Norðanfari - 29.01.1870, Blaðsíða 2

lyndum mönnum; hann segir svo á cinum
staS: „Nöregur hefir aí) vísu verii) hluti Dana-
veldis, en aldrei hefir hann verii) hluti
Danmerkur“, þá hefir ísland eigi heldur ver-
ii> þai) fram ab 1814, og þá naumast síban.
f>essi staSur er í Ritum Larseos I. 2. bls. 18.
Annars er dmaksins vert ab bera þaí) saman,
er hann segir þar á bls. 18—21. um skilning
19. gr. konungalaganna, vib þa& sem hann
sjálfur segir í þrettir.um um landsrjcttindi ís-
Jands og vií) þaí) er stjórnin sagfci f ástæbunum
fyrir frumvarpi sínu til þjóbfundarins. f>ar
segir hann (bla. 21), ab konungalögin ö 11
gildi í Ðanmörku, en ai) eins erfiatal þeirra í
hinum hlutnm Ðanavcldis, og er mjer þvf
samdóma. Pamkvæmt konungalögunum ern þá
cngin af þeim sameiginlegu málum, er talin eru
upp hjer ai> framan, en setn annars eru köllui)
almenn ríkismál, fjelagsmá! íslands og Dan-
merkur, nema ef vera skyldi írúarbrögbin.
Konungserfbirnar voru þai), þangab til Ðanir
breyttn þeim hjá sjer meö lögum 31. júlí 1853;
en hjá os3 gildir eingöngu erfiatalii) í kon-
ungalögunum. Jeg hlýt því ab segja, a?> ef
íslendingar vildi, er jeg veit ab þeir eigi
viija, jeg veit ai) minnsta kosti fyrir mig,
halda máli þessu til kapps, þá gæti farií) bros-
ib af framsögumannínum á landsþingtnu, er
á hann kom, þá er hann minntÍEt á ab þessi
mál voru sett í stjórnarskrárfnnnvarpii) til al-
þingis 1867. — Grundvallarlög Ðana eru gefin
fyrir löggjafarumdæmi Danaþings, en eigi fyr-
ir löggjafarumdæmi nokkurs annars þings;
þau ná því eigi til íslands; þau hafa því ekk-
ert gildi fyrir oss hvorki í almennum ríkis-
málum nje sjerstökum máiutn Danmerkur.
Hvorlti þessi lög nje nokkur önnur stjórnar-
lög, jeg tek þafe enn fram, geta orfeife afe lög-
um hjer á landi nema mefe samkomu-
lagi efeursamþykki konungs og
landsmanna. Allir þeir hinir „víggirtu
kastalar*, er þingmenn Dana reistu á gildi
grundvallarlaganna fyrir ísland hrynja því um
koll, af því afe grundvöllur þeirra er enginn,
Afe öferu leyti álít jeg eigi þörf afe fara Iengra
út í þetta mál, mefe því afe vífea er afe finna
ástæfeur er styrkja þetta mál á margan hátt,
en þó einkum í hinni ágætu ritgjörfe herra
Jóns Sigurfessonar um landsrjettindi íslands,
er jeg þykist vita afe sjerhvérr sá hefir þaul-
lesife, er lætur sig nokkru vatfea rjettindi þjófe-
ar sinnar.
Nú stökk konungsfulltrúi upp sem kólfi
væri skotife. En í sama vetfangi gail vife þor-
grímur ptúfei af Vífeivöllum: „bravo, bravo“,
sagfei bann, „Tómasar minni*. Sumir, er eigi
sáu hvafe kontii)g8fuI!trúa leife, þrifu glösin, en
þau voru öll rudd. Urfeu menn vife þafe gramir,
þýfgafei hverr annan, en þó flestir þorgrím;
en hann hleypti annari brúninni nifeur fyrir
auga, og var sú næsta ógurleg, en hinni upp
í hársrætur. Varfe nú ókyrfe um stofuna svo
mikil, afe forseti sá afe eigi mundi fást hljófe
afe sinni; hneigfei hann sig þá þrisvar fyrir
konungsfulltrúa og mæltí: Jeg skil afe menn
eru orfenir bæfei svangir og þyrstir, viljeg því
slíta fundi um stund, ea ákvefe fund aptur í
kvöld; skal jeg þá hafa mefe mjer Magnús
hvin frá Saurum og jþorgrím prúfea af Vífei-
völlum; mun þá alit verfea í rjetta lagi um
matreifesiu cg áskenkingar, og mafeur til afe
setja nifeur ókyrfe ef verfeur. Var svo gengife
af þingi.
(Framh. sífear).
