Norðanfari - 12.03.1873, Side 1

Senthtr k<tnpc»dum knstnad-
Ul'laust; retd árq. 2fi arkir
* rd' 40 sk.t einstnlc nr. B sk..
t'dulaun 1, lwert.
IORÐANIARI.
Aughjsingar eru teknar i blaA-
id fyrir 6 sk. hver lína. Vid-
aukabJtid eru jírentud d kostn-
ad /i/utadeiyenda.
•3. ÁR.
AKDRETRI 12. KARZ 1873.
LIR BRJEFI.
Nú Einvi jeg ráb fyrir, ab þjcr þyki eins og nýja einokunar nútt
pÍe draga npp yfir þjób vora, og af austri eins og vant er. þ)er mun
bykja þet(a á ólíklegustu tíb, þegar vib vitum, a& samskonar nott er aö
ga"?a nibur af lífshimni annara þjóba hjer f álfu og víbar og dagur
írjál8legra framfara og stjórnar eltir hana En þetta er ekki ny bola fynr
0,<kiir hjerna. Á fyrri tímunum grúfti dimmasta einokunar nótt truar-
llraebanna yfir þessu landi og þó henni ljetti af, svo ab skýma kom af
^egi, þá dimmdi jafnóbutn aptur af myrkrttm valJstjornar og verzlunar.
munt segja: á þeim tímuin láu sötnu myrknr yfir ollum þjóbum. JSI
mörgu leyti. segi jeg, en ekki öllu. þú veizt ab nótt einokunar verzi-
""arinnar var miklu lengur yfir okkur, en öbrum nálægum þjóbum. það
tr ekki 20 ár síban henni ljetti af og nýjan bjarma fór ab bera yhr• Pa.
? tcim árum, væntum vib einnig, ab birta mundi hjer af degi frjalsan
a"dstjórnar, Sfban höfum vib sjeb þann dagsbjarma í anda og vænt ár
ár, aí) fimbulnótt einokunarinnar í landstjórn okkar mundi nu pegar
e'lða- ' En þessi frelsis dagsbrún okkar, hefir verib af öbru ebli runmn
Cn his nálægum þjóbum, þar hefir hún smáþokast upp og nóttin fluib,
6n l*jer hefir hvorki gengib nje rekib. Bjarmanum hefir smábrugbio upp
0? *ib höfum mænt til hans meb mikilli eptirvæntingu. Nú er ab sjá
\em hann hafi svikulli vertb en allir abrir dagsbjarmar og nóttin bafa ver-
fast á eptir hontim. svo e'igi yrbi dagur á milli. þú veizt jeg tala
, íer um landstjórnarmálib okkar — mál frjálslegrar og þjóblegrar inu-
e"drar stjórnar, undir valdi konungs okkar, eins og hann hefir lofab, en
'3kl<i valdi Ðanaþjóbar. En nú er talab okkur sje settur landstjóri (jeg
Danir kalli hann landshöfbingja, af því þeir skilji ekki landstjoii e a
®u28i þab hafi einhverja skablega þýfcingu) eins og rábgjafi Dana ráogja a,
^ndir valdi Ðana þings, en okkar þing eigl ekkert ab gdda, fr^ar ,en
hin síbustu hafa gilt fyrir augliti Ðana rábgjafa. Hver ætla vtlji nyta
þvílíkt þing? — og þetta sje gjört þvert móti vilja og bænum allra landa
?Hsr, ,om Játa sjer nokkub annt um þjóbrjett okkar og, þjóbftelsi. —
Pvert móti loforbum konungs vors um jafnrjetti okkar vib Dani og
U eigni nú Ðana rábgjafar eba rábgjafi þetta ráblag konungi vorum.
