Norðanfari - 06.11.1874, Blaðsíða 2

— 118 —
er í bærilegnm kringumstæbum, og hefur sæmi-
legt sjer og sínum til viburværis, ræbst í þaí)
án sjerstaklegra orsaka, aíi rífa sig npp af þeirri
jörí> er hann þekkir, og flytja á aíira sjer ó-
þekkta; mætti þá ekki Silu heldur álíta svo,
ef sá hinn sami rifi sig burt af ættjöríu sinni,
til ah flytja til annara landa alveg ókunnra, þar
sem hann, ekki einu sinni gæti hjálpah sjer þaí)
minnsta meh tungunni fyrst í stah, þyrfti aíi
láta hjer eignir og óhul valla fyrir hálf virfci,
breyta allri háttsemi og cins og fæhast ahnýu?
Jú vissulega væri þaí) gjörræfci; þetta getur
heimfærst til fjölda manna hjer, og virbist þvi
óráfe fyrir þá hina sömu aö breyta ráfci sínu ;
sömuleifeis þá, er unna átthögum sínum mikih,
eru lagafir til, efa finna köllun hjá sjer, til ab
koma hjer einhverju góbu til Ieitar, efla fjelags-
skap og samtök me& fl. og fi En þegar ma&ur lít-
ur aptnr til hinna, er alltaf þurfa ab hrekjast
manna á milli, geta ekki atvika, eiginskaps-
muna eba kringumstæfa vegna nokkurn tíma
náh neinnri fastri stöiu nje stefnu, hafa vit)
skort og örbyrgb a& búa, eru óánægtir me&
kjör sín, bústa&i og fö&urland, hva& getur ma&-
nr haft á móti a& þessir menn reyni a& leita
gæfu sinnar annarsta&ar ef þeir hafa efni til a&
komast, krapt og vilja til a& vinna, gáfur og
hæfilegleika til a& semjast a& si&um og háttum
annara þjó&a. þa& er vitaskuld a& á þvírí&ur
hverjum einura, og hvort þa& er í einu e&a ö&ru,
a& menn beri áform sín sem mest saman vi&
eigin þekkingu og sannfæringu, en varist a&
vera annara eggjunafífl; þegar maíur á hinn
bóginn a&gætir innbir&is hag manna, ásigkomu-
lag sveitarfjelaganna, allann þann fjölda hús-
viiltra hreppsvandræ&a manna, sem veri& er a&
tro&a inn á bændur, þar sem á&ur er tví- og
þríbýli, þar sem hvorki hús e&ur landrými leyf-
ir, þa& sem fyrir er, hva& þá fleira; þegar
ma&ur sjer, fjölskildurekstrana ganga, sveit úr
sveit, úr einni sýslu í a&ra, já Iandi& á enda,
og þá loksins þegar þeir ver&a hnepptir á
einhverja sveitina, ver&ur a& samankalla hrepps-
bændur, til a& rá&a úr hvar eigi a& tro&a þess-
um aumingum inn, útvega þeim atvinnu, og
viíurværi m. fl. þ>á þegar ma&ur a&gætir þetta
viriist miklu fremur fólkii of margt en of fátt hjer
á landi, ætli þa& væri hnekkir framförum lands
og lý&a, þó nokkrir af þessum kæmust me&
hærilegum kjörum til Vesturheims ?
