Norðanfari - 04.04.1871, Page 2

— 36 —
v 1 i> b u r S a n n a engu míiur en hver annar,
eem einnt hefir þessu máli, og hann hefir
komizt til þeirrar nifeurstöiu, ab vjer Islend-
lendingar heföum rjettara mál aí> verja en
Danir, aí> því, er vii víkur landsrjettindum
efca rfkisrjettindum Islands ; hann sker svo úr,
a& Island sje hvorlú innlimaiur liluti nje hjá-
lenda Danmerkur, heldur gamb^ndsríki henn-
ar. þessi úvilhalli dómari milli. Larsens og
Jóns Sigurissonar, milli Dana og Islendinga,
er Konráíi Maurer, doktor í lögfræbi og há-
skólakennari f Miinchená Bæjaralandi. —Rit-
gjörb Larsens um þetta efni hefir danska
stjórnin gefib út á Islensku, en ritgjörb Jóns
Sigurbssonar um sama efni, þar sem hann
svarar Larsen, er prentub í 16 ári „Nýrra
Fjelag8rita“, og í 17. ári sömu rita er íslenzk
þýfcing af ritgjörb Dr. Maurers, þar sem hann
dæmir milli hinna tveggja rithöfunda*. All-
ar þessar þrjár ritgjörbir eru merkilegar hver
í sinni röb, og vjer viljum fastlega ráíia lönd=>
um vornm til ab lesa þær upp einmitt nú á
þessum tíma þegar svo árí&andi er ab hafa
skýra hugmynd um hin sönnu rjettindi iands
vors og þjóbar vorrar. Hin fyrsta af rit-
gjörímm þessum sýnir hvernig margir Ðanir
vilja skoba málií), bin önnur hvernig flestir
Islendingar líta á þab, og hin þribja hvernig
málib lítur út, þegar þab er skobab hlutdrægn-
islanst frá almennu sjónarmibi.
UM STJÓRNARMÁLIÐ,
eptir
Arnljót Ólafsson.
(Framh). þannig er þá ætlunargildib sem
nú var sagt. En nú er eptir ab athuga þab
mál, ab nokkrar greinir ebur ákvæbi grund-
vallarlaganna hljóba um alríkismál, mál er
einkum varba konungsrjett og hin æbstu
stjóvnarvöld, rfkisins og því allt ríkib til sam-
ans tekib. Greinir þessar geta því eigi gilt
ab eins fyrir Danmörku eina, meb því ab Dan-
mörk sjálf, enn þótt Færeyjar sje meb, er
eigi allt ríkib, heldur og fyrir hina ríkishlutana
f samfjelagi, fyrir ríkib allt sem eind ebur
heild. þetta gildi er nú þab, er jeg hefi kall-
ab f u 11 g i 1 d i þeirra. þó menn nú geti
bæglega fellt æ 11 u n a r g i I d i b, þab er ab
segja, ab a 11 a r g r e i n i r grundvallarlag-
anna gangi sem lög um a 111 ríkib* 1, þá geta
menn þó eigi fellt grundvaliarlögin alveg, svo
e n g i n grein þeirra gddi um a 111 ríkib.
Nei, f u 11 g i 1 d i b verbur eptir : nokkrar
g r e i n i r þeirra, ótiltekib ab vísu hversu
margar, ganga sem lög um a 11 t D a n a -
v e 1 d i. Vjer fslendingar verbum þá annab-
tveggja, ab fá af Dönum ab taka alrikisgrein-
ar þessar úr lögum sinum, líkt og þeir ábur
gjörbu fyrir hönd hertogadæmanna, og setja
þær sjer í stjórnarskrá, og ab vjer fáum svo
ab eiga samþing meb Dönum, þvi ab eigi
get jeg setlab, ab íslendingar vilji þab aflægi
ab húka á ríkisdeginum og voka þar eptir al-
ríkismálum — ebur þá ab slcppa ab svo komnu
öllu tilkalli til alríkismála, og því eigi
telja þau meb vorum málum. Ilvab abr-
ir vilja í þessu, veit jeg eigi meb vissu ; en
hitt vcit jeg, og þab getur enda hverr mabur
sagt sjer sjálfur, ab m e b a n alríkisgreinir
í
þessar standa f. grundvl., en eigi í vornm
stjórnlögum, þá heíir eigi alþingi, heldur rík-
isdagurinn meb konungi e i n n rjett á ab ræba
alríkismál og rába þeim ab lögumT. Hjerna
liggur þá steinninn, er jeg ábur benti þjer til.
Gimsteinn er hann eigi nje fiskisteinn, svo
mun þjer þykja, og því muntu eigi vilja, ab
jeg Bseli þjer steininn* ; en jeg vil þá aptur
í móti, ab hann verbi þjer eigi ab Sísifssteini
nje lieldur ab násteytingarsteini“ ebur „hrös-
unarhellu“.
