Norðanfari - 04.04.1871, Blaðsíða 3

vaxa. þelr koraa öllu svo haganlega fyrir, a?i
landsrjettur vor stendur alla tíí) dskertur, bvah
svo sem landslögunum lífcur. Lögin at> eins
veröa at> ólögum, kjör vor at> ökjörum, allt
fyrir sakir ójafnatar og ásælni Dana; en
landsrjettur vor stendur einn óskaddatur, og
gnæíir sem Gunnars-hólmi hátt og hátignar-
lega yfir eybisanda eyindar vorrar og laga-
lausrar undirokunar Dana- Vjer stöndum
lireinir og hvítir, en Danir blóbugir og svart-
ir. Vjer megum óhætt standa meb höndurn-
ar í vösunum, bara ab vjer forbumst ab rjetta
þær fram til sátta; vjer þurfntn eigi annab en
æpaog kalla á Bárb vorn Snæfellsás, landsrjettinn
óskerta meb öllum rjettarkröfunum. Sem dæmi
þess, hversu landsrjettur vor stendur cnn óhagg-
ia'bur, þrátt „fyrir rás vibbnrbanna", er borib
fram, ab landsyfirrjetturinn hafi erft alþingi
hib forna ab ,samþykkisatkvæbi um öll lög
Bem skyldi ná til Islands“, þá líklega amt-
hiennirnir landsyfirrjettinn, en svo sem sjálf-
ísagt hefir alþingi hib nýja tekib og fengib
Bllan arfinn og meira til, svo þab hefir nú
samþykkisatkvæbi, ebur fnllt löggjafaratkvæbi
eptir almennum skilningi orbsins, um öll mál,
almenn sem sjerstök. þannig er enginn
munur gjörr á lögrjetti vorum og náttórurjetti,
á hinum tilveranda og hinum hugsýnilega rjetti,
ð rjetti vorum fyrrum og nú ; fyrir því verb-
Ur Og enginn munur á lögrjetti þeim er vjer
nú höfum og þcim er vjer viljum fá, svo
stjórnarbótin yrbi eptir því óþörf meb öllu.
En þessi hærigrautur í hugsun, rannsóknum
og sögu á sannarlega þab lof skilib ab hann
hefir verib gjörbur í góöum tilgangi; en hib
sama lof á og sjerhver sú athöfn skilib, er
framkvæmd hefir verib í heiminum eptir hinni
alræmdu sctning Jesúinga: rmibib helgar mcb-
a!ift“. Hrorttveggja er jafnt brot gegn þessu
bobi: „Elskabu (virtu og þekktu) sannleikann,
og sannleikurinn mun gjöra þig frjálsan*.
En hrærigrauturinn mun og eiga annab lof
skilib ; hann hefir verkab eigi ab eins á allan
þorra Islendinga, því ab þab lof er ab minnsta
kosti vafasamt, heldur og lengi vel á stjórn-
ina dönsku sem hræringur Kirku forbum daga
á alla þá er hann átu — og töfrasprotann, hann
hefir aldrei vantab. . . . Nei, þá vil jeg þús-
und sinnum heldur, ab menn rábist sem rauf-
arar inn á þrætuland alríkismála, og þótt þeir
hamist þar og gangi berserksgang og vabi
jörbina upp ab hnjám, svo horfi til fullrar
landaubnar, þá er þab samt drengilegt og
hermannlegt og enda hágöfngt lijá liinu, þótt
eigi væri annab. Jeg á hjer vib þ;í menn
er segja: Vjer höfum ab eins sama konung
sem Danir, en erum í engu öbru samfjelagi
vib þá, vjer og þeir eigum engin mál samanT.
„Hin danska þjób hefir alls ekkert meira ebur
umfangsmeira löggjafarvald en alþingi1 2.“ . . .
Nú, vjer höfum þá rábherra og öll hin æbstu
stjörnarvöld ríkisins út af fyrir oss sein Danir
út af fyrir sig, og í einu orbi allar þær stofn-
anir og hluti abra en konung einan, er sjálf-
fært riki má eigi þarfnast. Alþingi hefirjafn-
þýbingarmikib atkvæbi sem ríkisdagurinn. og
verksvib alþingis er jafnstórt sem hans: þab eru
tveir jafngildir og jafnstórir hringar. — „Er Tro-
en et Paradox og i Kraft af det Abeurde"? —
Er landsrjettur vor eintómar öfgar og ýkj-
ur, eintóm fjarmæli og digurmæli?
En hvernig og hvar eru nú landamerk-
in? fau eru eigi fyllilega ákvebin enn, þrátt
fyrir stjórnarstöbulögin. Hver eiga þau þá ab
vera ab rjettu lagi? Nú skal jeg sýna þjer,
1) Alþingistfb. 1669, I. 744. og 630, orb
þeirra Halldórs Fribrikssonar og Páls Vídalfns.
