Norðanfari - 17.03.1875, Blaðsíða 2

í þessum ncfndum, finnist nokkrir sem cru því
vaxnir a& sjá um framkvœmd vegabdtanna.
þa& er því a& minni hyggju hi& mesta
nau&synjaverk, a& þingi& sem fyrst anna&hvort
breyti tiisk. 15, marz 1861 frá rdtum, e&a fái
hana nurnda aiveg úr gildi, og semji ný vega-
bótalög í sta&in, Skal jeg leyfa mjer a& benda
á nokkur atri&i, sem heizt er þörf á a& breyta.
0l!um vegum ætti a& skipta í fjallvegi og sveita«
vegi. Til fjaliveganna skulu heyra allir vegir
milli sýslna og landsfjðr&unga, þegar þeir era
svo e&a svo langir, t. d. þingmannalei& e&a
meira. Sýslunefndirnar skulu hver fyi'ir sína
sýslu, stinga uppá skiptingu fjallvega og sveita-
vega, en amtsrá&in senda sí&an alþingi þessar
uppástungur me& sínuin athugasemdum. A-
kve&ur svo alþíngi hverjir vegir skuli teljast
fjallvegir á gjiirvöllu landinu, en þá vegi sem
ekki eru fjallvegir ber a& álíta sem sveitavegi.
Allan kostnaft til fjallvega skal grei&a úr land-
sjó&num, og ákve&ur alþingi í hvert skipti sem
þa& kemur saman, hva& miklu fje verja ekal
til vegabóta næstu 2 ár, en landsstjórnin skipar
fyrir unr allar framkvæmdir á verkinu svo sem þörf
er á. Sveitavegum ætti a& skipta í tvent; sýslu-
vegi og hreppavegi. Til sýsluvega skulu heyra
allir vegir hreppa á rnilli-, sem hafa ákve&na
lengd, t. d, hálfa þingmannalei& e&a meira. Svo
skal og lag&ur einn a&alvegur yfir þvera sýsl-
una, þar sem mest er þjó&braut, og enda tveir
ef sýslan er mjög ví&lend. Hreppsnefndirnar
stinga uppá skiptingu veganna — iiver fyrir
sinn hrepp — en sýslunefndirnar ákve&a sí&-
an, hva& skuli vera sýsluvegir, og livar þá a&-
alvegi skal leggja sem jeg atur gat um. Greini
sýslunefndir á um takmörk veganna sýslna á
milli, skera amtsrá&in úr því. Ailur kostnaí-
ur til sveitaveganna grei&ist á þann hátt, a&
fyrir hvern verkfæran mann gjaldist andvir&i
eins dagsverks eptir ver&Iagsskrá ár hvert,
lrelmingur gjalds þessa gangi í einn vegabáta-
sjóö fyrir alla sýsluna, en af hinum helmingn-
um skal stofna vegabótasjó& fyrir hvern hrepp.
Sýslusjó&irnir standi undir umsjdn sýslunefnd-
annaý og úr þeim greifist allur kostna&ur til
sýsluveganna. Skulu sýslunefndirnar ákve&a,
hvab mikib fjo skuli ganga til vegabóta ár hvert
hvar vegabæturnar skuli fram fara, hvernig
verkinu skuli haga o. s. frv. En aptur á móti
skulu hreppanefndirnar hafa alla umsjón yfir
vega8jó&um hreppanna, og vegabótnm, hver í
s'nutn hrepp. Ntí er svo ástatt, a& liti& er a&
gjöra við vegi í einhverri sýsiu , og skal þá
amtsrá&i& ltafa vald til a& lcggja allt a& helm-
ingi af áistekjum vegabótasjó&s sýslunnar, til
vegabóta í annari sýslu, þar sem vegabætur
eru meiri og torveldari. A sama hátt skulu
sýslunenfndirnar hafa heimild til a& taka, allt
a& helæingi vegabótagjaldsina frá einum hieppi
og leggja til annars, þegar svo á stendur, a&
lítib er a& gjöra við vegabætur í einum hreppi,
en miki& í ö&rum, eta ef þjó&vegur er lag&-
ur svo haganlega yfir einn hrepp, a& það ijett-
ir tii muna undir vegabæturnar á vegum hrepps-
ins sjálfs. Me& þessum hætti mundi fást nokk-
ur jöfnu&ur á þvf, þegar vegabætur eru mjög
erfi&ar og um fangs rniklar í einni sýslu, e&a
einurn hreppi, og er þa& rjetflátt og sanngjarnt
a& hver Ijetti þannig undir annars byr&i þcgar
bvo á stendur a& þess þarf me&.