Nú hefi jeg bent til hver sje vor mál og
landsrjettur ab lögum, svo og ab ríkisdagur-
inn liafi meb konungi, eptir grundvallarlögun-
um, ráb og vald yfir alríkismálum, einungis er
eptir ab finna liver sje alríkismái fyrir vora
hönd. þetta löggjafai vald konungs og ríkis-
dagsins heiiir h i b almenna löggjaf-
arvald ríkisins ebur Danaveldis,
til abgreiningar frá hinu sjerstaka löggjafar-
valdi Danmerkur, er eigi snertir þetta mál.
Hib sjerstaka löggjafarvald Islands er aptur
þab er konungur og alþingi hafa á hendi, sem
kunnugt er. Nú er hib sjerstaka löggjafar-
vald vort og Dana svo alveg abskilib, ab lönd
þeirra liggja eigi saman. Vjer höfum ab-
greind vor sjerstöku löggjafarmál, og þeir sín.
Aptur liggja lönd alríkisroála og vorra mála
saman. En h v e r n i g o g h v a r eru þá
landamcrkin ? Hjer er vandi úr ab leysa.
Hjer hefir hnífurinn stabib og stendur enn
kúnni.
Stjórnin hefir nú, svo jeg haldi samlíking-
nnni áfram, þrisvar ebur fjórum sinnum, sett
Iandamerki. Hib fyrsta sinn í stjórnarfrum-
varpinu til þjóbfundarins, annab sinn til þings-
ins 1867 og þribja sinn til þingsins 1869,
svo nú í frumvarpi sínu á ríkisdeginum. Vib
þessi landaskipti má bcra saman skipti þau
er hún gjörbi vib hertogadæmin í alríkisskránni
2. okt. 1855 (sbr. tilsk. 26. júlí 1854). Jeg
skal hjer eigi fá mjer til orba, hversu ójafnt
stjórnin hefir skipt oss landvídd mála vorra,
heldur ab eins taka hitt fram, ab þab hefir
jafnan verib hib einkennilega vib þessi ianda-
skipti hennar oss til handa, ab alríkismálin
hafa legib á milli vorra og Dana sjerstöku
mála sem samcignarland, og hafa því orbib ab
lieita saraeiginleg mál ebur samríkismál, meb
því ab alríkismál hennar hafa og ætíb verib
fleiri en þau eru í raun rjettri. þetta var og
náttúrlegt alla tíb, ábur en alríkisskráin var
sett og svo lengi sem hún stób. En nú síban
er engin ástæba til þess framar, ab minnsta
kosti ab minni hyggju, því ab jeg er fyllilcga
sannfærbur um, ab vjer höfum nje hib minnsta
gagn af ab hafa sammál og samþing vib Ðani,
og þá heldur eigi Danir nje fíkib. Enginn
af oss hefir nú reyndar gjört sig alveg á-
nægban meb landamerki þau er stjórnin sett
hefir, þðtt nærri lægi 1867 ; en svo hefir og
þab stabib fyrir, ab hvorki stjórnin nje al-
þingi, nje heldur ríkisdagurinn meb allri var-
kárni sinni og smásmygli, hefir hingab til get-
ab dregib landamerkjalínuna milli vorra mála
og samríkismála svo glöggt, ab eigi hafi þurft
ab skilja svo fyrir, ab konungur sjálfur skyldi
meb tveim rábherrum hib minnsta,
*) Ðr. Maurer befir mebal margs annars rit-
ab ágæta bók um u p p f n " ^ hins ís-
lenzkaríkis.
(Entstehung des íslándisehen Staates).
1) Síban Færeyingar gengu undir grund-
vallarlögin og & þing meb Ðönum, en Sljes-
víkingar eru komnir undan krúnunni ab svo
etöddu, er ísland, auk Ðanmerkur, eitt eptir
af ríkishlutum þeim, er taldir voru uvo 1848
og síban.
ebur enda
1) Jeg þarf naumast ab taka þab fram, ab
jeg á hjer eigi vib h i n a 1 m e n n u I ö g-
gjafarmál, er fyrr um voru lögb undir
umdæmi fylkisþinganna allra í samfjelagi,. og
meb konungsúrsk. 10. nóvbr. 1843 til alþing-
ia sem konungleg álitsmál. A 1 r í k i s m á 1
eru ab ebli sinu annab en almenn lög-
gjafarmál, þótt abgreiningin sje eigi al-
veg vafalaus í öllum greinum- En s a m r í k-
i s m á I geta aptur verib hib sama sem al-
menn löggjafaimál, ab miunsta kosti sum
þeirra.
meb gjörvöllum ríkisdeginum, gjöra álengur vib
og Vib áreib og rjetta merkin.