þa& er vitaskuld a& hjer er margt þa& ó-
gjÖrt er til framfara og hagsælda horfir í alls
tiliiti; en þa& bætist ekki úr því, þó enginn
hef&i orku nje áræ&itila& leita gæfu sinnar er-
lendis; hjá öllum þjó&um jar&arinnar, jafnvel
þeira atorkusömustu og menntu&ustu er alltaf
eitthva& ógjört, meíal þeirra, er til umbóta
horfir í einu sem ö&ru, sem e&Iilegt er, hin
eilífa spekin hefur haga& því svo, a& ma&urinn
hafi jafnan nóg fyrir framan hendurnar til a&
reyna á, sína andlegu og líkamlegu krapta,
svo a&, fyrir innan verkahring mannkynsins
liggur sí og æ eitthvaft ógjört, er eigi stendur
til bóta me& því a& hver og einn sitji eins og
jar&fastur klettur, og hreifi sig ekki, af þeim
bletti sem hann er fæddurá; í því liggurmeiri
dá&- og atorkuleysi, en sæmdi þeirri þjó& er
ætti kyn sitt a& rekja til kynnstórra útflutnings
manna, fe&ur vorir þekktu vel hinaandlegu þý&-
ingn hins forna málsháttar : „Sveltur sitjandi en
fljúgandi fær“, þeir ekki einungis hugsu&u held-
ur framkvæmdu samkvæmt sannfæringu sinni ;
útflutningur forfeíra vorra ver&ur þeim til hei&urs
me&an beimur og saga er uppi.
Vesturflutningar sjeu þeir Btofna&ir me&
ekynsemi og ekki rasa& fyrir rá& fram, álítum
vjer horfa þjó& vorri, meir til fram- en aptur-
farar; enginn þarf a& óttast a& þjó& vor gangi
til þut&ar fyrir þa&, miklu meiri ástæ&a er a&
vona, a& hún aukist og útbrei&ist. Englending-
ar eiga, eins og kunnugt er, afarmiklar lendur
f ö&rum heimsálfum, þó þeir búi austur á Ind-
landi e&ur vestur í Canada, eru þeir Englend-
ingar jafnt og heima, halda sínu þjófcerni og
tungu, en enginn mun (er satt vill segja) geta
neita& því, a& veldi þeirra hafi fyrir útflutn-
inga aukist og þroskasf. Fiytji nú Islendingar
vestur og stofni þar nýlendu, er sú nýlenda
orfcin um Iei& eign íslenzkrar þjó&ar, og sá
blettur hvort hann er stór e&ur lítill, má álítast
sem aukning en ekki afnám Islands, þar geta
Islendingar haldi& þjó&erni sínu , tungu og
búna&arháttum, a& svo miklu leyti sem getur átt
vi& tí&arfar og landsháttu. þafc er eigi nema nátt-
úrlegt, þó þeir fyrst í sta& me&an þeir eru
svona fámennir, tvístrist og hver leiti sjer þar
atvinnu er tiltækiiegast þykir; en a& öilum lík-
indum fara þeir líkt a& og Norfcmenn, þeir hafa
stofnafc smátt og smátt nýlendur, dregi& sig
saman í stór fjelög og söfnu&i og hafa a&
miklu leyti sína innbyr&is stjórn, einkum í trú-
arbrag&a efnum. þetta eru Nor&menn jafnt og
þeir væru heima í Noregi, lendur þeirra í
Vesturheimi eru lendur Nor&manna; sama máli
yr&i aö skipta um oss Islendinga, skynsam-
lega stofna&ir og framkvæmdir vesturflutningar,
yr&u eigi sí&ur oss en ö&rum þjó&um til vegs
og, frama anís og upphef&ar, þekking, mann-
dáfc, kunnleikar og vi&skipti vi& a&rar þjó&ir
færu vaxandi; því, þjó&flutningurinn hefur ver-
i&, og mun ver&a, ein af þeim a&al stefnum , er
leifca mannkyni& a& þeim takmörkum a& hlý&a
þessu eilífa vísdómsfulla órjúfanlega bo&or&i:
„Aukist og margfaidist og uppfyllið jör&ina“.
2. 3.
„Baklcus, sd hiilfadur rakkit
borar í innýflin skorur,
vitid ag frama burt flœnnr}
fólid i beilann ber veilur,,
grófustu brœspora grefur
gcdid i skóndlum medur“.
Tijarni Thorarenscn.
