Norðanfari - 29.04.1875, Blaðsíða 3

47
vegagjöría yfir fjöll og ár, sem er eitt af þvf
naufcsynlega, eía þá, ef takast msetti, a& loea
einhvern böggulinn af hinum aumu og mjóu
bökum okkar bœndagarmanna o. s. frv. — En,
má ske einhverjum dytti nú í hug a& segja, a&
þetta, sem hjer hefur veri& áminnst, mi&i nú
ekki vel til þess, a& Ijetta á okkur byr&unum,
heldur a& þa& sje þvert á móti nýr ábætir, og
hann stór, en gætu menn a& eins sje& sjer fært,
a& komast af me&, svo sem 5 pd. af hverri teg-
und f staíin fyrir 6 á&ur, yr&i þa& ekki sjer-
lega hræ&ilegt. — Hjeldi nokkur, a& þetta yríi
minna en hjer er rá&gjört, vegna þess a& menn
færu þá afc hætta a& kaupa vörurnar, þá er
8iíkt vanhugsafc, nei, muna&arnautnin er oríin
rótgrónari hjá okkur en svo, sem mi&ur fer, a&
þetta fái upprætt hana þar þyrfti víst meira til.
Finnst y&ur nú ekki bræíur gófcir! þetta
efni sem iijer er til bent, þess vert a& því væri
meiri gaumur geiinn en a& undanförnu hefur
gjört verifc? Mjer finnst mjog árí&andi, a& al-
þing þegar á na'Sta sumri, taki þa& til mefcferfc-
ar, og finni einiiver hagkvam me&ul vi& þessu
meini, áfcur þafc spillist meir.
Vi& smælingjarnir óskum og vonum, a&
nýja þingifc okkar líti eitthvafc til okkar, ekki
sífcur en hinna. Nú rí&ur á a& þa& ávinni sjer
bylii alþýfcunnar strax í npphafi, því takist þa&
ekki, er hætt vi& liún týni tölu áfcur langt lí&ur,
e&a siíkt er a& óttast.
E.
UM GREIÐASÖLU
þa& gengu hjer um ári& út f Nf. greinir
me& og mót grei&asölu hjer á landi, og skal
jeg eigi rekja þa& sundur frekar, er þar var
rætt; þafc sýndi einungis, a& Bsínum augum
lítur hver á sil(ri&“. Nú sje jeg í Nf. (14. árg.
nr. 5.- 8). enn grein um sama efni og er þar
niælt fram me& sanngjamri greifcasölu af ýms-
um á8tæfcum, sem taldar eru, og þa& beinlínis
skofcafc sem eitt skilyrfci þjófcþrifa vorra, afc hætt
sje hinum óiióflegu grcifcagjölum, er nú tífckast f
f landinu. Jeg er höfundinum samþykkur ab f
afcalefninu, þar sem hann ræfcir tim þettaatrifi.
Bæfci útlendum og innlendum kemur saman um,
a& gjörfcar sjeu of ríkar kröfur til gestrisninuar
á íslandi og gestrisnisskyldan stórlega misskilin,
eptir því eem nú ti&kast hjá öllum sifu&ura
þjófcnm; meira a& segja, þa& sem f sjáliu sjer
er dyggfc, þa& gjörunt vjer ósjaldan a& lesti.
þegar jeg fer a& huglei&a hvafc gesirisnisskyld-
an f raun rjettri krefur, þá finn jeg eigi, a&
hún krefji annafc e&a meira, en a& taka mann-
úfclega hverjum einum, er a& gar&i ber, og láta
hungru&um ogþyrBiumí tje naufcsynlegan beina,
þegar þess er óskafc, þa& sem þar er fram
yfir er engin gestrisni. Húsrá&andinn er skyldur
afc lata þelta í tje, sem og annafc er veglaiand-
ann kann a& vanliaga um og hann getur úti iáiifc,
en alls ekki gefins, fremur en haun vill gjöra
vinum sínum efca þörf kiefur fyrir fátæktarsak--
ir. En veitingarnar hjer á laudi keyra vi&a bvar
fram úr hófi, og þafc svo, a& þær má telja eiit
versta átumein landsins, sökum þeirrar óregtu
Og ójafna&ar, er þær valda. þa& er ekki óvifca
8i&ur til sveita einkum á sumrin, a& menn ríta
út hópum saman á sunnudögum, ekki til kirkju
sinnar, heldur safnast þeir á þau heimilin, þar
sem þeir eiga visar veitingarnar; þykja S'O kaupa-
menn vorir og vinnumenn linir til heyskaparius
a& mánudegiinim, þegar þeir bala rifcifc út,
svallafc og vakafc frá þvf máskeum nii&jan laug-
ardaginn á&ur. þeir af söfnufinum, er a&
Biinnudeginum ætla til kirkju sinnar, komast
stundum ekki áfiam fyrir kaffi og brennivfns
veitingunum , og ná svo fyrst á kirkjusta&inn
undir messulok. Sí&an, þegar embættiö er úti,
Situr fólkib en agndofa í von um gelins veit-
ingar á kirkjustafcnum, og eiu þa& nú prestar
vorir og kirkjuhaldarar, sem vi&halda bezt þess-
um ósifc, sjer og öllu landinu til skaía og
skammar. Engin kann hugum a& þvf a& hyggja,
hver ógryntii fjár ey&ist þannig í landinu, bæfci
me& tímanum og veitiugunum, sem lagfcar eru
f söhirnar, enda er í sumum sveitum varla hægt
a& fá dreng, sendan svo til næsta bæjar, hvafc sem
á liggur, afc haun sje ekki befcinn afc bífca ept-
ir kafli. En merkilegast af öllu er þa&, a&
þeir hinir sömu margir hverjir, er svo mjng geta
bruílafc me& veitingar, balauekki einskildingsráfc,
þegar ræfca er um nytsöm fyrirtæki, og þó þeir
eyfci tll óþarfa 24 kaffibollum á dag, þá geta þeir
me& engu móti látifc til hinsþarflega 24sk, á ári.
