Norðanfari - 31.01.1867, Blaðsíða 1

MÐANFARI.
6. ÁR.
AKUKEYR! 31. JWUAIl 1867.
M 3—4.
NOKKRAE GREINIR UM FJÁRHAGSMÁLIÐ
eptir
Arnljdt Olafsson.
Audurinn er afl þeirra hlufa
sem ijjhra skal.
(Frmh) þcss hefir verií) fyrr getií, hversu
skaMegt fjárhagsleysií) er fyrir allar framkvæmd-
ir þingsins og öll störf og stjórn valdstjettarinn-
ar ehur landstjórnarmanna. En þó er engan
veginn hjer me?) búife. Öll alþýha og svo aíi
segja hverr einstakur niabur líhur mikinn baga
af því ah oss vantar fjárforræbi, ah landih er
ónoyndugt eíur eigi fjár síns ráhandi, þótt
hverr einstakur n)aí)ur sje myndugnr. Fyrst
er þah, aí) engin þau fyrirtæki vería fram-
kvæmd og engar þær stofnanir komast á fót,
scm til gagnsmuna horfa, og sem mcira ab scgja
eru skilyrbi þess ab landib komist upp. Jcg
get hjer cigi drepib nema á fátt eitt, svo sem
bændaskóla, og samfara þeiin búnabarrit, byggb
á reynslu rnanna og þckkingu hjer á landi, og
jarbfróba búfræbinga, er fari um land allt til
ab leggja ráb á, segja til, kenna, og jafn-
framt til ab safna ekýrslum uni búskaparlag
manna í hverju hjerabi, því eitt er betra hjer
annab þar. Skýrslur þessar eru miklu naub-
synlegri en menn hugsa, þvf fyrst geta menn
þá þekkt, án þess ab gjöra sjer hib minnsta
órnak, búnabarháttu ailra landsmanna, og svo
verba ætíb hin góbu dæmin til uppörfunar og
til ab setja kapp f alla þá tncnn er kjarkur
og vit er f, en hitt er ti! ab varast sem nrib-
ur er f búskap manna. þessu næst tel jeg
vegina. Ef vegabæturnar eiga ab verba ann-
ab en spottar hjer og hvar, er líklega aldrei
ná saman fyrr en hinir fyrri eru orbnir ónýt-
ir, þá þyrfti ab taka lán til vegabótanna, er
borgab væri smátt og sniált meb vegagjaldinu.
En þessu verbnr eigi komib vib meban vjer
höfum eigi fjárhagsráb, og enginn lánsjóbur
er lil Eigi er heldur ab hugsa til ab fá gufu-
skipsferbir kringum landib nje til muna bætt-
ar póstgöngur, nema vjcr fíum fjárforræbi.
Vjer getum sagt, ab ekkert af þeim almenn-
ingsmálutn, er fje þarf til, en til þvf nær
allra þeirra þarf fje, verbi framgengt nema
vjer fáum fje vort í hendur til umrába. Al-
menningur hefir letigi fundib til pcninga-ekl-
nnnar, og hverr sá mabur er framkvæma vill
eitthvab gagnlcgt, hann finnur til þess, hvfiík
hnapphelda peningaleysib er á framförtim manna.
En af hverjti kemttr þelta peniugaieysi ? Kem-
ur þab af fjeleysi og fátækt manna? Nei, því
þótt svo væri, ab landsmenn gæti fengib f
kaupstöbunum nóga poninga fyrir vörur sínar,
sem þó etgi er nema f stöku stöbum, þá ber
þess ab gæta, ab kanpeyrir vor ebur katip-
stabarvara er minnstur hluti af eignum vor-
om, ab minnsta knsti sveitabændanna. Pen-
íngalcysib kemur af þessu er nú var sagt, og
þó öllu framar af þvf ab peningar fást eigi
til láns, þvf ab lán úr opinberum sjóbum er
eigi teljandi, og er þar ub auki bundib ein-
göngu vib fasteignarveb, ab kalla má. Peningar
eru þvf eigi til, uf því enginn almennur banki eb-
ur skuldasjóbur er til, en enginn sknldasjóbur
er til, af því ekki er fjárforræbi til. Kaup-
menn eru vorir lánardrottnar, en landib getnr
eigi lánab oss, nibjum sínum, einskilding, af
þvi ab þab, auminginn sá arni, hefir eigi cin-
skildings ráb, af þvf ab þab er ó m y n u g t.