ÚR BRJEI. Opt hefi jeg hugsafe um þaí)
sífean jeg kom í sveitina, hversu mikil og arrib-
sjáanleg gufesblessun fylgir bændaskjettinni, og
afa
þinggjald
. 14 rd.
, 10 —
. 40 —
. 84 —
. 36 —
. 19 -
tekife allt
væri botur afe allir bændur hefíu athugafe
þetta ekki sífeur enn jeg. Mjer er mefe öllu
óskiljanlegt, hvernig sumir bændnr sjá heimil-
um sínum borgife, hvafe föt og fæfei snertir,
án þess afe hafa neitt vife afe styfejast, nema
örfáa gripi, er þeir verfea afe svara þungum
gjöldttm af. þafe tnunu margir bændur í
......hrepp, sem hafa 10—14 mannsíheim-
ili og túmar 100 kindur fuliorfenar, en margir
sem eiga miklu færra. En jeg ætla afe sieppa
þessum og segja yfeur frá öferu dæmi, og draga
þafe af einum af beztu bændunum í sveit
minni. Ilann bafíi í fyrra 15 menn í heim*
ili og þar af 3 vinnumenn og 3 vinnukonur,
er hann þurfti afe gjalda kaup; enginn af
heimilismönnum var yngri en 8 vetra Bónd-
inn tíundafei 166 fjár fullorfeiö og þar af 60
ær mefe lömbum, og mun ekki hafa dregife
mikife undan. Tvær vorn kýrnar, því vífeast
livar eru -hjer ekki fleiri kýr á bæ. Af þess-
um gripum varíi hann afe gjalda í
rúma ......
Ti! presis og kirkju
Eptir jörfeina . .
Til 3 vinnumanna
— 3 vinnukona
— fátækra . .
Af korni mun hann
árife Iijer um bil 16 tunnur, sem verfea
ætffe, þó kornife læklrafei í verfei, c. 200 —
þetta verfeur alls 403 rd.
þó þetta sje ógreinilegur reikningur, þá
skakkar þó aidiei miklu, en hjer vife bætizt
enn, afe klæfea aila heimilismenn, því til þessa
hefir þafe verife venja í þessari sveit, afe gefa
2—4 föt hverju hjúi fyrir utan. kaupiö. þá
er og ótilfært allt þafe kjöt, sem árlega þarf
handa heimilinu. Bóndinn mun optast taka
til skurfear 40—50 kindur af þessum stofni,
og er einhver hinn gestrisnasti macur, ug iek-
ur árlega nokkufe afe mttn af munafearvöru.
Jeg hefi til þessa haft fieira fje enn þessi
bóndi, og þó hafa þrátt fyrir tekjurnar aukizt
á mjer skuidir í þessum bágu árum, ogerjeg
þó ekki taiinn óreglumafeur nje vanspilunar-
skepna. Jeg held því, afe engri stjett fylgi
meiri gufesblessan en bóndastjettinni, og væri
betur afe bændur athugufeu þetta mefe þakk-
læti og lotningu fyrir skapara sínttm og vife-
haldara, þafe virfeist svo sem barátta líísins
verfei hinum efnaminni æfei þungbær, en þó
þykir mörgum bændum jafnan allt fært, og
ætiast til hvernig sem á síendur, afe þeir geti
gefife fje tii alira stofnana og alls þess er þeir,
sem ekkert httgsa um hagi þeirra, finna upp
á. f>afe er löngum í blöfeum og vífear stagast
á því, afe munafearvörukaupin hnekki landbún-
afeinum og komi bændum á ltaldan klaka, og
eru aö vísu fjarska peningar, sem renna til
óþarfa úr höndum bænda, en í þessari sveit
veit jeg ekki til, afe nokkur bóndi taki yfir
48 pd. af kaffi og svo sykur ab því skapi efea
nokkru meira, en margir efea flestir miklu
minna. þar sem eru undir 20 manns í heim-
ili verfeur kaffi ckki opt drukkife á dag af
þessum efnum, enda eru hjer mörg heimili,
þar sem ekki er farife mefe kaffi, nema þegar
gestir koma. þafe er nær því óhugsandi, afe
menn geti farife á mis viö alla munafearvöru,
þar setn önnur eins gestrisni er og vífeast
hvar hjer í sveitum. þafe eru flestir svo inn-
rættir, afe þeir kunna eigi vife afe láta gest
einn fara svo afe honum sje ekki veigt í boiia,
en opt stendur svo á afe menn þurfa ekki mat-
ar vife, er þeir koma frá næstu bæjum. þafe
yrfei Hka mörgum þungbært, afe gefa hverjutn
manni mat þar sem gestkvæmt er suntar og
vetur. þó hver bóndi ÁSETTI sjer afe leggja
fyrir þá skildinga, er hann væri vanur afe
vcrja tii munafearvöru kaupa, þá hugsa jeg, afe
þeir kynnu afe renna úr buddunni til ekld
meiri þarfa, en afe glefeja sig og hressa. Mjer
er svo vel vife bændurna, afe jeg vildi feginn
gcfa nokkufe af tekjum mínum til þess afe mjer
yrfei fært hitt í peningum, heidur enn afe verfea
sjálfur afe vera toliheimtumafeur á þessum tím-
um. þafe er alveg á móti skapi mínu, afe verfea
strax og hempan er komin af herfeunum, aö
fara afe tala um smjör, tólg, gcmlinga efea
dali, því optast er þafe, afe bændur tala vife
prest sinn um gjöld sín eptir messuna, þó a?)