Af þessu má þa& ver&a Ijóst, a& þa& eru
einkum tvær aíal breytingar , sem a& mínni
hyggju, brýn nau&syn ber lil a& gjör&ar sjeu á
vegabótalöggjöfinni. Din fyrri er sú, a& hinir
Mginlegu fjallvegir sjeu a& greindir fiá ö&ruru
þjó&vegum, umsjón þeirra lög& undir landstjórn-
rna, og allur kostnaiur til umbóta á þeim greidd-
ur úr landssjóti. þetta hygg jeg sje rjettlatt
Og sanngjamt j alla sia&i, því eigi ver&ur sagt
a& þessir vegir iieyri frentur til einu hjera&i cn
ö&ru. Og þó svo kunni a& vera, a& þau hjer-
u& sem næst liggja vegum þessum, hafi þeirra
nieiri not en öunur hjerut sem fjæj liggja, ver&-
I ur eigi vi& því sjc&, því svo veríur um hverj-
ar umbætur sem gjör&ar eru, a& sumir standa
betur a&, me& notkun þeirra en sumir. Svo
ver&ur t. a. m. um gufuskipsfer&irnar í kring-
um landib, a& þær sveitir sem næstar liggja
höfnum þeim sem ekipib kcmur vi& á , eiga
margfalt hægra me& a& hafa not af fer&unum,
en hinar fjærliggjandi sveitir. Sje látib siija
vi& þa& sem er, og sveitir þær sem næst liggja
fjallvegunuin lálnar einar um endurbætur á þeim,
mun sú raun vería á, a& ekkert ver&ur vi& þá
gjört a& gagni, um aidur og æfi , því þa& er
hvorttveggja, a& ekkert fje er fyrir hendi til a&
leggja í umbætur á vegum þcssum, enda er
noltkur vorkunn þó menn ltynoki sjer vib vega-
bótum á fjallvegum,' á meían vegabæturnar í
sveitunum eru svo skammt á lei& komnar.
Hin a&al brcytirigin er fólgin í því, a& öll
skylduvirina a& vegabótum skuli af tekin, og
peningagjald sett í statinn. Jeg hefi á&urtek-
i& þa& fram, a& mjög lítiö hefir áunnist me&
skylduvinnunni, vegunum til umbóta, ef þa&
annars er nokku& á sumum stöfcum. Ita& er
ekki ætlun mín a& rannsaka á þessum sta&,
hverjum er a& kenna a& svona er ástatt, eba
hvort sökin cr beldur hjá þeíin sem skipa eiga
fyrir um vegabæturnar, e&a liinum seni skyldu-
viiinuna eiga a& leggja til — heldur skal jeg
benda á þa&, a& öll þess lei&is skyldustörf eiga
illa vi& e&li og lunderni okkar íslendiuga, enda
eru þau óe&lileg og ósambo&in þessara tíma
frelsis- og sjálfræ&is bugmyndum. Veit jeg ab
vísu, a& sumir sveitastjórar muni álíta, a& hrepp-
unum ver&i íþyngt me& því a& breyta skyldu-
vinnunni í peningagjaid, og sumir kunna a&
segja, a& hægra sje öreigum og ónytjungum a&
vinna a& vegabótum fyrir ekki neitt, en grei&a
gjaldiö af hendi. En jeg vil spyrja: því hafa
ekki sveitastjórar hleypt öreiguin sínum og ó-
nytjungum á vegabæturnar a& undanförnu? E&a
tnun þa& ekkí hafa veiit tí&ast, a& slíkir karl-
ar hafi ekki unnið neiu, og a& hreppstjórar hafi
mátt láta vinna fyrir þá, þar sem annars nokk-
u& hefir verið unnið a& vegabótum. A& miniii
byggju mundi þa& gela orti& hagur fyrir sveit-
arfjelögin, ef þessi breyting kæmist á, því svo
sem á&ur er sagt, ætlast jeg svo til, ab gjald
þa& sem kemur í sta&in fyrir skylduvinnuna
(hálft dagsverk) safnist í sjerstakan sjdb fyrir
hvern hrepp, sem sveitastjórnirnar hafa höud