Jcg get tiinefnt mörg dæmi þess, ab menn geta
eigi, þótt jafnvel aubugir sje ab löndutn og
lausafje, aukib bú sitt ebur sjávarúlveg, sakir
peningalcysis, og þab þótt þeir geti sýnt fram
á meb rjettum reikningi, studdum á reynsiu
margra ára, ab ágóbinn yrbi urn 16 af hundr-
ali, ebur nær þvf fjórbungP tneiri en ábatinn
varb fyrstu .árin hjá hiuteigendum f Lausafjár-
sjóbnum mikla á Frakklandi (Cródit mobilier),
cr þótti dæinalaust mikill. En þelta þröngva
bapt á framförnm vorura verbur eigi aflekib
fyrr en stofnabur er skttldasjóbur flandinu, því
me?an eigi verbttr borgub nálega neín skuld
mebal landsmanna nema mcb silfurpeningnm,
þá er eigi ab furía, þótt iandsmenn sje skuld-
ugir f kaupslab, og þótt þeir sje f sífeildum
pcningaskorti og geti lítib umbætt og aukib
abalbjargræbisvegi iandsins. Vjer skulum hugsa
08S, ab ericndis væri gjaldeyrir og lán eins
bttndin og hjer, eptir þvf sem ta!a rennur til;
tökum butt frá mönnum þaralla brjefpeninga,
sknldabrjef, skuldskeytingar, ávfsanir, f einu
orbi, alian brjefeyri, og aO auki alla banka, og
látum hvern kaupanda verba annabhvort ab
borga meb siifurpeningum ebur fáeinum vör-
ura: ætii þeir kæmist eigi einhverstabar í bók
eins og vjer, og ætli þeir mæiti eigt lækka
æbimikib seglify? — Jeg veit ab óvitrir menn
kuntia ab segja; LafiíNsrenn geta skotib sjálf-
ir fje ®aman f sparisjóbi. Já þab yrbi sann-
kaliabir sparisjóbir; þfiir mundu sannar-
lega verba til spari, eigi til gagns, heldur til
hátíbabrigbisll! því hvar eru þeir peningar,
er sparisjóbirnir eiga ab klæbast af? Ætli
enginn geti þegib þá ábur en þeir komast f
sparifötin? Flettu upp sögu bankanna, og þú
munt eigi finna þess dæmi, ab nokkur banki
hafi fyrst niyndast f því landi ebur þjóífje-
lagi, er eigi hafbi fjárforræbi. Svo mun og
verba á landi hjer. Vjer verbum fyrst ab
verba fjár vors rábandi, síban. en eigi fyrr, get-
nm vjer smált og stnátt komib þeim stofnun-
um á fót, er hvert þab þjóbfjelag hlýtur ab
hafa, er vill vera en eigi einttngis heita
mabur meb mönnttm. þótt hverr íslendingnr
um sig sje svo frjáls, ebur rjettara sagt, svo
sjáifráburog myndugur sem fram-
ast má verta, er mebal annars rába ntá af þvf,
ab hjer er enginn vopna?ur mabur til ab halda
ntönnum f skeljum, og cinir tveir lögreglu-
þjónar, er svo mega heita, svo eigi þarf Is-
lendingnm ab standa stór geigur af svo sem
20 lögreglustöfum, er þeir sjaldan sjá á mann-
talsþingum, hvab þá heldur endrar nær: þá
er þjóbin þó svo ómyndug og örm, ab íslend-
ingar verba næstum ab fyrirverba sig hjá er-
lendum þjóbutn er þeir nefna sjálfa sig, þrátt
fyrir allt sjálfræbib. þcssa vegna er á landi
voru fjclagsandinn svo daufur, samtökin lítib
ncma nppþot, framkvæmdin svo lítilsigld og
smálæk, tillögurnar svo smásmuglegar. Ilverr
sem hlutdrægnisiaust vili segja állt sitt uni
alþýbu vora, Itattn getur meb sanni sagt, ab
alþýba vor sje miklu betur ab sjer til bókar-
innar en alþýba í öbrum löndum; en hann
veríttr og jafnframt ab játa, nb þjób vor sje