Deyrt hefi jeg líka, eptir þessu landstjóraefni okkar, ab þetta etnok-
""ar ráblag sje ávöxturiun af stjómspeki Jóns Sigurbssonar. Heyr
iir!ygi!1 heyr mál mikibl Ætla vib vitum eigi allir og skiijum. ab
"'lt hib svívirbilega þóf næstu 5 ár, út af landstjórnarmáli okkar
"S jafnrjettis vib Ðani og svo þessi afdrif, er beint ávöxtur af stjórnspeUi
Öana rábgjafa, einkum Lehmanns og Kriegers. þjer mun þykja þetta
’jótur biettur á stjórn konungs vors, ab vinna þab fyrir hjegómlega yfir-
?trnd Dana, ab einoka upp á okkur, nú á þessurn frelsisdögum, svo ó-
eMilega, óþjóblega og órjettlega landstjórn, sem aldrei getur orbib okknr
ab libi. ,já 1 Jeg játa ab svo sje. En svo muntu og hafa tekib eptir
þvf, átib þab tarna, af ýnisum atvikum í ráblagi sumra landshöfbingja
"kkar, er eigi koma vib landstjórnarmálinu, ab þessi einoknnarnótt henn-
ilr. hefir þegar haft í för nteb sjer einhvern sýkingar snert, sem vill lama
h|safl eblilegs frelsis í öbrum efnum, einnig í því sem vibkemur tníar-
firögbum okkar, ab reynt sje einnig ab einoka kenningu þeirra. Eba
finn8t þjer þab eigi af sama toga spunnib, þegar stjórn prestaskólans
ijeflr nýiega bannab stúdentum ab lesa gubsorb — gubfræbi ætlabi jeg
ab segja____nokkursstabar hjer, nema hjá kennendum prestaskólans, því onn-
"r kenning en þetrra geti eigi haft gildi fyrir þeirra augliti — allt e.ns
frægir candidatar í gubfræbi frá mímisbrunni haskólans í kaupmanna-
kiifn, geti eigi 8agt til stúdentum í gubfræbi heima í sveit, etns vel og
kennendur prestaskólans — eba gubsorbib heima sje annarar tegundar en
þeirra gubsorb. Ellegar þegar biskupinn skorar á prófasta, eptir því sem
jeg hefi heyrt talab, ab troba — ebajeg veit eigi hvab á ab kalla þab —
‘"essnsöngsbókinni nýju upp á söfnubina, menn halda hvort, sem þeir
Viiji ej,a ek|4Í _ ein8 og hverjum kristnum manni muni eigi vera hollast
«b lesa 0g syngja þab gubsorb, sem bezt á vib hjartalag hana og kennt-
febur kristninnar hafa ritab og látií) útbreiba mebal okkar — eldri bæk-
"rnar — ræbur Og sálma, meban okkur falla þær betur, og hinar nýju
þegar vib höfum lært ab þelskja þær og yfirburbi þetrra. Jeg neyta því
ekki ab mjer finnist sama skugga bera yfir af þessu, sem af einokunar-
,lött landstjórnarnefnunnar. .
En þrátt fyrir öll þessi nýju myrkur, þenna ólíklega og óvænta sorta
þrátt fyrir þessar hrakfatir frelsis vonar okkar — er jeg samt í huga
nieí> glöbu bragbi. Yib skulum ekki fmynda okkur, ab þvilikt st|ornar-
viörini, sem Ðanarábgjafar eru nú ab skapa okkur geti orbib langlíft. þab
í fef um þab — þab sanna þeir sem lifa enn nokkur ár — etns og gamla
í fiugari segir um sköpunarverkib skrattans: „Skrattinn fór ab skapa mann,
skringilegan meb hár og skinn, andanum kom ekki í hann“ þab kemst
aldrei neitt líf í þetta sköpunarverk þeirra.
Neil Heldur verbur þetta nú kollhríb einokunarinnar hjá okkur. Af
henni kemur í Ijós sá nýsveinn sem mun smádafna, hvort 'sem útlend-
inear vilja ebur ekki, þangab til hann þorir ab ganga upprjettur. samhliba
ÐÖnum. En þab er greylegt og ieibinlegt, ab meban þessi jóbsótt stjómar-
einokttnar Dana stendur yíir, þá vib helzt einlægur kali milli þjóbanna, Ðana
og okkar, óþokki landsmanna hjer vib surna yfirmenn sína og tregleikl
ab hlýba lögum hinnar útlendu stjórnar, því mibur — því verbur eigi neit-
ajj _ ah sumir af okkar helztu mönnum, hafa gjört allt of mikib til ab
koma upp og ala þenna óþokka, eyba ást okkar til konungsins, sem lengi
hefir verib rótgróin hjá íslendingnm, búa undir óhlýbni vib lögin og hindra
frjálsa vibleitni manna sjer til framfara og menningar. þetta geta menn
talib leibi beint af því, ab þessir menn stybja jafnan hvertráb Dana ráb-
gjafa okkur til handa, eins þó okkur virbist þau ranglát, óþjóbleg, óholl
eba ónýt, en spyrna móti þvt er við óskum opt helzt og álítum okkur bezt.
GYLLINI-KLENOÐI.
VII.
Jeg er konungkjörinn;
~ Klökkt er brjóst og ragt.