yfir, eins og þær einnig eiga a& sjá um allar
umbætur á hreppavegunum. Er því sveita-
stjórum innanliandar a& setja þurfatuenn sfna
í vegabætur og láta þá vinna þar fyrir fuilu
kaupi, og inun þa& ganga grei&ara en skyldu-
vinnan heiir gengib hingab tii. Aptur er jeg
viss um, ab ílestum efna- og dugnabarmöiinum,
sem nóg hafa me& húskarlji sína a& gjöra, ver&-
ur kærara, a& greiða gjaldíð af hendi, en að
vinna skylduvinnuna.
Fleiri breytingar þyrfti, ef til vill, a& gjöra
á vegabóialöggjöfinui, en þær sem bjer er bent
á. þannig er gjaldstofn sá sein vegabótagjald-
i& er mi&ab vib (verkfærra manna tala 20- 60
ára) ekki allskostar rjettlátur, því einatt er þa&,
a& þeir lireppar sem etu fólksmargir, og liafa
marga ntCnn á þcssum aldri eru sárfátækir, cn
fólksfáir breppar vel efna&ir , og niætti færa
nokkur dæmi þessu til sönnunar. En jeg voga
ekki a& stinga uppá flciri breytingum a& sinni,
enda er mikið unnið ef þær breytingar fást sem
bjer er ávikib.
—27,—
UM ALþlNGISKOSNINGARNAR.
(llr brjefi úr Ilúnavatnssýslu).
í fyrsta bla&i Nor&anfara þ. á. stendur
auglýsing frá kjörstjúranuin í Uúnavatngsýslu,
uut kosningarfund til a& kjósa alþingismenn
fyrir Húnavatnssýslu 8 dag aprílmána&ar næst-
koniaudi. t>a& er nú hvorttveggja, a& hjer sýn-
ist sem „jóladaginn beri lUppá páskadaginn*,
’ því kjörfundurinn er settur á fæ&ingardag kongs-
ins, enda er undirbúiiingurinn rnikill og merki-
legur, og hef jeg ekki sje& slíkan frá neinum
kosningarstjóra fyrri, sjer í lagi þa&, sem stend-
ur í auglýsingunni, „þeir menn, innan og utan
kjördæmisins, sem vilja gefa kost á sjer, sem
alþingismenn fyrir sýslu þessa, eru be&nir sem
fyrsí, a& senda mjer framboð sitt , og sönnun
fyrir kjörgengi sinni, cf þeir eru utan kjördæm-
is“. þetta þótti nú fleirum en mjer undarleg
auglýSing, af þvf vi& gátum hvorki sjeð þa& nje
rá&i& af kosningarlögunum nje stjórnarskránni,
a& þetta væri skylda kjörstjórans, svo þab lít-
ur svo út, sem liann liaíi ætlab „a& gjöra bet-
ur en vei“ , enda væri hörmulegt til þess a&
vita, ef enginn kjörstjóri hef&i gætt skyldu sinn-
ar í þessu á öllu landinu, nema þessi ei’ni, hef&i
þetta verib lagaskyida; e&a skyldi kjörstjórinn
ætla til a& þeir misstu kjörgengi sína, sem eru
innan kjördæmisins, og ekki hafa bo&i& sig frain
ótil—kvaddir af kjósendunum, þó erigin lög skyldi
þá til þess lijer á landi. En hver sem er mein-
ing hans um þetta, mundi jeg ekki bafa hreift
vi& þessu máli heí&i ekki sta&ið í brjefi frá
mjög merkum manni úr fjarlægu hjera&i, a&
sumir tækju þessa auglýsingu svo (svona löngu
fyrirfram), a& liúnvetningar væru í vandræ&um,
me& þiugmenn, og vildu því bjó&a liöltum og
vönu&uin. „Tvennir ver&s tímarnir“; einusinni
stó& þa& í blö&unum, a& í Húnavatnssýslu væru
svo margir „mörsau&iriiir“ , a& rnenn væru í
vandræ&utn a& velja þá beztu, þegar veríb var
ab stinga uppá þingmannaefnum, og núna hafa
blö&in stnngib uppá ekki færri þingmannaefn-
um í Búnavatnssýslu, en í ö&rum kjördæmum.
