Norðanfari - 17.05.1872, Blaðsíða 2

af cmbætlisstöfcunni ieiíiir, er fráreiknaíur, svo
sem reiöhestsbald, átrobningur á kirkjustöíum
o. fl. Og ef einnig er ab gætt, hvernig víba
gengur ab innkalla þessar litlu tekjur, sem
eru, fyrir efnaleysi og örbyrgb manna, hversu
sveitarþyngsli m. fl. hnekkja öllum búskap viö-
aathvar um land, þá mun stafca presta á rírfe-
arbrau&unum eigi rcynast glæsileg. En er þá
þessi tilhögun hin eina rjetta? Verírnr nokk-
u& gott áunnib meb þe9su, svo fyrir þá sök
sje meb því mælandi ? Eflir þafc í raun og
sannleika kristinndúminn íiandinu? Nei; þab
táimar honnm meb öllu máti; þat) dregur
prestinn nitur í ábyggjur og armæbu; þab
gjörir honum ókleyft annaf), en hafa siit háleita
embætti í hjáverkum; þab rírir virbingu hans
og leggur, í einu orbi ab segja, ótölulegar
íálmanir á veg fyrir hann, ura Ieib og þab
fyrirmnnar honum þab, sem presti þó er eink-
ar nautsynlegt, en þab er ab hafa frjálsa stöbu
í borgaralegu fjelagi. þ>ab er ómetanlegt
tjón bæbi fyrir prest og söfnub og mætti
færa margt til þess. j>á er önnur spurning,
er nærri liggur: Er hægt ab rába bót á þjób-
meini þessu, eba er þab frágangssök fyrir
ástæbum ölium hjer á landi. Illýtur þab um
aldur og æfi svo ab vera ? Nei, þab er hægt
ab bæta mjög mikib úr því og ekki er þab
annab en vanafesta og heimska, er híngab til
hefur tálmab umbótum, og enn í dag seinkar
þeim þab er nóg fje í iandinu, prestum þess
til viburværis, og þarf ekki einskildingstoll á
ab Ieggja. En öfuga stefnan er þessi: ab
hafa heldur marga presta íllahaldna,
en hafa þá færri og fara betur meb
þá. I þessu hefur landstjórninni hjer aub-
sjáanlega skjátlazt, þar sem hún hefur ár ept-
ir ár, og hvenær sem hún hefur getab, sent
presta út á ekkert, út á minna en ekki neitt,
þar er þeir engu fá til vegar komib, nema
því ab syna, hve litlu þeir fá til vegar komib;
aptur hafa þau braubin, er engi sækir um,
stabib rábstöfunarlaus ár eptir ár ab því er bú-
jarbirnar og prestsetrin snertir; því þótt svo
eigi ab heita, sem prófastur skuii rábstafa þessu,
þá er þab opt og einatt cigi meira en nafn-
ib; — vjer eiguin annars marga góba blessun
& pappfrnum cr hvergi finnst annarstabar! —
— prófasti er þetta eigi hægt; dugandis
menn fást eigi þangab sökum óvissunnar, og
er svo venjulega safnab þangab öreigum, hus-
fólki og öbru rusli, er hvergi verbur meb góbu
nibur komib í sveitinni þab árib; níbist nú
prestsetrib og jörbin, á meban enginn kemur
presturinn, og loksins missir sveitin þar má
ske allvæna jörb frá gagni, sem er henni eigi
svo lítill halli, en aldrei kemur presturinn;
eba þótt hann loksins komi, þá hefur hann
venjulcga engin efni í höndum til ab endur-
reisa nú prestsetur og jörb, er brýn naubsyn
þó krefur, ef honura á ab vera vært þar. Er
þá ekki öll þörf á, ab sameina slík braub vib
önnur, sem næst eru, jafnskjótt og enginn
sækir, svo slabur og bújörb ab minnsta kosti
eigi ieggist í eybi?
Hinn heibrabi höfundur í Nf. bendir á þrjá
vegi til ab bæta kjör prestanna, og telur hann
fyrst þab rábib, ab auka álit þeirra meb heib-
ursteiknum. Svo vel sem höfundurinn meinar
þetta, þá ætla jeg ekki, ab þab mundi veru-
lega miba tíl ab bæta kjör prestanna yfir höf-
ub. þab hlytur ab verba „margir kallabir en
fáir útvaldir“. Og svo sem eigi verbur sagt,
ab heibursteikn hinna verzlegu embættismanna
bæti kjör þeirra í neinu, heldur virbast veitt
þeim fremur til gamans, en gagns, svo mundu
krossarnir ab líkindum fremur glebja presta-
stjett vora, en gagna henni. Höfundurinn
sjálfur kallar slíkt hjegóma, en meb hjegóma
einum verba þó eigi bætt kjör manna, J>aí)
er annars nú sem stendur blessabur hópur
andlegrar stjettar embættismanna á landi hjer,
er fengib hcfir krossinn og hefir sijett sú vart
í annan tíma verib betur stödd í því efni, en
nú er. Enda hygg jeg, ab landsins fjelausu
prestar megi vel una hag sínum, ab þessir
merkismenn, sem hinir sterkustu, beri fyrir þá
þenna kross, er yrbi þcim allt of þungur. Svo
held jeg og, ab mönnum þyki þörf á, ab dubba
fyrst dálítib opp þann grip, er gullbúa skal.
