Norðanfari - 22.05.1868, Blaðsíða 1

S. iR
M 11.-19,
\ORDA\FAU
HERRV SIGURDUR MELSTED OG
KATÓLSKU PRESTARNIR.
Mikill og ómetanlogur ávinningnr var f>a?>
þegar licrra S Melstcb gaf ót sína niikln fræbi-
bók, „Samanbnrbá katólskri og prótestantiskri
trú“. Jeg var ekki seinn til a?) kanpa mjer
liana, því þó jeg sje almógainabiir, langabi mig
til aö nt í þann fró&leiksbrunn, er jeg vissi ab
þar stób opinn ölluiii sem vililii Jeg sveik niig
ekki lieblnr. þvf jeg bcf fnmlib þar góban
nregtasjób og hal't mikla skeintun af bókinni.
þakkir sjeu beira S. Melateb fvrir þab alitsam in.
En löngu seinna licyrbi jeg getib um bók, Út-
skýring kallaba, sem er svo scra svar uppá fyrr
nefnda bók, og ab hún væii eptir katólsku
prcstana í Reykjavík. Mjor var líka forvitni
á ab sjá hana, því hjerna um árib sá jeg þá
á Aknreyri þegar þeir komn ab austan. En
þab er saga ab segja frá því; jeg iijelt ábnr
en jeg sá þá ab þeir væri ósköp Ijótir og illi-
legir, af því þeir voru katóiskir; en mjer sýnd-
ist þcir vera íillu lieldur fallegir menn og gób-
legir voru þeir í vibmóti, og þá fór íír mjcr
öll hrrebsla vib þá Jeg keypti bólt þeirra, þó
nieb nokkrum gvig, og befir mjer faliib maigt
vel í geb í henni. þetta allt má nú þykja hjegómi;
en nú kemnr þab sem ekki er hjegómi: mjcr
heíir fundist útlistun licrra S Melstebs ckki
vera allstabar samhljóba þeim knstindómi sem
.jeg heli lært og þeim gubsorbabókum sem jcg
liefi heyrt og lesib mestan hluta æfi niinnar.
þclfa getur nú verib hcimska m'n. Mjer fannst
enda katólsku prestarnir kenna sumstabar fullt
ein8 Ifkt minni trú, og þó hefi jeg alltaf forb-
ast sem heifan eldinn ab vera nokkra ögn kat-
ólsknr, þetta gekk hreint yfir mig. Jeg ætlabi
ab láta engan vita af þessu, því jeg trúbi ckki
sjálfuni mjer; og las opt upp aptur og aptur,
rog er jeg litlu betri en ábur, mjer þólti lfka
katólsku prestarnir reka herra S. Melsteb og
þab fellur mjer illa og koma lionnm í bobba,
Jeg hugsabi bann mundi svara, en verba ekki
gvona bornreka þegjandi, eba biskupinn mnndi
ekipa þonum þab meb harbri bendi En nú
fer jeg ab verba kvíbinn; þab eiu þó menn á
mínu máli, þó prrstar og prófastar haldi meb
Mclsteb í líf og blób. Jeg ætla þá, ab snúa
mjer ab prestunnm, því jeg er bræddur um,
ab Melsteb sje í vondri klfpu, og ætla jcg ab
bibja þá ab upplysa mig um eptirfyIgjandi
ati ibi:
Mclsteb segir f bólc sinni á 165. bls. ab
prótestantiska kirkjan kjenni, „ab í falli Adams
bafi gjörsamlega glatazt mannsins
æbri, andlegu og sRferMslegu kraptar ... svo
ab eptir syndafallib hafi tekib vib bjá mannin-
um g j ö r s a rri I e g S p i I 1 i n g mannlegs
eblis“. Ilvernig getur þctta komist heim vib
þab sem stendur í kverinu okkar 3. kap. „ab
sú almenna spiiling mannanna sje einkanlcga
þar í fólgin ab þeir brúki eigi skyn-
s e m i n a t i I r j e 11 r a r yfirvegunar,
sctn komi til af því ab syndsamlcg girnd
til jarbneskra hluta liafi fengib svo mikib vaid
yfir bugskoti þeirra“T osfrvi, ebur þab sem
stendur þar litlu síbar, ab (érfbasyndin) sje eigi
annab cn „aÖ syndsainleg girnd til
jarbneskra hluta sje nú ortin mögnub f allra
manna sálum ab Adam og Efa hafi ab vísu
misst „ s a k 1 e y s i “ sitt en Iivorki skyn-
s e m i s í n a nje frjáisræbi" í syndafall-
jnu, og þó spillingin sje mikil, þá hafi menn
AKUUEYRl 22. MAÍ 1868.