Frelsisheimtar hjörinn
Hef jeg frá mjer lagt.
Enga hygg jeg bíbi bót
Lítill sveinn, þó brjóti bág
Boltka stórura mót.
Jeg þykist aldrei geta nógsamlega brýnt þab fyrir mjer, hve r»kí-
lega jeg, sem konungkjörinn mabur, verb ab leggja stund á þab, ab jeg
sje sem allra bljúgastur og aubmjúkastur fyrir augliti Dana. þab verbur
'pá ab fylgja þessu hlnu síbljú«a og sannaubmjúka lundemi, ab jeg íer
aldrei fram á meira frelsi nje frekari rjettindi, heldur en Danir eru fús-
ir ab láta í tje, og þó þab sje aldrei svo lítib sem þeir bjóba af þessuns
gæbum. já, þó þab sje ekki nema nafnib tómt, þá skal jeg samt hnegja
mig og segja: Vandi er vel bobnu ab neita. Mjer ber ab kannast vi&
þab, svo sem jeg ábur hef á vikib, ab allur þjóbrjettur og þjóbfrelsi Is-
lendinga muni fyrir rás vibburbanna vera orbib dSnsk eign, og hvf-
lík ósvífni væri þab þá ekki ab seilast til þess sem abrir eiga, ekki sízt
fyrjr mig, sem tekib hef vib því hlutverki af Dönum sjálfum, ab hafa
gætur á eignarrjetti þeirra og annast um þab, svo sem mjer er mögulegt,
ab ekkert gangi undan. Og hvab dugir þab heldur lítilmagnanura, þó
hann kynni ab hal'a einhver rjettindi, ab ætla sjer ab heimta þau og toga
úr hendi hins yfirsterkara ab honum óviljugum? þab er hjer um bii
aubrábib, ab slíkt er til verra en einskis; því meb þess konar ófyrirleitni
brýtor hinn vesali af sjer þá líkn og mildi, sem eigi er óhugsandi ab
honum hefbi orbib aubsýnd, ef hann hefbi verib hógværari. Svo illa og
óvarlega vil jeg ekki fara að rábi mínu. Jeg skal reyna ab vera aub-
mjúkur og lítilþægur. Jeg skal ekki krefjast nokkurs hlutar, heldur ab
eins þiggja meb þökkum sjerhvab þab, setn Dönum þóknast út ab láta,
og þó abrir segi, ab þab sje bæbi illt og lítib, þá skal jeg æfinlega segja,
ab þab sje stór velgjörningur. Svo talar maburinn eptir hjarta stjórnar-
innar. En hanu mun eigi þurfa ab iírast lítillætis síns; honum mun góbu
launab rcrba.
1) Örlýgi getur dável þýtt: haugalýgi.
FJFNAÐARVERZLUNIN OG TOLLURINN.
þab sýnist ab Dr. J. Hjaltalín og ritstjóri þjóbólfs (sjá Heilbrigbis-
tibindin 2. ár nr. 5-6, og þjóbólf 24 ár, ,125 bls.) og brjefritarinn í
„Tímanum*, 1. ár hls. 77, vilji hafa vabib fyrir neban sig, og fara var-
lega eba láta landsmenn fara varlega þegar til fjenabarverzlunarinnar
kemur þar sem þeir strax í sumar, — þegar þeir heyrbu getib um ab fyrstu
saubkindurnar voru keyptar til þess ab flytjast til Brctlands draga
út á djúpib til þess ab amast vib útflutningi á lifandi fjenabi einkum
saubfje, og rába bábir eba allir til, ab sem fyrst verbi lagbur tollur á all-
an útfluttan fjenab til þess ab koraa í veg fyrir ab landib vcrbt gjöreytt
af búpeningi og ritstjóri þjóbólfs - og þab undrar flesta - ranakar siS
enda svo langt, ab hann styngur upp á ab gefin verbi út „brábabyrgbar-
lög“ í því efni þegar fyrir næsta vor, er sfban verbi lögb fyrir alþing
1873 til breytingar eba samþykkis Hvernig fer ef alþing samþykkir
ekki heldur neitar meb öllu, eiga þá brábabyrgbar toillög Jónanna ab
verða ab kúgunarlögum Dana stjórnar? eba hvað? Gott er ab eigaum-
vöndunarsama. árvakra og framtakssama blabamenn, til ab áminna abvara
og rúðleggja, þegar áliggur og einhver háskinn vofir yfir, en „hófib er
39