Sakir þessa falla mjer betur í geb hinar
abrar tillögur höfundarins, því þær miba bein-
línis ab þvf ab bæta kjör prestanna. þab er
kunnugra, en frá þurfi ab segja, hvílík vand-
ræba tilhögun þab er, eigi ab eins ab sameina
vib prjedikaraembættib iúalega tollbeimtu, beld-
ur og ab bæta þar á ofan þungri ábyrgb á
þjóbeignum. því þab eru prestarnir, sem eiga
ab ábyrgjast öll prestsetur landsins meb bú-
jörbum þeirra og öbru sem fylgir, sömuleibis
allar kirkjur á prestsetrunum, hvort sem sjób-
ur þeirra er mikill eba lítili. Allt þetta eiga
þeir ab láta vera til jafnan og í góbu lagi,
og gæta þess, ab þjóbarómagar þessir sjeu
jafnan feitir, hversu horabir sem þeir voru
þeim í hendur fengnir, og þab án allrar þókn-
unar eba viburkenningar, og skal fyr ekkja
og börn ganga bersnaub frá, en eitt hár skerb-
ist á „stórgripum“ þessum. þessi tilliögun
er óeblileg í mesta máta; því liver skynsam-
ieg lög eru til þess eptir nútífarmanna Iiugs-
unarhætti, ab presturinn, sem skipabur er af
æbra valdi birbir sálnanna, skuli af hinu lægra
vera settur nm leib liirbir og ábyrgbarmabur
yfir ær og kýr, þær er stöbunura fyigja eins og
skugginn líkamanum; ebur ab prestinum, sem
er fyrir kirkjuna og hún ekki fyrir hann, skuli
vera gjörbur nanbugur einn kostur ab byggja
kirkjuna af eigin efnum, hvenær sem sjóbur
hennar þrýtur, en ciga þó ekki í henni einn rapt.
því er og tilhögun þessi heldur en ekki ónær-
gætnisleg. þegar prestur kcmur ab cinhverju
braubi, þá er nú annabhvort, ab kirkjan er
efnub og hlýtur hann þá einatt tilhlibrunar
vegna og til þess ab hafa eitthvab, ab taka
vib sjóbnum ab einhverju eba öllu í munum
eba skrani, er brátt gengur af sjer og selzt
ekki; eba þá kirkjan er fjevana og verbur ab
fara í vasa, ef tii vill, efnalítils fjárhaldsmans
eplir naubsynjum sínum, og er livorugur kostur-
inn góbur. þá er tilliögun þessi einnig mib-
ur heppileg fyrir sjálfar kirkjurnar ; því enginn
bannar prestum hjer ab skilja vi& heim þennan
fjelausir og láta eptir sig þrotabú, svo hvorki ná-
ist kirkjusjóburinn nje pantur sá, er prestur setti
( lausafje sínu. Nóg eru dæmin til alls þessa
og sannlega virbist vera kominn tími til ab
bæta meb einhverju móti úr þessari öfugu og
úreltu tilbögun.
þá talar höfundurinn í 3 lagi um brauba
sameiningar og rábleggur ab fækka presta-
köllum landsins, unz þau verbi 120, eba þar
um bil. þessarri tillögu sem og öbru því er
höfundnrinn þar um ritar, er jeg ab öllu sam-
þykkur. þab virbist sannarlega fullhá tala
fyrir vort fámenna þjóbfjelag, ab hafa presta-
köllin um 120, og yrbi þó ab mebaltali eigi
meir en 5 — 600 manns í prestakalli; þar sem
ervibleikar væru á prestþjónustu sökum vega-
lengdar o. fl. væri einmitt ab mörgu vel til-
fallib ab setja abstobarpresta. Víst er um þab,
ab þab er komin tími til ab fækka þessum
gríliim í landinu, er prestaefnunum eigi or-
sakalaust stendur stuggur af. Sliptsyfirvöld
vor, sem nú eru, sjá þab og fullvel og starfa
smátt og 8mátt í þá áttina, þar sem ekki er
annars kostur ; og þau ættu einmitt vibstöbu-
laust ab halda áfram meb þab; því tíminn
krefur þess harblega, þjóbin er farin ab fall-
ast á þab, og allir skynsamir menn sjá, ab þab
er verra cn ekki, ab senda prcst þangab, hvar
hann eigi getur verib til gagns svo i iíkam*
Icgum sem andlegum efnum.