2) Alþtfb. 1869, I. Ö24, orb Ilalldöra
Fribrikssonar.
Icsari góbnr, hvar mjer virbist þau hafi legib
til forna, svo og hvar jeg vil ab þau skuli
upp hjeban liggja,
(Framli. s).
AÐSENT.
I Nf. nr. -7.—8. þessa árs stendur ab-
send grein, sem getur um reikninga yfir tekj-
ur og útgjöld opinberra sjóba og stiptana í
Norbur- og Austnramtinu árib 1869, og sem
sjer í lagi á ab hafa þab til sins ágætis, ab ó-
frægja liinn frá farna uinsjónarmann þeirra í
augum almennings fyrir „þab vald, sem hann
hafi álitib sig hafa tii ab verja sjóbura þeim,
er hann hefir haft einhver umráb yfir, öldung-
is eptir hugþótta, og án þess ab líta á til-
gaug þeirra“,
Af því rithöfundur greinar þessarar þekk-
ir aubsjáanlega ekkert til á skrifstofu. Amts-
ins, er vert ab leibrjetta hann í þeim atribum
vibvíkjandi reikningum búnabarsjóbsins og
jafnabarsjóbsins, sem hann sjerstaklega tekur
fram í grcininni, og hefir svo ranga hugmynd
um, ab skapraunar hverjum þeim, er betur
veit.
Hvab annari úfgjaldagrein í reikningi bún-
abarsjóbsins vibvíkur, þá er kornvaran meb
samþykki dómsmálastjórnarinnar keypt til út-
býtingar mebal þeirra í nokkrum byggbarlög*
um í Eyjafjarbar- og Skagafjarbarsýslum, sem
engin ráb höfbu önnur, þegar ktimib var fram
ð útmánubi 1869, en lóga fjenabi sínum sjer
til bjargræbis. Og eins og sjóbur þessi er
ætlabur til þess, ab efla búnab og framfarir
þeirra manna, sem annabhvort vegna efnaleys-
is ekki koma á fót naubsynlegum fyrirlækj-
um búnabinum til framfara, eba skara mjög
fram úr öbrum f því tilliti, án þess ‘nokkrum
heilvita manni hafi komib til hugar, ab útbýt-
ing á árlegnm arbi sjóbsins ætti ab lendajafnt
nibur á öllum búendum Amtsins, svo cr þab
og víst, ab arbinura er varib samkvæmt til-
gangi /sjóösins, þegar þeir menn verba hjálpar
abnjótandi, sem vegna einhverra sjerstaklegra
kringumslæba eru, ef enginn rjettir þeim hjálp-
arhönd, neyddir til ab ióga abalbjargræbis-
stofninum, fjenabi sfnum, sjer til lífsbjargar,
og þab á þeim tfma, sem langmeinlegast er
fyrir búandann ab missa fjenab sinn og gripi
frá arbinum. Löggæzlustjórn vor mundi held-
ur aldrei hafa geíib ieyfi tii kornkaupa af bún-
abarsjóbnum, til útbýtingar mebal þessara bág-
stöddu fátæklinga, iiefbi hún ekki sjeb þab
samsvara tilgangi sjóbsins, ab hlynnt væri sem
bezt ab því, ab þeir mætti halda búsmala sín-
uin, sem seinni part vetrar er alivíbast magur
og ljelegur til írálags, óeyddum fyrir raatvöru-
skort.
