Norðanfari - 28.02.1872, Síða 3

fyrst til þcss fyrir þing Islcndinga, a?) gjöra
engin stökk heldur smáþoka iiögum Iandsins
fram í fnllkomnara horf; en ab þessu færir
•ninni iilutinn aldrei orí>, svo a& hin lieim-
speki!ega ástæía hans fær eigi gildi af því,
°S veríiur því einnig afe falla ógild í þessu
efni, af því afe hún er eigi heimfærfe upp á þafe,
Bem hdn á vife.
þá er hyggindalega ástæfean. Hún er þessi:
takife bofeum Dana, sem þjer nú eigife kost á
því afe þjer þurfife eigi afe búast vife öferum
®>ns bofeum aptur; Dönum er engin þága í,
afe breyting komist á stjórnina á ísiandi,
Skrítife er afe tarna! þetta er ástæfea óska-
barna hinnar dönsku stjórnar. þafe ætti eng-
'nn hagur afe vera Ðönum, afe sá endir næfe-
ist á hinni langvinnu stjórnarstælu vor og
þeirra, afe þeir næfei ást vorri fyrir og virfe-
>ngu annara þjófea afl þvt hafa þá Danir ög-
uryrfei og hótanir í frammi, tii þess afe þing-
ife gangi afe stjórnarbótarbofeum þeirra? Nei,
þeim, Ðönum sjálfum, er ekki orfeife rótt út af
tnáli þessu og þafe mundu varia fjarmæli, þótt
sagt væri, afe Dönum væri ekki rórra útaf máli
þessu, en oss ísiendingum; og þetta er einnig
fullkomlega efeiilegt, því allir heilvita menn
tnættu og ættu afe sjá, afe Dönum getur eigi
stafeife á sama, hvort þeir standa brennimerktir
f augum annara þjófea fyrir mefeferfeina á oss
efea ekki; þeir geta eigi mefe góferi samvizku
haldife fyrir oss þeim rjetti, sem þeir geta eigi
annafe en játafe, afe sje á lögum og afstöfeu og
þjófeerni byggfeur, og hefir auk þess skýlaus
oi-fe þeirra eigin konnnga vife afe styfejast; þeir
eru svo vel afe sjer í veraldarsögu Ðanir, afe
þeir vita, afe aldrei hefir hjá því farife, afe refs-
>ng hitti þá, er leyfa sjer afe halda rjettinum
fyrir öferum. þessi ástæfea hins minni hluta
er þvt öldungis röng, því svo mikili hagur
eem oss er afe ná stjórnfrelsi eptir vorri vild,
svo mikill hagur er þafe fyrir Dani , afe láta
oss ná því, og mun þafe rjett sagt, afe enginn,
eem um stjðrnarvifeskpti vor og Dana fjallar,
geti varife þafe fyrir Gufei, fyrir konunginum,
fyrir samvizku sinni, afe Jíta á nokkufe annafe
í því efni, en hvafe satt er og rjett, því þó
afe málife yrfei útkljáfe, hlyti þafe afe vcrfea æ-
varandi óvildar uppspretta mefeal Dana og
Islendinga, ef úrslitin yrfeu byggfe á nokkrum
oferum grundvelli; væri þá ölium málsafeilum
>lla til gjört; og þafe yrfei til mesta óhags
^önuna eigi sífeur en Islendingum, ef vjer
^fekjum öferum eins stjórnarkostum af hendi
Dana, og enn hafa verife í bofei,
Þá er hin 3. ástæfea minna hlutans, er á
undan er kennd vife heimsku. Hún er sú,
afe sá, er minni máttar sje, verfei jafnan afe
lúta í lægra haldi fyrir þeim, er sje meiri
nráttar. Má þá nærri geta, afe Ðanir eru
tneiri máttar, en vjer íslendingar minni mátt-
ar; á oss því ekki afe tjá afe etja kappi vife Dani,
því afe lítilmagnannm verfei aldrei til annars
en ógagns afe etja kappi vife ofurefli sitt. þetta
má mefe sauni heita heimskuieg ástæfea, því afe
í henni er engin heil brú. I myrkri mifeald-
anna var hnefarjetturinn efea rjettnr hins sterk-
Ora í háu gildi, og þó ávalt illa látinn ; hvafe
mun þá nú vera, þegar sjálfsafvitund og mann-
freisi hefir náfe svo mikiu mciri framför en þá
Var! Menn þeir, er á þessum tfmum flytja
slíka kenningu, virfeast vera búnir afe gleyma
hinurn sönnu undirstöfeum allrar mannlegrar
skipunar, sem eru sannleiki og rjettlæti, er aldrei
8etur verife fráskilife kærleika, ef þafe á skilife
afe heita rjettlæti, og er eins og þeir sjou
orfenir svo gegn sýrfeir af lotningu fyrir vald-
inu, afe þeir álíti Óhæfu afe nefna sannlcika og
rjettlæti á nafn, ef valdife segir: þetta vil jeg
hverjar sem ástæfeurnar svo eru. þetta er
hæftuleg skofeun, því afe vald getur aldrei orfe-
ife tryggt. aldrei affarasælt, ekki fremur fyrir
þá, sem þafe hafa, en þá, sem undir því eru,
ef þafe styfest eigi vife sannleika og rjettlæti.
