Norðanfari - 26.03.1872, Blaðsíða 2

— 28
stab þess að lífga hinar guírækilegu tilfinning-
ar í brjósti hvers þess manns, er nokkub hugs-
ar cptir því, sem hann fer meb, eliegar heyr-
ir. Hjá þessum ófögnubi má komast — kann
nú einhver a& segja — meb því, ab hafa
þessa sálraa aldrei yfir. Nei, þab er ekki svo
vel. þeir standa þó í bókinni, og þab er til
ásteitingar. þ>a& Ieggur af þeim kaldan gust
og ömurlegan, hve nær sem komib er ofan á
þá, og fyrir því eru þeir svo óþarfir, ab jeg
veit eigi nema þa& væri ávinningur fyrir bók-
ina, þó einn eba fleiri af hinum betri sálmutn
færi burt úr henni meb hverjum þeirra. f>á
er þaö og jafnframt, eptir atkvæbi biskupsins,
tilgangur bókarinnar, Mab sálmarnir sjeu vel
lagabir til aí> syngja þá vib gubsþjónustuna í
kirkjnnni og í heimabúsum og aí> ekkert sje
í þeim því til tálmunar, ab tilfinning alþýíu
geti vakna?) fyrir öllu fögru f sálmasöngnum,
eba því, ab kirkjusöngur vor geti tekib veru-
legum framförum“. Hvernig mun þá sálma-
bókin nýa samsvara þessum tilgangi hennar?
Eigi öbruvísi enn svo, a& mig furbar aí> menn
skyldu vera á hann minntir í forhiála bókar-
innar. því hve margir og margir eru eigi þeir
sálmar f bókinni, sem engan veginn cru vel
lagabir til þess a& syngja þá? Hver endist
til ab telja allar þær hendingar, þar sem einni,
ef eigi fleirum, samstöfum er ofaokib ? Hjer
og hvar, jafnvel í því, sem nýtekib er í bók-
ina, vantar aptur samstöfu til þess, aí> hend-
ingin sje fnlllöng- Hve fagur og reglu bund-
ii n söngurinn muni almennt veríia á slíkum
hendingum, þvf geta þeir nærri, sem nokkurt
skyn á bera. Og hve margir eru þá eigi þeir
sálmarnir í bókinni, sem þvf nær f hverju
versi hafa skökk bljó&föll? þetta tekur til
sumra hinna nýortu sálma, en sjer í lagi á
þa?> þó heima hjá öllum hinum eldri sálmum
meb jambiskum bragarhætti, nema þeim, sem
lagabir hafa verib, annabhvort ábur en þeir
voru teknir inn í hinn Nýa Vibbæti 1861, ell-
egar þá nú, er þeim var vísab til sætis í sálma-
bókinni 1871. Hjer kemur þab þá fram í
stóra stíl, á allri bókinni í heild sinni, þaí> sem
síra Stefáni Tborarensen þykir ámælis vert
met tilliti til nokkurra sálma eptir abgjöríir
organistans. Bókin er orbin „höttótt", og þó
hætt vife aí> hún reynist meira mislit, ef gaum-
gæfilega er athugafe. En h ö 11 ó 11 er hún ;
þab cr ab skilja, hún hefir annars vegar á bob-
stólum nýorta sálma og gamla sálma lagfærba,
scm rjett eru kvetnir undir háttum þeirra og þá
um leií) þýfcir og þægir til söngs, en hins vegar
abra forna og nýa, sem skakkt eru kvefnir
og fyrir hií> sama þverir og erfibir , þegar ab
syngja skal. þvílfk sálmabók, svo kynlega nm
horfin aí> þessu Ieyti, trúi jeg eigi, fyr enn mjer
er sýnt, aí> komib hafi á lopt í nokkru landi
heimsins á þessari öld. þeir, sem berja vilja
f brestina, kunna nú samt a&segja: rþa& er þó
betra enn ekki og gleíileg framför, a& f þessari
nýu bók;má sjá og syngja heilmarga sálma rjett
kve&na undir jambiskum háttum, þar sem slík-
ur var enginn til í hinni sjötugu söngbók
vorri“. En jeg svara: þetta er sú málbót,
sem engu dugir, og sú framför, sem rí&ur
bókinni ab fullu henni til áfellis. Og hví svo ?