þá álítur höfundurion, ab borgun fyrir
húslán og hirbingu á Amtsbókasafninu eigi
ekkert skylt vib búnabarsjóbinn, en ef honura
væri kunnugt um, ab í því bókasafni, sem öll-
um amtsbúum stendur frítt fyrir ab fá ab láni
fyrir lítilvæga borgun, eiu til margar góbar
fræbibækur, sem lúta ab framförum búnabar-
ins, handibnum o s. frv., og geta þannig
verib hinn fyrsti leibarvísir amtsbúa til þess,
ab koma á fót nýjum og nytsamlegum fyrir-
tækjum í þessum greinum, er trúlegt ab höf-
undurinn hefbi aldrei sett fram opinberlega þá
spurningu, „hvaban Amti og dómsmálastjórn
hafi komib heiinild til, ab verja borgun fyrir
Amtsbókasafnib af búnabarsjóbi Amtsins, svo
fjarstætt tilætlun gefendanna, stofnenda sjóbs-
ins“ ? þess má geta höfundinum til leib-
arvfsis, ab prcntab „registur“ yfir bókasafnib
hefir verib sent út um amtib til gefins útbýt-
ingar, og ef hann endilega vill fá ab heyra,
hvaban prentunarkosfnaburinn var fekinn, þá
var þab, eins og hitt, sem borgab hefir verið
fyrir húslán og hirbingu bókanna, tekib a&
bobi stjórnarinnar af tekjum búnabarsjóbsiris,
þar sem höfundurinn talar um jafnabar-
sjóbinn, og hinar sívaxandi eptirstöbvar í hon-
um, þá virtist sem hann hafi enga hngmynd
um þab, hvab orbin í 14. gjaldagrt'in a. í reikn-
ingi yfir tekjur og gjöld jafnabarsjóbsins ári&
1869 : „fyrirfram borgab úr sjóbnum eptir
sjerstakri skýrslu sendri stjórninni* ‘ eigi ab
þýta, þegar hann álítur þessar fyrirfram borg-
anir ávaxtarlausar í vörzlum amtmanns, og er
trúlegt, ab hinn heitrabi ábyrgbarmabur Norb-
anfara, sem ab fornu mun hafa þckkt nokk-
til á sk rifstofu Amtsins, hefbi getab leibbeint
höfundi greinarinnar, hvab þetta atribi rnert-
ir, hefbi hann atliugab þab, ábur en hann fór
ab sýna almenningi svo makalaust. orbaglam-
ur. Auk þess sem orbin: „fyrirfram borgab
úr sjóbnum“ bera meb sjer, ab peningar þeir,
sem meb þessari skýringu eru tilfærbir gjalda-
megin í reikningnum, geta meb engu móti
„legib ávaxtarlausir f vörzlum amtmanns*,
lýsir þab sjer í ortunum, sem eptir koraa:
„eptir sjerstakri skýrslu sendri stjórninni“, að
amtmabur liefir alls ekki ótakmarkab vald til a&
verja tekjnm sjóbsins eptir sinni vild, þar sem
reikningarnir á ári hverju eru sendir stjórn-
inni til úrskurbar.
Ab ekki sje hægt ab færa þær peninga-
upphæbir, sem íyrirfram eru borgabar úr sjóbn-
um, til útgjalda t abalreikningnum, stafar af
því, ab nægilegar kvlttanir og önnur skilríki
fyrir þeim útborgunum, sem í skýrslunni um
fyrirfram borganir eru til færbar, ekki eru
komnar Amtinu til handa, þegar reikningur-
inn er saminn. Og eins og þessar fyrirfram
borganir eru — einkanlega í dóms- og lög-
reglumálum og gjafsóknarmálum — einatt til
ficiri ára taldar mebal eptirstöbva, 0: allt svo
lengi málin eru ekki ab fullu útkljáb, svo má
líka sjá af jafnabarsjóbsreikningum undanfar-
inna ára, ab sumt af þeim getur hæglega ept-
ir fleiri ár endurborgast, og má þá ekki, meb-
an nokkur von er um slíkt, telja þær upphæb-
ir mebal virkilegra útgjalda.
Hvab þab snertir, ab hjer í amti hafi til
nokkurra undanfarinna ára verib lagbur 8 skk.
skattur á hvert lausafjárhundrab, þá má þab
heita lítib í samanburbi vib skattinn, sem lagb-
ur er á lausafjeb f hinum tveimur ömtunum,
þar sem hann stundum hefir verib allt ab 18
skk af hverju hundrabi. Á klábaöldinni munu
fyrirfram borganir úr jafnabarsjúbi Norbur-og
Austuramtsins hafa verib margfalt meiii en
um þessar mundir, og jafnvel blaupib yfir
10,000 rd., án þess þó nokkur vefengdi abgjörb-
ir amtmanns.
Hvernig sem rithöfundurinn annars vill
útmála fyrir almenningi rábsmennsku amt-
manns Ilavsteins yfir sjóbum þessum, er hon-
um óhætt ab trúa dómsmálastjórninni, sem
hefir nákvæmar gætur á stjórn amtmanns yfir
jaínabarsjóbnum, til þess, ab líba enga þá út-
gjaldagrein af sjóbnum, sem honum væri ó-
vibkomandi.
Ritstjóri þjóbólfs herra Jón Gubmunds-
son hefir tekib upp í blab sitt nr. 11 —12 þ.
á. brjef frá Jóni riddara Sigurbssyni í Kaup-
mannahöfn, til 16 alþingismanna og 3 vara-
þingmanna dags. 31. maí f. á. þá hefir og
Arnljótur prestur Ólafsson ab Bægisá látib
prenta sama brjefíb í Norbanf. nr. 9,—10. þ.
á. Vib höfum heyrt ýmsum getum farib um
þab, hvernig á þessum undursamlega vibburbi
steudur, ab sama brjefib cr auglýst á tveim