Auk þess er ástæfean allsendis röng, því hveru-
ig getur nokktir sagt mefe nokkrum sanni, afe
Danir standi í nokkru betur afe vígi en vjer í
stjórnarmáli voru? Vjer höfum fyrir oss sann-
ieikann og rjettinn, og hvafe raega þá Ðanir
móti oas? Sannleikur og rjettur er hinn óbif-
anlegi grundvöllur, sem slls ekkert afl, sem
til er, sigrast á, og því eigi vald Dana. Afl-
ife er því vor Islendinga megin, svo lengi sem
vjer höldum vife einfeldni sannleikans og rjett-
arins, en eigi Dana meginn, — Vjer erum
einnig afe öferu leyti yfirsterkari Dönum í öllu
þessu máii; hefir þafe afe vísu eigi verife alls-
kostar Ijóst fyrir almenningi til þessa, en er
ávallt afe skýrast æ betur. þafe er kom-
inn sá rekspöiur á rás mannlífsins, afe menn
telja sig eigi lengur bundna vife vissa bietti
jarfearinnar, og álíta sjer mefe rjettu skylt afe
leita í aferar heimsálfur, ef valdife leggur óhæfi-
leg höpt á krapta þeirra heima á fósturjörfe-
unni, Vesturheimur stendur öllum opinn; þar
þarf eigi afe óttast afe þau bönd sjeu lögfe á
tilíaunir manna til framfara afe þeim sje til
vanþrifa, svo afe kraptarnir fái eigi afe njóta
sín. þar er nóg af gófeum löndum óyrkt enn,
er liggja undir Bandafylkin, og meiri en þurfa
handa oss öllum Islendingum, einkum þegar
hinn heiferafei minni hluti gengur frá og þeir
fáu, er af gömlum vana kynnu afe tigna mefe
þeim setninguna um rjett hins sterkara, og svo
sveitar ómagar, er eigi væru ferfea færir.
Vesturheimsmenn sækjast æ meir eptir vinnu-
kröptum, og vjer megum vera þess fullvissir,
afe þeir verfea fljótari afe bregfea vife, og
sækja ops kostnafear lítife, ef vjer sendurn þeim
brjef um þafe, en daDska ríkisþingife afe hrynda
frá völdum ráfegjafa þeim, sem mál vor heffei
á hendi, þótt vjer ritufeum því p j e s a þess
efnis, ef vjer þættnmst illa leiknir af honum.
Hjer erum vjer því aptur yfirstcrkari Dönum;
vjer þnrfum eigi afe liggja Iengur undir því,
afe Danir haldi fyrir oss stjórnlegum rjetti vor-
um, og gætum vel á vorri nýju fósturjörfeu
unnt þeim heifeursins af því, afe hafa flæmt
oss burt af fslandi eptir 1000 ára byggingu
þess, og hagnafearinns af afe hafa hjer eigi afera
eptir yfir afe ráfea, en undirgefin óskabörn, er
eigi heffeu dáfc í sjer til afe andæpa einu orfei
efea atviki, er kæmi frá ofurefiis mönnunum
Dönum og ríkisþingi þeirra og ráfegjöfunum.
En vjer hinir, gætum þess afeeins afe halda
hóp, hvort sem vjer förum efea verfeum ; þá bífe-
ur vor en fagurt hlutskipti eptir langa lægingu.
Ritafe í jánúar 1872. D.
í Norfeanfara nr 1—2 þ. á. er grein frá
Kristínu Soffíu Gufemundsdóttur f Laxárdal f
þistilfirfei, sem á afe koma mönnum um alit
land í skilning um þafe, hversu samvizkulaus,
ómannúfelegur og óskyldurækinn jeg sje ; enda
er jeg viss um, afe mörgum rennur til rifja,
þegar þeir heyra þessa kveinstafi kontinnar,
og hún fyrir hngskotssjónum þeirra Iiggur mefe
daufevona ungbarn, en jeg fer skamt frá, neita
afe koma vife, og segi, afe hún geti hitt mig á
Svalbarfei. En — af því afe „sínum augum
Iítur hver á silfrife®, þá ætla jeg afe leyfa mjer
afe skýra stuttlega frá þvf, hvernig j e g leit á
þetta, eptir því sem ástófe þá.