þafc ér niefc ö&rum orfcum: vjer ernm býena margir
Islendingar örlátir á óþarfan, örlátir á þafc, sem
verfcur eti& og drukkifc njip fyiir augum vorum,
en ef vjer höfum grun um, a& þa& ekki ver&i latifc
f magsnn þegar í stafc, þá erum vjer stórum
tmin afcsjálli me& útlátin. Ekki veit jeg, hve
mörgum gufuskipum mundi mega koma hjer
upp svo sem á 10 ára fresti, ef í þa& gengi
6—8sk. fyrir hvern óþarfan kafibolla, sern veill-
ur er og drukkinn f landinu á sama tfma.
Þeita vil jcg nú fela hagfræfcingum vorum til
hugleifcingar. þ>á er nú afc minnast áþærsveit-
ir og l.eiinili, er sjerílagi liggja í þjóf brant og
sæta 8vo a& kalia daglegri umferfc árifc um kring.
Hvernig getur rú almenningur ætlazt til, afc
þar þurfi ekkert a& greíía fyrir allan átro&n-
ing og beina ? Einn bóndi lijer nærlendis og
gó&ur kunningi minn hefur nýlega sagt mjer,
a& um einn vetrartíma eigi alls fyrir löngu hafi
hann, ank annars átro&nings, or&ifc a& hýsa
hátt á annafc hundrafc næturgesti, og Veitt öll-
um meiri efcur minni beina þess utan, flestum
mat og mörgum bey, en ekki hafi einn cin-
asti greitt fyrir sig. Hver getur nú neita&, a&
slíkt sje a& nífcast á gestrisninni ? Vjer ættum
sem fyrst afc gjöra enda á þvílfkum þjó&arósóma,
og stofna hjá oss skynsamlega grei&asölu og
koma upp nau&synlegum veitingahúsum, eins og
afcrar si&a&ar þjófcir, enda mun þa& reynast
fer&amönnum bæ&i hei&arlegri og vissari vegur,
til afc geta fengifc húsnæ&i fyrir sig og hcsta sína
og svo afcrar nau&synjar, ef hann á afc ekipta vi&
grei&asölumann, sem eptir stöfcu sinni bæfc i getur
verifc og á a& vera vi&búinn a& taka móti rnörg-
um næturgestnm og farangri þeirra, þegar svo
ber undir, heldur en ef hann á afc skipta vi&
einlivern útsogin aumingja, sem hefur borifc fjár-
muni sína ókeypis út f almenning, án þess þó
a& gjöra me& því nokkurt sannailegt gó&verk.
þegar greifcasalan er ákomin, {>á fyrst munum
vjer fá metib rjettilega, hvers vir&i þa& er, sem
vjer ey&um svo óhóflega, og útlendir menn, sem
ferfcast hjer munu þá hætta a& gjöra gis afc oss,
sem þeir þó hafa gjört a& undanfötnu, fyrir
þa&, a& vjer vitum opt eigi, hvers vir&i þafc er,
sem vjer sjálfir látura af hendi rakna vi& þá,
og annafchvort álíturo þa& einkisvirfci e&a heimt-
um fyrir þafc hóflaust ver&. J>ótt þetta málefni
sje harla mikilsvert, skal jeg a& sinni eigi vera
langor&ari; en eptir rækilega umhugsun er
ni&urstafca mín og fullkomin sannfæring sú, a&
almenn og skynsamleg grei&asala muniafiaþiófc
vorri meiri sóma, meiri reglu, meiri au&iegfcar
og ekki sízt bctra sifcfer&is, cn hi& hugsuuar-
lausa og si&lausa veitingabriifcl, sem nú tí&kast,
en sem fer me& mikifc fje og þa&an af meiri tíma
til ónýtis. A& svo mæltu bi& jeg útgefanda Nf.
ab Ijá þessum línum iúm f blafci sínu.
