Norðanfari - 16.04.1870, Side 3

fc
/
!
legust mefi ýmsu m<5ti; þeir verSa líka aS leggja
ótsvörin á bændur sem opt hafa ekki fullljósa
liugmynd um á hverju þau eru byggí) þafe
er ekki furfea, segi jeg, þegar mafeur gætir afe
hvernig efnahag manna yfir höfufe, fyrir ýms-
ar orsakir, allltaf heíir farife hnignandi um und-
anfarin ár. Jeg er nú máske einn af þeim
sem ímynda sjer, afe sinn hreppur sje verst
farin, cn þó þori jeg ekki afe fullyrfea þafe, því
jeg þekki ekki svo vel ástand annara hreppa.
Til þess samt afe færa sönnur fyrir þessari í-
myndun minni, vil jeg sýna hjer stutt yfirlit
yfir efnaástand Helgastafeahrepps fardagaárife
1869—70,
F'ólkstalan í hreppnum var í haust 877
manns ; þar af voru 285 skylduómagar, og 42
sveitaiómagar, alls 327 ómagar. Hændur eru
105 og 18 húsmenn, alls 123 heimilisfcfcur,
sem iiafa fjölskyldu fram afe fiera. Lausafjár-
tíundin var 707^ lindr., sem verfeur til jafn-
afcar 5| iindr. hjá hverjum bónda, og má sjá
af því lansafjár eign hreppsins. Aukaútsvör-
in voru 4766Í- al. efcur næstum 7 álnir af
hverju lausafjárhundrafei ; en öll hreppsútsvör-
in 5,478 4 al. Hjá 58 bændum, og húsmönn-
um, efenr næstum helmingi þeirra allra, er tí-
undin fyrir‘innan skiptilíund, og af þeim eru
19, cfcur næstum af öllum heimilisfeferum í
hreppnum, þurfandi; en 30 efcur þ af þeim
greifea, sumir ckkert en sumir mjög lítife auka-
útsvar ; 21 efcur greifca afe eins, til jafnafe-
ar, 20 ál. og enn yfir 20 sem greifca 35 álnir
til jafnafcar. Verfea þá eptir 30 bændur, sem
hjerumbil partar af öllum útsvörum hvílir á,
til jafnafear 108 ál. aukaútsvar hjá hverjum,
efeur rúmar 10 ál. af hverju lausafjárhundrafei,
þafe er hjerumbil s partur af öllu tíundar-
bæru lausafje, sem þeir hafa tindir höndum.
011 opinber útgjöld í hreppnum eru þessi:
1. jarfea afgjöld, mefe kúgyldaleigu:
rd. sk.
a. af bændaeignum 1557 80
b. af umbofcsjörfcum 350 30
c. af kirkjujörfcum 1099 7 rd. ek.
3007 21
2* Þinggjöld næstl. vor . 394 13
3. Gjiild til presta (hjerumbil) 484 17
4. Gjöld til kirkna (hjerumbil) 178 55
5. Ilreppsútsvör mefe vegabóta-
og dumbagjaldi 1298 29
samtals 5361 80
Þegar nú þcssari upphæfc ei • skipt mefe
bæjatölunni koma næstum 64 rd. á hvcrn bæ
í hrcppnum, en 6 rd. á hvern mann ungan og
gamlann.
þó eru enn otalin hin tilfinnanlegustu út-
gjöldin, nl. tjón þafe sem sveitin beifc af fjár-
skafcabilnnm þann 12, október í haust, því þá
kaffennti hjer nálægt 1400 fjár og 1. hross.
