al-
þingi gæti engin not luift af því fje nteban
þab helíi eigi fjáriiagsráb, og svo væri um
hvert annab fjármál. Og f þribja lagi yrbi öll
áhyrgb stjórnendanna fyrir þinginu ölduugis
marklaus, cf þingib hcffi eigi fjárforvæbi, því
lanclstjórnin gæti sagt vib þingib: Tolluriiin
gengttr til lagaskólans, en hvcrnig jeg fer nieb
fjeb og til livers jeg heíi þab sem afgengur þab
keniur þjer enga ögn vib. Af þesttt sem nú
er sagt má þegar sjá ab íjárfonabtb er lífs-
afi í hvervi stjórnarskipun , en eigi iöggjafar-
atkvæbi þingsins og því síbur framkvæmdar-
AKUIÍLYRI 8. JAM'IÁIÍ 1867.
valdib, rbur dnmsvaldib oa valdstjórnin. Ef
vjer spyrjum reynslona síbart vjer fengum al-
þingi, þá inunum vjer og finoa þetta enn bet-
nr. Korumgor hefir aidrei giört írumvarp sitt
ab löctim beint olan í tillögur alþingis1 , og
eigi lieldor í neinnm merkilegom atiibom sett
lög geen atkvæfi þingsins, lieldor annabhvort,
og þa& optast, iagt fiumvarpib fraui ab nýju
hreytt ebor óbreyttj eftir þá stuugib því imdir
stól. Eri þótt nú alþiogi hefti lögjafarvatd,
þá gæti konungor allt ab einu fyrir þab neitab
ab samþykkja uppástungur þingsins; hann gæti
lagt frumvörpin fram aptur og aptur, og eiouig
lagt þau upp á hifluna ]>ví ab sá er nitmtir
ab lögom á lögeiafarþingi og rá&gjafar, a& kon-
ungur gelnr engi lög seít án satnþykki löggjaf-
arþingsins en engin án ráfi lá&gjafaiþingsins.
Reynsla alþingis sanrar oss, ab þingib er í
raunioni nógti rjctthátt til ab semja fullgób
lög handa landsmönntim. Ab vísu veit jeg
ab menn geta sagt lijer í mót þab sama
er niargir liafa sagt vib mig um grein mítia
u in r j e t t a I þ i n g i s í Nýjttm fjelagsritum
XVII, 79. bls , ab konungur ltefbi ab I ö g tt m
og landsrjetti vorum ftillt vaid til ab
setja öll lög beint ofan í tillögur alþingis,
Iiaon væri ab eins skyldur tii ab leggja iaga-
frtinivörpin fyrir þingib, en svo væri hann
alls ekki bundinn vib ráb og tillögur þings-
ins. — Já, svo er þab. -— En alþingi hefir
engu ab síbnr þab löggjafaratkvæbi, er fyrr
hefi jeg sagt, eigi cpiír bóiTstaf stjórnlaga vorra,
iteldor epiir þjóbernisrjettindum Is-
Iendinga, eptir n á 11 ií r o j e t t i þjó&fjelags-
ins, eptir sibferbislögntáli því, er öll
vibskipti millum konungs og þegna \erba ab
hlýfa, og sjerhver stjórn hlýtur ab fylgja, ef
meb lögom skai land hyggja og þjóbfjelagib
(Staten) á ab geta náb lilgangi s'ntim. þetta
segi jeg engan veginn í því skyni ab jeg eigi
óski ab alþingi fái fullt löggjafarvaid ákvefib
ab lögtim, heldur etngöngu til ab sanna þab
mál mitt, ab þab cr eigi skortur á löggjafar-
valdi, heldttr e i n rn i 11 skortur á fjárforræbi,
er hingab til liefir linekkt alþingi, gjört þab
svo vanmegna og vesælt, og niun gjöra þab
enn tiHinnanlegar lijer eptir, meban svo húib
siendtiy. þetta sýnir og sannar hezt saga al-
þingis í fjármáhim. Fjármái aiþingis hafa
jafnan veiib þess vandamál, og meb þeim end-
antim ntun þab slitna. Alþingi lagbi allþung-
att skatt á landib til ab geta lifab, til ab
gjöra hundrafatal jarfanna jafnara, og veg-
ina betri. Eigi er ab þtssu ab ftnna í sjállu
sjer, heldttr hintt hve óltönduglega skatiar
þessir eru á lagfir, og ab alþingi lagfci tun
leifc allmikib gjald á verzltinina, án þess land-
i& lielbi [ ess nokkur not2. þingib lnfir í
1) Jjn má Jiess eta, a& alþiogi 1859 rje& frá a&
fmmvarp til opios brjefs um endnrgjald'jar&aiDatskustn-
a&arins yr&i a& liigum fyrst urn sinn; cn þa& kom
þú þegjandi fit sem lög, enda hafa þan lög veri& svo galla-
mikil, a& stjúrnin hefir kornizt í ógöngnr a& verja þan.
2) Jeg segi me& ásettn rá&i. a& alþingi lag&i lestagjald-
i& á, (sjá vtrzlimarlög !5. epríl 1854) þvf þa& er satt a&
alþingilag&i gjald þetta á en eigi rikisdagminn (sjá alþt.