Af því a& þessi framför, af því a& þessi hinn
rjetti búningur átti a& ná til allrar bókarinnar,
til hvers sálms, sem f henni stendur. Hinir
rjett ortu sálmarnir standa nú í bókinni sem
domendur hinna og segja vi& þá : f>jer meg-
i& hjer ekki vera; þjer eru& ekki hdshæfir,
fyr eun þjer hafi& á y&ur teki& hinn sama
bóna& sem vjer liöfum. — Allt a& einu er
þa& þý&ingarlaust a& segja: Vjer höfum þó
eigi a& eins í 70 ár, heldur hartnær um 300
ára Iáti& oss lynda a& syngja suma hvcrja
þessa sálma, svo stir&ir og skakkir sem þeir
eru í kve&andi; þá geturn vjer og enn gjört
oss ánægía me& a& syngja þá framvegis í
þessari hinni nýu bók“. Nei, þa& getum vjer
ekki fyrir þá sök, a& nú þekkjum vjer þau
missmí&i, sem á þeim eru og sem vjer rek-
um oss svomeinlega á, þar sem vjer skulum
syngja þá me& rjettri skipun. Áíur var þetta
allt anna& mál, me&an fáir e&a engir í land-
inu vissu nokkur deili á rjett sungnum lögum
vi& rjett kve&na háttu. þá gátu menn sungi&
allt upp á sinn máta, hvernig sem þa& var
ort; hin ieikandi rödd, sem ekki kanna&ist vi&
a&ra lögmálsregiu, heldur cnn leikinn, valt e&a
hoppa&i einhvern vegin yfir hva& sem fyrir
var&. Nú er sú hin mæta fþrótt, sönglistin,
tekin a& dreifast út ví&s vegar um landiö og
la&ar ó&um hugi manna til fegur&ar sinnar,
svo vonandi er, a& eigi lí&i langur tími, átur
menn í öllum kirkjum lands vors verfa til
þess færir, a& syngja Drottni nýan söng, ekki
ine& ærslum og óhijó&um, heldur me& stilli—
legri rödd, studdri vi& skynsemd og reglu.
En skipulegur og áheyrilegur sálmasöngur
eptir nótum getur þó því a& eins á komizt,
a& þau or&in, sem sungin eru, samsvari hljób-
falli lagsius me& rjettri og e&lilegri áherzlu á
hverjum sta&. Ef út af þessu ber, ef or&in f
sálminum snúa ranghverf vi& liljó&falli lagsins,
þá spillir hva& ö&ru, or&in söngnum og söng-
urinn or&unum; söngurinn gengur skrykkjum
á hinum inótsnúnu or&um, en or&in fá á sig í
söngnum öfugan frambur& og ver&a stundum
nálega öli a& undri. Hve óánægjulegt er þá
eigi a& syngja og beyra sálmana svo gjörva;
og hver getur vi& þa& dulizt, a& bin gu&ræki-
iegu áhrif þeirra hljóta af þessari orsök a&
ver&a fyrir stórri hnekking ? þ>örf hins
syngjanda safna&ar, er ber skyn á gjör& lag-
anna og kann a& fara rjett me& þau , kallar
þvf eptir svo ortum sálmum , a& þeir ver&i
þvingunarlaust sungnir og eigi bögumæltir e&a
málhaltir , þegar a& þeir eru rjett sungnir.
þessari þörf hef&i hin nýa sáimabók átt a&
fullnægja og koma í móti henni, a& þvf leyti
sem hún eigi væri enn vöknuð, me& því a&
bjó&a eigi anna& enn rjett kve&na sálma. En
þa& gjörir hún ekki, heldur flytur hún oss —
jeg held a& fullum helmingi — þá sálma, sem
me& sjer bera margs konar annmarka svo
vaxna, a& þeir einmitt ver&a „því til tálmun-
ar, tilfinning a&þý&u geti vakna& fyrir öllu
fögru í sálmasöngnum", og þá undir eins „því,
a& kirkjusöngur vor geti teki& verulegum fram-
fÖrum“. Hve mikilla muna er þá eigi hjer
til þess vant, a& bókin geti náfe tiigangi sfn-
um? Ilún kemur sjálf beint f móti honum
og keyrir hann öfugan á bak aptur.
þá vil jeg sjerstaklega fara nokkrum or&-
um um eá!mavali& í bókinni. Jeg hef hjer
a& framan látiB í ljós , a& mjer vir&ist þa&
harla misjafnt, og svo mun þa& reynast. En
þó slæ&zt hafi inn í þessa hina nýu bók riokkr-
ir þeir sálmar, sem aldrei hef&i átt þanga& a&
koma , og þó þeir ver&i þar a& standa* sína
tí& miklu framar til meinsemdar cnn uppbygg-
ingar , þá er a& fagna hinu , a& bdkin hefur
eignazt allmarga gó&a og vel orta sálma, suma
frumkve&na nú á seinni árum og suma lag-
fær&a upp úr eldri sálmum. þetta er sá and-
legur ávinningur, sem menn skulu kunna þökk
fyrir og vita a& var&veita framvegis. Á hinn
bóginn sje jeg eigi rjcttara, enn nefndin hafi
unni& hinni nýu bók bæ&i gagn og ógagn, þar
sem hún hefur frá vísa& 90—100 sálmum úr
hinni eldri messusöngsbók; því á roe&al þess-
ara sálma eru aö vísu margir þeir, er víst
máttu heita sjálfdæmdir til dauta og gleymsku,
og a&rir, sem lítill söknu&ur er a&, cn þá og
líka allmargír gó&ir sálmar og gó& vers, sem
jeg eigi skil hvers átt hafa a& gjaida, e&a
hva&a Ián þá gat veriö yfir ö&rum lakari sálm-
um í messusöngsbókinni, a& þeim skyldi vera
huga& lengra Uf, ellegar a& nýir sálmar og ó-
kunnir, töluvert gæ&asljórri, skyldu fá a& skipa
rúm hinna brott reknu og sitja yfir sæmdum
þeirra í hinni nýu hók. þessari hinni ómak-
legu me&fer&, sem mjer þykir a& sumir gó&lr
sálmar og gó& vers hafi or&i& fyrir vi& brott-
varp þeirra, henni fylgir þá og þa& a& kastað
er fyrir bor& fleiru enn einu ágætu sálmalagi,
sem allir þeir, er kunna, víst munu vilja gjarn-
an geyma í messusöngnura1.