„ d r o t t n a n d i e p t i r I ö n g u n til lukku
og velgengni“, en „sannaileg farsæid (=lukka)
sjc einiuigis innira!in í vclgriindai'ri sinnisró-
semi og ánægju“, og svo baíi menn s a m v i z k-
una cpiir (bls. 67.—70. í útg. 1862)? Ebur
vib þaö sem Mynster bisktip kennir oss í Ilng-
leitingum sínum 81. bls (yngri útg): „Óaf-
máanleg ti! finning býr í oss, sem gjörir mtin
á illit og góbu, scin iítur Iiib góba meb vcl-
þókntin og hib illa meb misþóknun; bversu
spilltur scm mabtirinn er orbin, befir h a n n
þ ó e p t i r m e n j a r u p p h a f L e g r a r
1 í k i n g a r s i n n a r v i b G u ? þessi orb
hjú Melstcb á 167. bls. „maburinn heíir misst
sitt sibferbislega frelsi„ geta ekki samrýmst á
nokkurn hátt vib kverib, því þar er crftasyndin
reyndar skilst mjer eigi annab en, s y n d s a m-
I e g g i r n d, ebnr tilhneigirrg til syndar, nje
licldur vib síbari hugleibing Mynstcrs um mann-
inn, þar sem liann talar um „samvizktma" og
„frjálsan vilja“ (158.—60. bls). En aptur
lcemur þab sem katólsku prestarnir segja í „Ut-
skýringu sinni á 154. — 56. bls., heim vib lcver-
ib, þá tró, scin jeg er fermdur uppá, sem jeg
hefi lofab Gubi ab lifa og deyja uppá Upp-
l'ræbib mig nú, prestar góbir hvert jeg fervillt
í þessn; þvf fleirum mun finnast sem mjer.
En þab er ílcira sem jeg þáVf ab spyrja ybur
ab, prestar góbir! Herra Melsted segir um
rjettlæting mannsins, ab „hib eina skilyrbi,
sem útheimtist frá mannsinns hálfu (til ab vería
rjettlátur Iijá Gubi) iye trúin“ (178 bls),
og þessu líkt segir iiann AJ 85. bls., „a& ma&-
urinn rjettlætist af Gu&s náð fyrír trúna e i n a
En eptir 5. kap í kverinu niínu úthcimtist ekki
trúin einungis heldur og apturhvarf frá
s y n d u n u m ; en Melsted s I e p p i r a I v e g
apturhvarfinu ibruninni og angrinu fyrir synd-
irnar, og eins vibleitni mannsins og ásetningi
hans til ab betra sig ; trúin er hinn e i n i
v e g u r, sem gefst fyrir inanninn og a á e i n i
li æ f i 1 e g 1 e i k i hjá himum til ab geta veitt
móttöku rjettlæti líiists“ (179) Eptir þessu
verbur öll i b r u n, apturbvarf og lífernis betrun
aldeiiis óþörf. En hvernig er þá þessi t r ú
Melsteds? ekkert annab en ab treysta því og
tiúa fastlega ab Gub fyrirgefi sjer, sínar syndir
af náb sinni vegna Krists, og svo er búib, án
ibrunar, apturhvarfs og yfirbótar. þetia linnst
mjer vera ab gjöra veginn ti| Gubs ríkis breib-
an og ósköp aubveldan. En þab er allt ötru
vísi í kverinu, þar er útlistab sem aliir vita hvab
apturhvaríib sje, þar er sagt, a& „gannarlegt
angur og tregi fyrir syndirnar verbi ab g a n g a
á u n d a n, þcgar trúináKristá a b
vcra fölskvalatts"; þar er sagt, ab
„ e n g i n n geti hnggabsig vib Jcsl'j Krisls fri&_
þægingu, n e m a sá scm lætur af illu og kapp-
kostar ab fara dagvaxandi f þvf gúba“, þab er,
„mcb sönnu apturhvarfi ab láta af syndunum*.