En hvernig sem þær uppástungur eru, þá Iield
jeg, a& Húnveíningar ættu fyrst a& athuga,
hvert þeir eiga engin þinginannsefni hjá sjálf-
um sjer í þetta sinn, og þa& einmittúr bænda-
ílokki, fyrst svo marga embættismenn er búiö
a& kjósa, þegar viö þá bætast þeir konungkjörnu,
á&ur en þcir fara a& leita langt eptir ö&ruin sjer
lítib þekktnm, og óreyndum, í stjórnarmálefn-
um, þvf ekki er allt fengib, sem til þingmennsku
þarf, með skólalærdómi.
Gætum ab or&um Franklíns, kjósendur
gó&ir; hann sagíi: „þa& var rá&vendni mín
sem gjör&i mig svo mikils nicgnugann, jeg var
enginn málsnilldarma&ur, mig vanta&i ojit or&,
og þó bar jeg optast sigurinn úr býtum“.
þegar vjer lítura til kosninga til vorra sálngu
rá&gjafaþinga, þá sjáum vjer menn í anda gegn-
um alþingistí&indin, sem vjer þekkjum sí&an.
Jeg efast ekki um a& Skagíiibingar hafí þóttst
grípa bendi í Sukkupottinn, þegar þeir fengu
Hr. G. Brynjúlfason fyrir þingmaun, fjölfró&an
málsnilling, en hver ætli hafi unnið þeira meira
gagn, hann e&a Jón Samsonsson, sem byrja&i,
og bar&ist fyrir a& fá Sauðárkrók löggiltan verzl-
unarsta&,og vann þa& mál loksins. Hann var líka
einn mesti frumkvö&ull að því, a&'af væri tek-
in kongsjai&a-leiginga uppbo&in, og fylgdi því
máli; en G. B. heppna&ist þingmennskan þann-
ig, ab menn bættu að kjósa hann. Fáir munu
hafa veiið færari verkmenn á alþingi bæ&i me&
munni og penna æn síra Arnljótur, þó fjetl
hann frá á freistingartíuianum , og hefir ekki
rjett vi& sí&an í augurn þjó&arinnar, og enn
ekki ná& Uosningum til hins nýa löggjafarþings.
Gáfu og dugna&arma&urinn síra þ. Kristjánsson
í Vatnsfir&i missti álit sitt, sem þingma&ur, á
þjó&fundinum, og fjekk ekki síðan þingkosningu
hjá Strandamönnum, þó liann a& sögn leita&ist
vi& þa&. Jeg veit nokkur dærai til þess, a&
embættismenn hafa ekki viljab skrifa undir frjáls-
legar bænarskrár í hjeru&um, þó þeir bafi ver-
a& í rá&i me& a& semja þær. Af þessum fáu
dæmum má sjá, a& ekki eiu allar heppilegar
þingmanna kosningar komnar undir því, a& fá
skólaiær&a menn og málsnjalla á alþing, því
eitt atkvæ&i getur gjört út um afdrif mikils-
var&andi máls og þa& ekki sízt eptir hinni nýu
stjórnarskrá Islands, sem hefir svo þröngan at-