Margir ebur velflestir Islendingar skoba
aptur á móti umdæmi alríkismála eigi sem
sameignarland, heldur sem óskipt land ebur
almenning, er Islendingar eigi ýms ítök f, svo
sem „frían“ upprekstur og grasatekju, einkum þá
er þeir hafa viljab komast í Bpólótasvarf“ Dana. En
jafnframt segja þessir menn, ab grundvallarlögin
giidi eigi um vor mál og ab hib almenna lög-
gjafarvald ríkisins hafi ekki um þau ab ræba.
þessu hefi jeg aldrei getab komib saman.
Enginn getur neitab, sá er les grundvallarlög-
in, ab þau eru lög, og meira ab segja, þau
eru hin einu lög um alríkismál, og þab sjálf-
sagt jafnt, hvort heldur vjer köllum þau mál
sameiginleg ebur óskipt, einungis ef v'jer
gjörum tilkall lil nokkurs ftaks ebur þá land-
eignar í þessu óskipia landií landib er og'
verbur a 11 t nndir grundvallarlögttnum* þar
til skipti á komast. þeir segja enn fremuí*
ab konungur einn sje skiptarábandi, og færa
þab til ab hann sje einvaldur hjer á landi,
líklega til þess ab menn skuli ganga úr skugga
um ab hann sje einfær um ab skipta. En nú
gilda grundvallatlögin eigi lijer á landi, segja
þeir. þessar málsgreinir geta verib sannar
hvor um sig, en hvorug er til heimfærsl-
unnar kemur. Mjer skilst svo sem konung
stobi harla lítib einveldib hjer á Iandi í skipta-
máli þessu, meb því ab skiptin eiga eigi hjer
fram ab fara, heldur innan vebanda grund-
vallarlaganna, sem ábur er sagt. Skiptamálib
ber undir konung og ríkisdaginn, hib almenna
löggjafarvald Danaveldis. — „Æ hvaba skrambi“,
vjer getum þá eigi sagt vib hinn einvalda:
fábu mjer aptur herskarana mína (redde inihi
cohorles, Varre I). Jeg skal nú eigi gjöra þess-
um mönniwn þann grikk, ab minna þá hjer á
hver9u alþingistilskipunin er til koinin ; jeg
skal stilla mig um ab spyrja þá ab, hvort það
sje eigi sjálfsagt ab vjer verbum ab fá sijóm-
rjettinn og þingvaldib frá hinum þingbundna
konungi, frá uppsprettu valdsins, frá löggjaf-
arvaldi ebur löggjafa ríkisins, heldur skal jeg
hlusta enn til hvab þeir segja. þeir hafa þá
enn fremur sagt: Grundvallarlögin gilda eigi
um vorn hluta ebur ílak í almenningi alríkis-
mála; vjer höfum aldrei á löglegan hátt gefift
samþykki vort til gildis þeirra ; því beilir rík-
isdagurinn oss ólögum og sýnir oss hinn mesta
yfirgang, er hann einn þykist erft hafa tilut—
deild í einveldinu; hann slettir sjer fram í vor
mál, er hann kvebst einn rába eiga meb kon-
ungi yfir öllum þessum almenningi og kallar
hann eign sína, þar þó er aubsætt ab þessi
eign ríkisdagsins er ekkí annab en „ólöglegt*
eigriarhald. En nú er hinir sömu menn standa
jafnframt á því fastara en fótunum ab kon-
ungur sje enn alvaldur á landi hjer, en a?>
„bræbur vorir í Danmörku“ hafi notib stjórn-
frelsis nú yfir 20 ár, sem og rjett er, þá segja
þeir einmitt og játa fyllilega, ab eigi vjer
heldur Danir einir hafi fengib hlutdeild í ein-
veldinu, og því um leib ab grundvl. sje enn
hin einu lög er gilda um alríkismál.
Sumir menn blanda enda gjörsamlega
saman öllum tímura og alls konar rjetti. þeir
troba þá fyrst upp „Garola sáttmála“ sem ann-
ab mörs-ibur, og hafa samþykktarvald ebur
löggjafarvald hans1 deyít í nesti fram til sib-
ustu aldamóta ebur lengur. þeir gjöra engan
mun á landsrjetti vorum fyrir og eptir einyeldib,
einungis láta þeir ofríki og yfirgang Dana
1) Jeg muu síbar sýna, ab þab er eintómur
misskilninguv, er menn hafa ætlab ab Gamli
sáttmáli hljóbabi um löggjafarvald Islendinga.
Islendingar höfbu ábur löggjafarvald, og þurftu
því eigi ab áskilja sjer þaö er þeir áttu.