En þetía þarf ekkert hjá Melstmþ þa& kcmst ekki
ab hjáhonum; tiúin ein er nóg. Annabhvert
er nú þessi lærdómur rangur hjá herra Melsted
ebur í kverinu. En aptur á móti líkar mjer
jiab sem katólsku prestarnir segja um [ietta
efni í bók sinni á 160. bls. j,ar gpgja þeir
og ab þab muni eigi finnast í ritningunni ab
maburinn rjctilælist af trúnni e i n n i sainan ;
en jeg skai bæta því vib, ab þab íinnst ekki
heldur í Ágsborgartrúarjátningunni, scm Iierra
Melsted liefir lagt sjálfur út, og ekki lieldur á
185. bls. í bók hans í þeim kaíla úr þessari
— 21 —
tularjátningu, er hann þó vill byggja skobnn
sína á. þetta cr eitilivab bogib er jeg hræddur
um hjá licna j\Lelsted Æ, segib mjer nú,
prestar gó&ir, li.vort er nú þessi kenning ning
f kverinu okkar cbur hjá lieira Mclsted? Eíns
cr þab sem katólsku prestarnir tala um góbvcrk-
in ebur „verilcik verkanna“ miklu samkvæiii-
ara kverinu ecur kristinilómi vonnn heldur cn
þab Fcra liorra Melstcd kennir, setn von er, því
ab hann álitur þvert á móti okkar kristindóuii
ab ekkert sje til í oss möiuuiiuiin nema íilt eitt,
ab vjer höfum misst aiveg skynsemina, frjáls-
ræbib og samvizkuna í Adams falli, og sjctim
því „af niltúrunni til“ miklu vcrri enPállpost-
uli segir ab heiíingjarnir sjeu. Annars finnst
mjer ab katólsku prestarnir liafi (kaflanum uin
„veiMcik vcrkanna“ ekki svarub licrra Melstcd
nægilega, og hefbi mjer þótt mjög fróblcgt ab
vita miklu betur hvernig nábin og frjálsræbib
eru samvcrkandi, þvf þó ab þcir lcggi vel út
dæmisöguna um liúsbóucKinn er fjekk þjónum
sínum fje íhei.dtir (Matt. 25. k.) á 162 bls.,
þá hafa þeir samt ekki talab neitt um þá kenn-
ing sinnar kirkju, er herra Melsted tilfæUr á
191—93. b!s. t. a. m.; en mjer flnnst sú kenn-
ing þeirra vera samkvæm þessari ritningar-
grein: „Gub mtin gjalda einuni og sjerhverjutn
cptir hans VBrkutn", og eins því scm
mcistari Jón segir í sunnudagsprjcdikuninni í
föstuinngang: „saint helir Gub gefib oss svo
mikla krapta, ab vjer getum viljab hib
góba, jafnvel þótt hib vonda lobi vib oss, og
þurfum ekki a& mótstanda heil. Anda en abhyll-
ast holdsins verk“. Ef þetta er eigi rjett kenn-
ing, prestar góbir, hætti þib þá, biessabir, ab
firnia ab, ab áminna, ab prjedika alian sibalær-
dóm og ab kenna oss, „ab leggja kapp á vora
salarbetiun“, fyrst vjer ekkert getum af sjálfs-
dábum og ckkcrt heldur meb samverkandi náb
heil. anda. Jeg viburkenni ab herra Melsted
vill reyndar ckki gjöra góðverkin alveg ab engu
(sbr 195. b!s.), en jeg fæ þó ekki sjebabhami
vilji hafa nokkra s a m v i n n u milli frjálsræbis
mannsins og náburinnar, eins og herra Meisted
frælir mig um ab Melanchton hafi viljub, og
þykir mjer ósköp vænt iim þessa uppfræbingu,
því ab þessu hefi jeg alltaf trúab.
Jeg ætti nú ekki a& hætfa mjer lengra,
þó vildi jcg mega spyrja liina velæruverbugu
presta, hvert mjer sje ekki óhætt ab trúa því
sem meistari Jón segir um skírnina á sunnu-
daginn í föstuinngang, og um kvöldmáltíbina
í skírdagsræbunni, þar sem liann segir meíal
annars í exordio: „þú hefir gefib oss þitt hold
ab eta og þitt blób ab drekka, þab sama hoíd
og hiób, sem á krossinum hjekk og útlielt var,
en nú situr til kraptarins hægri handar“? Jeg
heli annabhvert lesib ebur heyrt eittlivab borib
á móti þessu. þessu samsinnir þó Mynster, er
liann segir á 538. hls.: „þab er ekki annar Frels-
ari, sem cr í dýrbinni á himnum, heldur h i n n
sami scm var á jðrbunni*. Jeg trúi
í einleldni hjarta míns mjer til óuinræbilegrar
huggunar þessum orbtim Jesú krists: „þetta
er minn líkami og þetta er mitt blóö“; en
jeg rannsaka ekki meb mínum vcika skilningi,
hvert hraubib og víuib b r e y t i s t í líkatna og
hlób, cbur Iíkaniinn og hlóbib sje í meb og
u n d i r braubi og víni. Iljer geng jeg f trúnni
cn eigi í skobuninni. En fyrst nú Mclsteb scgir,
ab kenning katólskra um þessa tilbreyt-
i n g u „eigi sjcr cnga fótfestu í heilagri ritn-