svo mikltt skcmra á veg komin í allri líkam-
legri menntun en nokkur önnur sibttb þjób f
hciininum. En af hverju kcmur þá þessi
fjarskalegi mismunur? þjer tjáir eigi ab
benna um þab verzlunaránaubinni, þvíab fleiri
þjóbir hafa borib engu Ijettara ok & háisi sjer,
nje knldanum og harbindunum, því fieiri lönd
eru köld og hörb. Nei, ef allt kemur til alls,
og allt má ujóta sfn, þá er bæbi þjófin harla
gób f sjálfu sjer, og landib meb sjónum kring-
ttm þab cr gott líka En af liverju kemur þá
allur þessi inistnunur? Af þvf ab þjóbin er
enn ómyndug, er eigi fjár síns rálandi þessa
vegna getur Inín eigi ncytt krapta sinna; þessa
vegna er luín talin á hrepp Dana; þessa vegna
er hún svo ókunn öbrum þjóbum, oss ti! hins
mesta skaba í verzlun og öllum vibskiptum;
þessa vegna er luín af útlendum inönnum,
þeim er eigi kttnna ab meta hina andlegu kosti
hennar og fornsögu, annabhvort einkisvirt, og
þab ef bezt er, cbur þá hædd og fyririitin
fyrir allan skrælingjaháttinn f liinu ytra, svo
sem vegaleysib, húsakynnin og ab f landinu
sjest varla handtak ebur mannvirki, fyrir alla
fátæktina, eymdina og volæbib.
Jcg hefi verib fjðlorbtir um þetfa atribi,
og þó eigi nærri þvf til hlítar, því ab til þess
þyrfti langa og íturlega ritgjörb ab sýtia mönn-
um Ijóslega, hversu fjárforræbib er afllattgin
{ allri 8tjórnarskipun og Iffæbin f öllu þjób-
lífi og þjóbfrelsi. Ef alþingi fengi fjárforræbi,
þá hlýtur þab og sjálfsagt ab fá löggjafarvald
f öbrum íslenzktim málum, og landstjórnin ab
koma sem sjálfsagbur hluti af heildinni. f>á
hiyti og þjóbstofnanirnar ab koma, bændaskól-
ar, vegabætur, póstgöngur, banki, osfrv. Og
þá hlyti nýtt líf, nýr kraptur, httgur og dug-
ur ab færast f hina dofnti og styrbnubu limu
þjóblíkamans, og vjer mundum, ab dæmi bræbra
vorra f Noregi, ab dæmi allra þjóba er frelsi
bafa fengib, endurrísa úr ösku vorri.
En hvab kom þá tii, segbu mjer. ab al-
þingi hratt fjárforræM því, er konungur vor
baub þvf sfbast? f>ab hefir Ifkiega verib eitt-
hvcrt vesældarbob. Ilverr veit? Látum oss
sjá, hjema er þab.
,FRUMVARP
til
laga um nýtt fyrirkomttlag á fjárhagssamband-
inu millum íslands og konungsrfkisins.
1. grein.
Meb þeirri takmörkun, cr leibir af ákvörb-
ttninni f 7. grein laga þessara, skai frá ....
........lokib starfa þeim, er ríkisþing kon-
ungsríkisins hingab til hefir haft á hendi meb
tilliti til fjárlaganna fyrir ísiand og annara lög-
gjafarmálefna, er snerta fjárhag íslands.
2. grein.
Frá sama tíma tekst aiþingi á hendur
mebferbina bæbi á hinum íslenzku fjárlögura,
og á öbrum fjárhagsmálefnum, er Island snerta,
samkvæmt þeim reglum, er um þab efni sett-
ar verba.
3 grein.
Allar þær tekjur skulu taldar sjerstaklcg-
ar tckjur ísiands, er hingab tii hafa verib
þannig taidar í fjárlögum konungsríkisins, og
einnig tekjurnar af ölium beinlínis og úbein-
línis sköltum og álögum, sem hjer eptir kunna
ab verba fyrirskipabar til Islands þarfa,
4. grein.
Öll þau gjöid skulu taiin sjerstakleg gjöld