Af því fannst aptur lifandi, mefe miltilli fyrir-
böfn, lifcugur helmingur; er ekki hægt afe meta
nákvæmlega til verfes skafean á því, en óhætt
mun afe gjöra liann 100 rd. Af öilu því sem
fennti fannst dautt 196 fullorfeife, 187 lömb og
biossifc, má gjöra ráfc fyrir afe minrista kosti
4 paits skafea á því, sem verfcur 285 rd. 88
E" ófundlí> er enn 117 fjár fullorfeife og
17 lomb, sem gjörir aí) minnsta kosti 764 rd
64 sk. Af afijct van(ar __ gem |||vifcrin 0
bylnrinn í haust, ev afc nokkruleyti orsök til -
123 kindur fullorfenar 0g i89 ,5lnb) Bem ekki
verfeur mctife minna en á 807 rd. Jafnve, þó
þetta sje nú allt lágt virt þá veríur þd gkab_
mn samtals 1957 rd. 56 sk , 0g e.r þafe ekkert
smáræfi fyrir jafnfátækan hrepp, þv( þaJ) er
hjerumbil ^ partur af öllu saufcfje í hreppn-
um ; er þafe því tilfinnanlegra, sem saufcfjefe
betir mefc ymsu móti fækkafe fjarskalega und-
anfarin harfeindaár, efeur sífean 1858 ; þafe haust
— 33 —■
fennnti hjer 800 fjár í heimahögum, auk rnilc-
ils fjölda sem fórst á afrjettinni. Vorife 1859
fjell hjer, mest af fófcurskorti, 1896 saufefjár,
24 kýr og 45 Iieslar ; og vorife 1867, fjell 255-
saufcfjár, 5 kýr og 9 hross.
Ritafc á þorraþrælinn 1870,
J. J.
BJÖRGUN ÚR LÍFSHÁSKA.
þann 10. marz 1869, voru á ferfe úr Seyfe-
isfjarfcar kau|istafe, 4 menn á bát, þar af 3
úr Lofcmundarfirfei: Arni Jónsson bóndi á
Arnastöfcnm, Arni fyrirvinna Hallgrfmsson frá
Neshjáleigu og Sveinn vinnum. Pálsson frá
Nesi; en 4. mafeurinn var Páll Geirmundsson
vinnum. frá Breifcuvík í Borgarf. Báturinn
var síginn af korni og afla er þeir áttu mefe
er á voru. Lo&miirfciiigar vildu leggja uppafe
Brimnesi, sem er yzti bær noríanfram í Seyfe-
isfirfei. En lending þar er þröngur vogur og
mjög varasamur, sökum skerja og grunnflúfea
beggjamegin vife vogsmynnife. Brimkvika var
og sunnanstormiir, er stóö skáhalt upp á vog-
inn. En mefcfram sökum þess, a& mennirnir
voru ekki vel kunnugir, bar þá afe grunnflúfc,
er braut yfir vestan vife vogsmynnifc, þar
hvolfdi bátnum undir þeiin. Mennirnir kom-
ust fyrst allir á kjöl, en þar báturinn tók
hverja veltuna á afcra þraut þá nafna brátt
krapta til afe lialda sjer, og losnufeu því vife
hann og drógust til djúpsins
Flóvent Halldórsson , hafnsögumafeur og
bóndi á Brimnesi, var á sömu stundu staddur
afe fjárhúsum fram á túni, og gætli afe mönn-
unum í því bátnum hvolfdi, Brásthann strax
vife, mefe vinnumanni' sínum — Jóni afe nafni
röskum dreng -— hljóp til sjóar og setti fram
bát sinn er þar stófe í lendingunni, tii afc bjarga.