sú sufea sje reyndar ekki á hverjum sunnu-
degi, sem betur fer. þafe væri betur, afe ó-
kirkjurækni kæmi ekki afe nokkru leyti
af þessari tilhögun. Hver veit nema einhver
bóndinn kunni afe hugsa: „Jeg skulda prest-
inum þelta og þetta, en gct ekki goldife þafe.
jeg má ekki missa neitt af þessum gemsatetr-
um, en peninga hefi jeg ekki ; hann kann þó
afe minnast á þafe blessafeur fuglinn, ef jeg fer
ti! kirkjunnar. þab er bezt jeg fari ekki,
fyrr en jeg get sýnt honum einhvern lit bless-
ufeum titiingnum*. Jeg vildi samt óska, aö
enginn firrtist kirkju hjer fyrir því líkar iiugs-
anir, og jeg votia einnig, afe engin gjöri þaöw
Úr brjefi af Vesturlandi d. 22. des. 1869.
„Mikinn skafea hefir amtmafcur Tiiorberg iifeife
á t r a u s t i því og v i r fe i n g u , er æskilegt
heffei verife, afe Vestfirfcingar mættu bera til
hans, sem æfesta yfirvaids og íslendings í báfe-
ar ættir, sökum þcss hve mikife far hann gjörfei
sjer um, afe hrekja Jón Sigurfesson forseta frá
þingsetu á sífeasta þingi*.
NOKKUÐ ÚR KRUKKSPA.
Vife árife . . . . :
1. þá mtinu stjórnarbótarmál og fjárhags-
mál íslcndlnga, tekin til umrsefeu, og mtin mein»
ingum manna eigi verfea í eina heild komife,
því sumir munu viija fá fje hjá Dönum, afer-
ir frelsi. Mál þessi munu þvæld og þæffe á
þingum þjófea þeirra Ær hlut eiga afe máli, þar
til þau óútkljáfe verfea lögfe í rnsiaskáp hinna
stjórnvísu manna tii ævarandi geymslu; nema
því afe eins afe ísiendingar verfei allir sam-
huga og á einni skofeun f þessum atrifeismál-
um landsins, sem seint mun verfea
2. þá mnn engin bók keypt á Islandi nema
Sálmabókin og Lærdómskverife, og mun kritur
mikill verfea út af forlagsrjetti þessara bóka,
því prentverk mun þá komife á Norfeuriand;
fæstir menn munu þá vilja láta sjer skiljast,
afe þegar gufesorfeabækur eru undanteknar,
munu mjög fáar bækur nýtilegar, þær er nýj-
ar sje, á íslenzkri tungu. Frófeir menn munu
afe vísu gefa út lærdómshækur í enskri' og
þýzkri tungu, og munu jöfu not afe þeim, eins
og ef daufeþyrstum manni væri gefin einn
dropi vatns. Yfir höfnfe mun þafe skofeun
nokkurra lærdómsroanna, afe gefnar sje út hand-
hægar og handónýtar bækur í ílestum vfsinda-
greinum, til afe iáta menn ab eins geta þefafe
af sönnum bókmenntum. Mun þetta þar til
ganga afe einstakir menn taka sig saman og
útbreifea stórar og gófear bækur mefeal almenn-
ings í smá heptum, er jafnvel hinir snaufe-
ustu menn geta keypt.
3. þetta ár munu mikil málaferii og inn-
byrfeis óeýrfeir eiga Bjer stafe þá mun klaust-
urjarpur tekin mefe fjárnámi, og skjaldaskrifli
og baugabrot í kaupbætir. Verfea þá opt
hreppstjóraskipti f sumum hreppum, en skjöl
hreppanna munu lögfe til hvíldar í kirkjum.
þá verfea ltaldnir fundir í pukri, klagafeir em-
bættismenn, höffeufe mál móti einstökum mönn-
um, af ósýnilegri naufesyn, og mönnum jafn-
vel bannafear ferfeir í þarfir þjófearinnar. þá