A næstiiínu ári hefur ví&a um land verifc
hreift vi& því að sporna vi& ofdrykkjunni; og
hafa því á nokkrum stö&um myndast fjelög f
þá átt. Tollurinn hefur ví&ast verifc afcal ástæfc-
an, og má margt um þa& segja bæ&i meb og
mót, en eigi ætla jeg a& leggja neinn dóm á
þafc. En þa& er önnur ástæ&a, nefnilega hin
si&fer&islega, er ætti hverjum manni, me& heil-
bryg&ri skynsemi næg a& vera. þegar vjer í-
hugum alla þá si&aspillingu og heilsuspillir og
tfmatöf, er ofdrykkjan hefur í för me& sjer, þá
sjáum vjer a& hún getur rjett eins og ágírndin
verifc nrót alls ills“, því margur iei&ist til þess
ölva&ur, er hann má lífca fyrir alla sína æfi.
þa& er of almennt a& kona og börn ver&a a&
lí&a allskonar skort fyrir ofdrykkju bóndans.
Allflestir eru þafc, sem álíta naufcsynlegt a&
sporna vi& ofdrykkjunni, en mjög fáir vilja
ganga í bindindisfjelög þau er stofnast hafa, og
sýnir þa& eitt með ö&ru, hve þarflegt, e&a þó
fremur nau&synlegt bindindi& er. Nokkrir
vilja koma upp hófsemdarfjelögum, en ver&i
þau eigi almenn, eru þau engu nýt. Jeg vil
alls eigl lasta hófsemina því hún er bæ&i fög-
ur og e&lileg. En unglingurinn lei&ist me&
hófsemdarmanninum til a& taka sjer staup rog
staup og ver&ur svo smátt og smátt drykkju-
mafcur, og verfcur hann (hófsemdarma&urinn)
þannig til a& aia drykkjudjöfulinn mest og best,
því óregluma&urinn er til vi&vörunar. Bind-
indifc er því eina ráfcib til a& reka þann skæ&a
óvin vorn Bachus af höndum vorum. Sýnum
nú þor og þrek, og bertýgum oss á móti hon-
um, og látum hann deyja út, svo hann sjái
eigi hina nýju öld, e&a reistum vjer eigi þarf-
ann minnisvarfca á 1000 ára afmæli mófcur vorr-
ar me& falli hans? Hin önnur þúsundára
öld íslands, ætti eigi a& ver&a brennimerkt me&
slíku spillingar- og óhamingjumarki, sem nautn
víndrykkjunnar, setti á þá sem li&in er. Sýnið
íslendingar, aö bldö forfe&ra y&ar, renni enn f
æíum yíar; sýnifc a& þjer sjeufc menn n10
mönnurn; sýnib a& þjer eigifc þá hluttekrinS °S
viríing skylda, er Danir, Nor&menn, Svíari
Rússar, þjó&verjar, Frakkar, Bretar og Amerikn
menn, vottu&u y&ur næstli&ifc sumar. GjÖr$
y&ur Islendingar fræga , eigi afeins sem sög11'
þjófc, heldur og líka, sem bindindisþjób, er hatl
ofdrykkjuna og kaupi þvf alls ekkert af vtn“
föngum. Lálib ekki lengur ásannast, a& ofdrykkj'
an gjöri yfcur eigi a&eins æra og ó&a, helúur
og fjevana. Svo lengi sem fslendingum e1^'
þykir vansæmi, já skömm a& ofdrykkjunni, Þa
hafa þeir engan einheittan vilja til a& legg)a
hana niíur. Gætifc þess a& „þelta djöflaky11
ver&ur eigi útrekifc nema me& föstum og bæBa'
haldi“. þorgeir Ljósvetningago&i sá gjörla,
þa& gat eigi samrýmst kristinni trú ,a& bera
út börn og eta hrossakjöt; því a& útbur&'
ur barna var hin argasta hei&ni, en hrossa-
kjöt „mófcins" rjettur í öilum blótveizlum; el113
er þa& me& vindrykkjuna hjer á landi, a& hun
getur ekki samrýmst me& því si&ferfcislega ög
almennri vellí&an; anna&hvort má til a& lúta f
iægra haldinu.