mönnunum. Flóvent gáfei þess strax, afe tveir
voru mennirnir Iausir vife bátinn, lagfei því
fyrst út af vognum til afe huga afe þeim, ef
ske kynni afe ekki væru daufcir, og sinnti því
ekki þó hiriir sem vife bátin voru, köllufeu um
hjálpina þegar gátu millunt kafanna; — því
þeim var ekki eins hætt mefean þeir gátu
haldife sjer vife hann. — Tókst honum þannig
afe finna þá nafna, er enn mörufcu í kafi ut-
an vife vogsmynnife. Var Arni Hallgrímsson
þá enn mefe lífsmarki, en nafni hans virtist
örendur. Sífean lagfei hann afe þeim er vife
bátin hjeldu, og vannst mefe því, afe leggja
sig og manninn sem mefe honum var, í opin-
bcra lífshættu, einnig afc bjarga þeim En lask-
afci þó nokluife bát sinn í atlögunni, því sjór-
inn gekk jafnt og þjett holsköflum yfir flúfe-
ina. Hrakningsmönnum þessum var sífcan í
skyndi komife til bæjar, afklæddir og þaktir
í hlýjum rúmum, og sýnd öll sú afehlynning og
nærgætni, er þau hjónin Flóvent og Jóhanna
kona hans gátu þeim í tjc látifc. Enda hresst-
ust þeir fljótt nema Arni Jónsson, þafe sást
ekki lífsmark mefe honum fyrr en eptir afe
hann haffei um sfund legife inni, 0g var lengi
vesæll eptir, því hann haffei fyrst losnafe vife
bátinn og því lengst legife í kafinu. Seinna
um kveldife þegar fjarafi og kvikuna iægfei,
tókst Flóvent einnig a& bjarga afe mestu því
sem á bátnum haffei verife, mefe því afe slæfea
þafe upp sem sokkife haffei; og svo bátnum, er
strax bar upp a& landi, eptir afc mennirnir
voru lausir vife hann, en nokkufe brotin. Dag-
inn eptir Ijet Fl. gjöra svo vife bátinn , afe á
næsta degi þar á eptir komust þessir hrakn-
íngsmenn á honum heim til sín. Og hafa
þeir næst Gufci, afcgætni, snarræfei, dugnafei og
afehlyriningu Flóvents og konu hans afe þakka
líf sitt, og a& þeir hjeldu bátnum, einnig
lífsbjnrg þeirri sem á bontim var.
Jeg og fleiri hafa vonast eptir, a& hlut-
afceigendtir mundu skýta frá atburfei þessum
mefe þakkarorfcum opinberlega, en þafe hefir
farizt fyrir til þessa, líklega meira af öferum
orsökum en gleymsku efea skorti á þakklætis-
tillinningu.
þafe þykir jafnan kaiimannlegt og vel
gjört afe leggja ótraufcur líf sitt í hættn þegar
vife liggur; en þafe er einkum lofs og hrósvert,
og á opinberann heifeur skilinn þegar um er
a& gjöra, a& bjarga öfcrum úr lífsháska
þes8um línum er hinn háttvirti ritstjóri
Norfcanf. befein a& Ijá rúm í blafci sínu hifc
fyrsta.
Um nýár 1870.
Austfirfcingur.
f blafcinu Nf. 21. f. m. nr. 12.-13. stend-
ur greinarkom nokkurt mefe þessari yfirskript:
„Ópt fer sá villt sem geta skal“ og er hún
ur.dirskrifufe af þrenmr íbúum Ljósavatns-
hrepps Jeg er nú sannfærfeur um, afe amt-
mafcur Havstein, sem hjer mun eiga afc verfea
fyrir hnútukastinu, fær sig ekki tii afc eiga
orfcastafe vife þessa gófeu menn um jafn lítil-
fjörlegt efni, og skai jeg þvl, sem í vetur var
sendimafcur hans norfeur til Húsavíkur, leyfa
mjer a& ávarpa baunamenn þessa nokkrum
orfcum, og segja þá fyrst frá, hvernig hin
svonefnda kvefeja eg orfesending amtmannsins
var.