1845, 54 (i bls. og ]>jó&ft. 2()4. bls. osfrv.). í.-inad heflr og
ails engin not af þvf, þntt lesfngjaldib sje meira en hinir
fyrri tolinr, því ofgi er svo miki& nm a& vera. a& einn
skiidingnr gengi af því fje til a& framfylgja verzlnnar-
lögunnm (sjá opi& brjef 24. nóveniber 1856), heldtir er
sá kostna&nr aliur goldiun af Iandinu.
M S-2.
sannleika vprib bijóstunikcnnaniegt livert sinn
er þab Ik fir vi’jnb ko.na einliverju í verk;
þab lielir eigi eloekildingsiáb, og þó kostar
iivert orb t-r þar er talab peninga, og sárgræti-
iegast er. :ib fia& kostar peninga ab sitja á
þiogimi og þegja seni þorskur, og e'ns, þó
þiogniabur dragi ístir Iranian í forséta, svo
sem einn gó&an sjómann þingsins liefir stund-
uni hent ]>ingib hefir því opt farib í largnn
og strangan hráskiiinsleik vib stjórnina, því
iivort ltefir viljab toga gtillgærona lii sín.
Alþingi hefir sagt: þetia er alveg naub-
syniegt og þetta verbnr ab gjöra, út meb
skildingana, því ab þú hefir fje mitt í greip-
utn þjer. Rtjórnin hefir svarab scm fjár-
haldsmabur þingsins: Buddan þín er tóm, gób-
urinn minn; eigi gct jeg verib ab borga fyrir
þig, sjá&u þar fyrir. þessi sltollaieikur þings-
ins vib stjómina hefir sannarlega eigi verib
neinn gamanleikur fyrir hvern þann þingmann,
er iiugsar um eitthvab gagnlect, um framför
landsins, en eigi rnn eintómt orbagjriii'tir. þetta
gjörsainlega fjelevsi hefir þinginu or&ib æ til-
finnanlegra; því fyrst þóttist þingib íinna fje
fólgib í jöibu, þab er ab segja, því þótli l'ært
a& leggja skatt á jarbeigendur, en nú er þab
búifc Fyrir því hefir þab anna&hvort orfcifc ab
þegja hreir.t, ebur sy.ngja sína gömiii vöggu-
vísu: Se>am, Sesam (o: ríkissjóbur, líkissjóbur)
opna þig. Stuiidnm hefir þetta kall ab vísu
hergmáiab aptur til vor, en þó varla nema f
launaauíiom embættisinanna Ef jeg svo ui.d-
an tek hækkun á húsaieigustyrk vib presta-
skóiann , þvf prestaskólinn sjálfur licfir alls
ekki alþingi tilveru sína ab þakka, og öl-
musufjölgtinina vib lærba skólami, þá veit jeg
eigi til ab stjórnin hafi ab heibni aiþingis lngt
fje til nokkurra þarfa landsins, andlegra ebur
líkamiegra, og í sannieika getur engin sagt ab
landib dragi mikifi tim þetta fje til allra þarfa
sinna. Stjórnin hefir neitab um fje úr ríkissjó&i
til búnabarskóia;. laknaskólinn og barnaskól-
inn í Reykjavík fjekk engan styrk úr ríkis-
sjó&i, og sama ínun segja mega um iagaskó!-
ann, ef hann á nokkurn tíma a& ver&a til
neina á pappímtim. Hreppstjórarnir fengu
siimu útrei&ina sem búna&arskólinn fyrrurn,
nema verri sje, svo sem ílestum má kunnogt
vera. I eina or&i má segja, a& vjer inurimn
eigi geta vænzt eptir fje úr nkissjó&i til nokk-
tnra innlendra stofnana ebur fyrirtækja, er
mi&a til sannariegrar gagnsemdar lanciinu og
framfara þess í andlegum og líkamlegum efn-
um. Póstlaunamálib á síiasta þingi er lijer
Ijósasti votturinn. Stjótnin lagbi frtmivarp til
laga frain á þirginu mn iaun handa póstem-
bættismönnum, og í reghigjöib cr þvf fylgdi
t i 1 s ý n i s , en eigi t i I á 1 i t a, er taiab
um fjölgun póstgangnanna, stjórn þeirra og
tiihögun. En þóti þingifc fjeliist alveg á frum-
varp þetta, þá heíir þó síjórnin la^t þab und-
ir kodda sinn, altjent fyrst um sinn, Ásiæð-
an til þessa idýtur ab vera stt, hvab svo scm
stjórnin karn ab láta í ve'ri vaka, ab hún
hefir eigi viljafc leggja fjefc tii, en fann
hún gat eigi fcngib þab lijá þinginu. Sama
mtin verba ofan á í hverju mriii setn er, meb-
an vjer fáum cigi fjávhagsráb. Hverr þing-
ma&ur, jeg vil segja meira, liverr landsma&ur,
er opin hefir augun, hann hlýtur a& sjá, ab
alþingi getur ekkert framkvænu meban þab