ELD-LANÐ- OF ÍSA1.
Er nokkur stabur í heimi, þar sem allt
er svo hvab á móti öbru, sem á fsiandi?
Eptir afstöbunni heyrir þab til hins vestlæga
meginiands ; en sagan og stjórnfræbin telja þab
meb hinu austlæga. þab liggur rjett upp vib
kuldabeltib, þar sem er vetrarríki þrjá fjórbu
liiuta ársins, og umhverfis þab er haf fullt
af ís; og þó vella upp um yfirborb þess sjób-
andi hverar og brennheitar laugar, og geysi-
leg eldfjöll fylla dali og sljettlendi meb bræddu
t
hrauni. Rjett vib hiifcina á Isiendingum eru
„Eskimóarnir á Grænlandi; og þó, jafnframt
því ab Eskimóar eru sokknir nibur á lægsta
stig vanþekkingar, liafa Islendingar hafib sig
á hátt menntunarstig. Og þarna liggur þessi
undra ey, sem hlekkur milli tveggja heimsálfa;
stabur, þar sem hin gagnstæbustu frumefni)
hiti og knldi alltaf eru ab keppast um yfirráb-
in; absetursstabur einhvers hins menntabasta
þjófcflokks rjett vifc hlibina á aumustu 'skræl-
ingum. Ekki lieldur eru mótsagnirnar hjer á
enda. Landib liggur næstum fyrir utan endi-
mörk dýra- og vaxtaríkisins; og þó fást þar
gæfci, sem ekki finnast í öfcrum löndum, sem
betnr, eru úr garfci gjörfc, þafc stendur Ítalíu á
sporfci mefc brennisteinsnámurnar, þýzkalandi
meb ölkeldurnar, Skotlandi og Noregi mefc s(nu
ríka laxfiski, og framfleytir árlega í saman-
burfci vifc fólksfjöldan þrisvar sinnum meira
af fje og hestum en Kent og Sussex. þafcan
eru fluttir út ýmsir munir, sem annafcbvort
eru Iivergi annarstafcar tii, efca ef þeir eru þafci
þá af langt um lakari tegund; t. d. æfcardún-
inn, sem berst til allra konunga halia, og sem
allir jarfcarinnar konungar hvíla á höfufc sín
vært eba óvært; silfurbergifc, sem svo miki^
er haft til sjónaukninga verkfæra; og hinn
hálfbrendi vifcur, „surtarbrandurinn“, sem et
eins gófcnr til afc smífca úr eins og hifc alþekkta
íbentrje heitu landanna. ísland er jöklaianú
og bitrir næfcingsvindar frá ísströndum Græn-
lands biása þar; og þó eru helztu hafnir þnf
íslausar allt árifc; og þafc þó Austursjóar liafn*
irnar, sera liggja langtum sunnar,- sjeu opt og
einatt fullar af ís. Skóglaust er landib; og
þó brenna landsmenn einatt hinum dýrasta
vibi — mahóni, rós- og fernambúk - trje -"
sem gólfstraumurinn befur flutt kauplaust til
þeirra frá beitu löndunum Hveiti verfcur ekk*
fullþroska þar í landi; en iandsbúar bafa þa1
á móti nægtir af öbrum jarfcar grófca, fjaila'
grösunum, sem í Iangtum aufcugri löndum et
álitifc sælgæti. Landifc er svo afc kalla skóla-
iaust, þó er öllum sonum og dætrum þeS®
kennt ab lesa «g skrifa þegar í æsku.
Saga landsins og mál þess er eins frá-
bæriegt og fágætt. þjófcin er hin minnsta af
öllum tevtóniskum mannfjelögura; og þó ef
mál hennar hib elzta og aufcngasta afc orbrayná'
um af öllum tevtónisku málízkunum. Á
eru geymd hin elztu kvæbi, hinar elztu stjórn'
fræbisræfcur og hin elzta gofca-fræbi forfefcf9
vorra. Landifc er, sem sagt, veiklifcafcast af
öllum tevtóniskum þjófcfjelögum ; og þó var þa&
hib fyrsla til ab koma á sannarlega frjálsr*
stjórnarskipan; hib fyrsta til ab koma á kvi®'
dómum, og hifc fyrsta til ab taka saman lö£'
bækur. Bygging íslands á 9. öld samsvarar
byggingu nýja Engiands á hinni seytjándái
fyrstu iandnámsmenn Isiands ieitubu til hiJ,I,a
ófrjófsömu stranda þess einmitt af sömu^''
‘) Grein þeesi stendor í blafci sem kemnr út í Pe,^S
áírlandi, og sem kallast „Bow Bells“, í janúar