þcgar amtmafeur'tnn afhenti mjer brjef þau,
sem jeg flutti norfcur, og sem fara áltu til
Iiafnar mefe Húsavíkurskipinii, er kom í haust,
lá bann veikur og gat enga fótavist haft; bafc
hann mig þá afc konra þeim orfcum til odd-
vita baunamannanna, herra þorláks á Stóru-
tjörnum, afe nú væri hentugastur tíini fyrir
hann og fylgitiska hans mefcal þingeyinga, afe
gjöia sjor afesóg, þar efe nú stæfei líkt á fyrir
sjer og Grími amtmanni forfcum, því ,nú lægi
liann lágt og gæti ekki einu sinni skotife baun-
um í r..........á þeim, ef þeir kæmi, en þafe
kvafc satt vera, afe í sumar fjekk amtmafeur
Havstein nafnlaust bref, er rjefei honum til a&
hafa stöfeugt gát á sjer og húgi sínu, og mun
hann hafa æílafe herra þorláki, fyrrum kunn-
ingja sínum, þetta eins. og afera þjenustuserai,
afe sagt er, afe þorlákur hafi viljafe aufesýna
amtmanni nokkru áfeur, þá hann kom hingafc
afc Möferuvöllum, um sama Ieyti og þingraenn
fóru sufeur.
þar sem nú liver mafeur verfeur afc vita,
afe svo margt er talafe í eintómu spaugi, sem
yrfci langt of mikife fyrir Norfeanfara afe flytja
lesendum sínum, verfc jeg afe játa, a& jeg sem
aldrei hefi notife neinnar menntunar, fylltist
undrunar yfir smámunasemi og fákænsku höf-
undasna, þegar jeg sá fúlanda þeirra korna
fram í opinberu blafei á slíkan hátt. En þafc
er nóg afc jeg þekki þig oddviti gófur, og er
ekki vert afe lýsa þjer fyrir almenningi, enda
sýnir greinin sjálf, sem þú munt hafa samifc,
fullvel hugsunarhátt þinn og sómatilíinningu.
Afe endingu leyfi jeg mjer a& óska þeim
þremur íbúum Ljósavatnshrepps, sem ritafc
hafa nöfn sín undir greinina allra virkta
og velsofeinna bauna, og vil jeg afc eins bæta
þessu vife oddvitanum til hjartastyrkingar:
rþafc mig grunar þorlákur“ afe þú megir alls
óhræddur heimsækja amtmann Havstein meö
fjelögum þínum, og hæna upp f þig mefc
þakklæti vifc gjafarann baunir þær, sem þú
þráir svo mjög og hann mun afc þjer rjetta.
En eptir þá fyllina munt þú fá anda ráfes og
skilnings, (ekki þann andann sein Júdas gamli
gleypti mefc bitanum forfcum), afc geta ætífc
hins bezta til náungans, a& minnsta kosti op-
inberlega, og njóta heifcvir&rar elli, rþó þrotni
spuni ljófca“.
Möfcruvöllum 11. apríl 1870.
Jóhann Jónsson.
FUJETTIR IWILFJD/IR.
Úr brjefi af Sljettu d 15 — 3—70 rAH-
ur þorrinn var hjer bærilegur og harfcvi&ra-
laus, einkanlaga seinni hlutinn, mefe þýfcvifer-
um nótt og dag í viku. Mefc góukomu komu
miklar frostgrimdir mefc hafísreki, en eigi niikl-
um snjó, og hjelzt þetta frain til hins 3 þ. m.
afc bæfei rak hafísinn fiá og hlákur og vefcur-
blífcur til liins 10. þ. m., skipti þá aptur um
til hins sama mefe frosthó'rkum suma dagana
15 jafnvel yfir 20 gr á R og hafísreki svo
nú eru hjer hafþök, og mögru fje ekki líft afc
koma út þó jarfeir sjeu. Lika eru nú farin aö
koma nifcur nokkur fönn. Sífean á öndverfcum
þorra hefir el.kí hjer á Sljettu efeur í Núpa-
sveit orfeife selvart. Alls Iiafa komifc á land 5 selir
í Hrauniiöfn, 4 efea 5 á Grjótnesi, 1 í Leir-
höfn og 2 á Brckku. Hjer í sveit horfist til
iiinna mcstii vandræfca af bjargarskorti, svo suin-