A& leggja ni&ur ofdrykkjuna er engum u111
megn, því einstöku menn hafasýnt þa& me&8ÍDU
lofsver&a dæmi, t.d. þekkjum vjer 2 menn, annau^
Eyjaíjar&ar- og hinn í þingeyjarsýslu, sem bá&ir
vegna ofdrykkju voru búnir a& missa heilsuo*
og lagstir í rúmifc, er knú&i þá til apturhvarfSi
svo nú eru þeir hver ö&rum hraustari og kenna
einkis meins. Auk þessa hafa þeir, alltjená
annar, lagt ni&ur aila tóbaks- og kaffi bruk'
un og hrag&a alls ekkert af því neinu, þd1*
þeir daglega veiti allt þetta gestum og gang'
andi; og hafa þeir í þessu sem ö&ru, votta&
einbeittan vilja sinn og þrek, og hverjir afbrag&»'
menn þeir eru. Yjer vitum fleiri, sem há&ir
hafa verifc ofdrykkjunni, a& þeir eru byrja&ir á
gjör&u bindindi, og segja sem er, a& hofseu11
í nautn vínsins vi&haldi ílönguninni; bindindið
sje því hi& eina rá& til a& bola vínsílöngunin*
alveg út, en viijinn til þess, þarf a& vera eiu-
beittur, og áframbaldið stö&ugt og æfilangt.
E. H.
— Nú er búifc a& kjósa til alþingis hjer f
austursýslunni „Gu& sje oss næstur“. þe,r
kræktu í krásina: Stefán alþingismann Eirfks'
son í Arnarnesi og Pál preBt Pálsson á Prest'
bakka. Oss er sagt og sýnt á brjefi Páls prests,
a& þeir hafi sameinafc sig þingmennirnir til
bjó&a sig fram til kosningar hvor í annafs
sýsluparti, svo vi& viljum nú e&a eigum a& velja
sjera Pál hjer og þeir Stefán þar. þa& er os3
líka sagt, a& ekki megi velja a&ra í þeirrasta&i
er þetta sjálfsagt gjört til þess, a& engíDn
annar komist a& því a& verfca kosinn. þetta®
getum vjer ekki kallafc frjálsar kosningar; eD^a
kom ekki kjörskráin úr vestursýslunni austu1
hingafc á kosningarfundinn, og er þa& ekki e^
unarmál, a& þa& er gjört til þess, a& setja óbrj^'
anlegan slagbrand fyrir allar frjálsar ko9D'
ingar. þrátt fyrir allt þetta voru þó víst tve|f
e&a svo af þessum fáu bræ&rum, sem ko10u
á Holtaþingifc — vjer trúum a& þeir væru
alls — sem ekki vildu velja sjera Pál, og n11
fleiri fjöldi af oss kjósendum, sat þó heima 1
fór hvergje; — því þessháttar a&ferfc álítum ¥-íc
hvorkje allskostar löglega nje frjálslega — vt6
álítum og allmargt því til fyrirstö&u, S'^C
Páll ver&i kosinn til alþingismanns, GáfuDia
er hann víst; þa& má hæglega sjá af Þv*
hann er kænn og laglegur a& setja Ðöuu111
yfirmönnum sínum „brillur á nasir“ s't° P ^
sýnist ætí& á endanum hi& sama og bonum-
oss sýnist a& hann hafa fulinóg a& gjöra °”
mega á síg bæta, þar sem hann nú hefur p
1*
klu
of
cmbættifc í 3 sóknum
og 4 kuKjui,
þessi nýji þjenari bans, eigi a& Ijetta ^
me& honum, þá hefur hann ekki vi& meir ^
gjöra aíi sinni, enn prestþjónustuna í þc,n]