þegar jeg kom afe Gunnarsstöfeum, lágu
fyrir mjer bofein, afe koma afe Laxárdal. Já
— hvar var Laxárdalur ? Hvorki jeg nje
fylgdarmafeur minn þekktum vegi þar eystra
til einstakra bæja, af þjófeleifeinni, og hjer
baufest engin fylgd. Vife vorum búnir afe reka
okkur á þafe, afe þótt okkur væri sagt til veg-
ar þá gat orfeife tafsamt afe fylgja þeim leife-
beiningum, einkum á ekki betri efea glöggari
vegum, en þar eru vífea hvar ; en á hinn bóg-
inn var jeg orfcion einhestis, því jeg var á
austurleifcinni búinn afc missa annan hestinn
minn af slysura, og haffci enga vissu fyrirþví
afe fá hestlán til heimferfearinnar. Mjer fannst
því, afe þafe heffeiekki verife ofætlun fyrir fólk-
ife í Dal, eptir því sem sagt var af efnahag
þess, afe bóa svo í haginn, afe fygldarmaftur,
og þafe enda mefe hest, heffei verife til taks á
Gunnarsstöfeum ; því afe jeg hefi nú aldrei get-
afe skilife ráfelegginguna hans „Baldurs* heit-
ins hjerna um árife, þegar hann var afe hvetja
menn tii afe sækja lækna, án þess afe hafa
hesta mefe ejer, og „klaga þá“, ef þeir ekki
kæmu, þar sem jeg þó, eptir reglubrjefi þvf,
sem jeg á afe fara eptir, hefi fulla heimt-
i n g u á því, afe mjer sje Iögfe til fylgd og
hestar (efea far), þegar jeg er sóttur. þar afe
auki var mjer sagt svo af heilsufari kon-
unnar, afe jeg gat ómögulega álitife afe henni
væri ekki hægt afe hitta mig á Svalbarfei næsta
dag ; — þafe þurfti sera Bjc alls ekki afe verfea
um nóttina, eins og hún segir, — efea afe öfer-
um kosti er Laxárdalur lengra frá þjófebraut-
inni, en hún vill iáta í veferi vaka —, því ab
jeg bjóst ekki vife afe fara tímanlega frá Sval-
barfei, og fór heldur ekki fyrr en um efcur eptir
hádegi. Á allt þetta var minnst á GunnarsstÖfc -
um. svo afe mjer þykir ótrálegt, afe konan
skuli ekki hafa heyrt neipar vifcbárur eptir
mjer aferar en þær, afe jeg vildi ekki gjöra
lykkju á leifc mína‘, eins og hún segir. Á
barn konunnar var eJtki minnst svo jeg muni-
þafe er hægt afe hrúga saman orfeatiltækj-
um, öfernm eins og eru í þessari grein, um
skyldurækni, samvizkusemi, mannúfe, rjettlæt-
iskröfur o. s frv., einkum fyrir þá, sem þykj-
ast hafa öll rjcttindi, en engar skyldur, því afc
þær liggja sjálfsagt allar á lækninum, sem þess
vegna náttúrlega er rjettlaus I En til svars
upp á spurningarnar f enda greinasrinnar skal
jegafeeina tilfæraþafeúr áfeurnefndu reglubrjefi
mínu, afc jeg er skyldugur tll afe vitja sjúkra,
„afe svo miklu leyti sem hægt er, o g n a u fc-
synkrefur”, — en þá verfe jeg þó aö
minusta kosti afe fá greinileg skilabofe^
— er, jeg efa stórlega, þótt aferir kunni afe
líta öferuvísi á þafe, afe jeg sje skyldugur til
afe hlaupa eptir hverju því, sem hei nskum
kann í hug afe koma.
Akureyri 22. febrúar 1872.
þórfeur Tómasson.
FUNDIN LÍK.
í mifejum júnf mánufei f vor efe var, fund-
ust utarlega á Fljótdalsheifei, milli Jökuldals
og Hjerafes, lík tveggja manna. þau hvíldu á
grúfu ; haffci annafe skífei undir brjósti en hend-
ur undir enni, Hjá þeim var farangur þeirra
stafir og skífci. Voru líkin óáhrærfc. þau lágu
á grasfleti norfean vife mifeja heifei. þegar kunn-
ugir koroit til, þekktist af fötum, farangri og
brjefum afe þar var líkami Stephans Bjöinsson-
ar frá Grjótnesi á Sljettu, systursonar mfns
og fylgdarmanns hanns, sem urfeu úti á þess-
ari heifci 1. sunndag f góu árife 1868. Hafa
þeir líklega lrúafe, þegar veferife mikla brast á,
afe þafc heffei snúife sjer og vilist fyrir þafe á
heifeinni og seinast iengst úteptir, allt afe hálfri
þingtnannaleifc. þá hafa þeir haft veferifc á
hlife efeur jafnvel á móti og orfeife ervifeara fyr-
ir þafe afe komast áfram. f>egar þeif hafa ör-
magnazt hafa þdr borizt þarna fyrir og gjört
sjcr eitthvert byrgi af gaddinura þvf merk