Nær vil jeg eigi ganga til a& ransaka
sálmaverkiö e&a a&gjör&ir þeirrar nefndar, sem
vi& þab hefur fengizt. Jeg vil ekki slá út í
neina smásálma, ekki telja upp iiina sjerlegn
galla, fyr enn ef jeg sje a& þess gjörist þörf,
og því heldur vil jeg geta hjá því sneitt, a&
beinast svo einslega a& nokkrum manni, a&'
hann þurfi a& halda sig stygg&an me& a&finn-
ingnm mínum. En hvernig sem þa& ver&ur
virt, og hvab sem á eptir kemur, þor&i jeg
eigi a& neita samvizku minni, þar sem hún
skora&i á mig a& gjöra þa& ölium kunnugt,
hvernig mjer segir hugur um þí hina nýu
sálmabók, sem nú er í bo&i. Me& hinum al-
mennu athugasemdum hjer a& framan hef jeg
því upp kve&i& álit mitt, svo vel má skilja.
En þó þykir mjer hlý&a, a& taka þa&, sem
þegar er a vikiö, skýrara fram og auka enn
nokkru við, á&ur enn jeg nú a& þessu sinni
skilst vi& þa& hið mikilvæga mál, sem hjer er
um a& ræ&a.
Svo sera jeg þegar hef í ljós láti&ý er þa&
sannfæring mín fullkomin, a& sálmabókin 1871
sje hvergi nærri svo úr gar&i gjör&, „a& hún
geti ná& tilgangi sínum og fullnægt andlegum
þÖrfum safna&anna,“ eptir því sem þessar þarfir
nú eru or&nar og eru a& ver&a. Jeg vi&ur-
kenni þa& •gjarnan, a& hún mun a& öllu sara-
töldu ver&a ríkari a& gó&um og gu&rækilegum
sálmum og er líka á mörgum stö&um fagur-
búnari, enn hin fyrri bókin; en eigi a& sí&ur
ver& jeg þó a& balda hana alla saman miklu
lýtafyllri, mi&ur af hendi leysta og langt um
óhæfari til eignar og hagnýtingar nú'áþess-
ari tí&, heldur enn hin var vi& lok næst-
li&innar aldar. Verkib á þessari hinni nýu
bók er svo dsamkvæmt sjálfu sjer, búningur-
inn svo sundurieitur, auk allra hinna cinstöku
galla eldri og yngri. Fyrir því lízt mjer eigi
rá& a& hafa ekipti og taka hana svo gjörva
til hinnar opinberu gu&sþjónustu. Jeg ætla
þa& hyggilegra og hollara, a& búa enn um sinn
vi& alla hina gömlu anmarka, heldur enn a&
þyggja lausn frá sumum þeirra me& þeim kosti»
a& halda þó mörgum eptir og eignast í fjelag
me& þeim a&ra nýa. Mjer þykir þa& au&sætt,
a& þessi sálmabók, svo lögu& sem hún ntí
hefur birzt, mun aldrei eiga sjer langan aldur,
þó svo fari, sem eigi skyldi, a& brá&ræ&i og
nýungagirni komi mönnum nú til a& taka hana
upp, þá mun þa& skjótt ver&a svo Ijóst, sem
sól í hei&i, a& menn geta ekki verið og
mega ekki vera ánæg&ir me& hana.
f>a& skal sannast, þó einhverjir, ef til vifli
ekki trúi því nú þegar, a& menn una ekki
lengi upp frá þessu hinni gömlu ósvinnu og
úlagi á sálmakve&skap vorum, jafnvel þó þessir
meinbugir enn hafi veriö undir skrifa&ir og
1) þannig er kastað laginu BÓ fa&ir himn-
eski’ og eilífi Gu&“ I ásamt þremur fulilgó&un1
sálmum, sem undir því eru í messusöngsb^
vorri ; BIaginu þann heilaga kross vor beffa
bar“ me& versinu BEinum Gu&i sje æra’ °f
dýr&“ og hinu gullfagra lagi BJesú Krís11
vjer þökkum þjer“ mo& versinu BPrísi Dro**"
inn alit hva& er“.