15.
BRJEF FRA AMERIKU.
Kinmount 1. febrííar 1875.
Herra ritsjóri Nor<banfaraI
Hinn 8. öktúber f, á. skrifa&i jeg yfcnr frá Toron-
to brjef, er Jeg ætlafcist til afc þjer anglýstufc f blafci jfc-
ar. Afcal efni þess var afc sjria fram á hve illa Allans-
fjelaginu og agent þess, G. Lambertsen, beffci farist vifc
vestnrfara á nrestlifcnu sutnri, og afc skora á menn afc bífca
til þess jeg annafchvort kœmi sjálfnr mefc fjrstn púst-
skipsferfc, efca afc jeg skrifafci og ljeti nienn vita kver á-
rangur jrfci af tilraunum stjúrnarinnar í Outarfo afc fá
skip til afc fara til Islands hjefcan frá landi, er stjúrnin
taldi sjálfsagt jrfci údjrara en' afc fá enskt skip til
þess. Stjúrnin hefur nú skrifast á vifc formann eins
hins helzta gnfnskipafjelags í Mountrea! (Dominion Line)
og komist eptir mefc hvafca kjörnm þafc fjelag vildi senda
skip til Islands til þess afc sækja fúlk. Svar frá for-
manni fjelagsins er á þá leifc, afc fjclagifc geti ekki sent
skip til Islands nema stjúrnin ábjrgist þv( 500 farþegja,
er sjeu allir til taks á einrii böfn er skipifc komi og verfci
þá fargjaldifc 21 guinea eía 6 pund sterling (5 shillings.
Stjúrninui fanst fsjárvert ai taka slíkum kjörum, þar efc
þafc liggur í augum nppi, afc ef ekki fengist hiu tiltekua
farþegjatala jrfci stjúrnin afc borga fjelaginu jafnmörg
fargjöld og farþegja vöntufcu á hina ákvefcnu tiilu.
Stjúrnin hefur ekki gjört frekari tilraunir mefc afc útvega
islendingum flutning af þvf jeg skorafci mig nndan afc
/ara heiin afc svo stöddu af eptirfjlgjandi ástæfcum.
1. Stjúruin hefur ekki en sem komifc er gjört eins
mikifc fyrir Islendinga, sem komu í fjrra suniar og
hún haffci gefifc mjei von um.
2. íslendingar hjer eru enn ekki ráfcnir hvar þeir mnni
taka sjer stöfcnga búlfestu.
Mefc tilliti til hins fyrra atrifcis verfc jeg afc geta þess
afc þú stjúrnin afceius g*ft æjer skriflegt umbufc sitt til
afc bjúfca íslendingum ti! Outario upp á þá vanalegu
kosti er háu gefur inuflutnigsmönnum, þá gaf hún mjer
von um afc Isleudinguir. mnni verfca lijálpafc á einhvern
hátt til afc taka land og byrja búskap, sem liúu iiú afc
vfsu hefur neitafc afc gjöra, en sem samt kannske má vinna
ennþá. Hifc skriflega nmbofc var afc fljtja Isleudiuga ó-
keypis frá Quebec ti! Toronto og fíefca þá þar til þess
búifc væri afc útvega þeiui atviuun mefc gúfcum launum
og flytja þá til þess stafcar hvar viununa væri afc fá. Enn-
fremur afc allir laudbúnafcaruieuu og vinuufúlk skvldi fá
hiun svoefnda njbjlisstjrk ibauns) 6 dollara afc upptuefc,
eptir 3. mánafca dvöl í fylkinu. þessi loforfc hefur
stjúinin í laBninni uppfjltt öll, þvi þó Islendingar fái
ekki hinn 6 doliara njbjllsstyrk lijer eptir 3. mánafca dvöl
í fylkinn, þá hefnr stjúrnin ekki brngfcifc ioforfc sfn, þar
efc styrknr þessi var borgafcnr fyrirfram af fulltrúum
hennar á Englandi npp f fargjaid Islendinga. Ilinn
9 rdl. styrknr er Lambertssen sagfci menn fengjti
til ferfcastyrks á sjer ekki stafc hjer. þessi 6 dollara
styrkur er opt utbórgafcur fyrirfram upp f fargjaid enskra
útflytjenda er til Ontario ætla, svo lög hafa ekki verifc
brotin á Islendingiim eins og sumnm liggur vifc afc haida,
og eptir sem brjef fulltrúa stjórnarinnar á Englandi sjna,
heffci Allanfjelagifc annars aldrei sent gamla St. Patrick,
svo Islendingar, þeir er komu f iianst efc var, sætuafc líkind-
nm enn heima ef njbjlingastyrknrinn beffci ekki verifc
útborgafcnr fyrirfram. Stjúmin útvegafci Isiendingnm öli-
nm atvinnu í hanst vifc Victoria járnbrant, er verifc er
afc byggja frá bænnm Lindsey, sem er um 60 mílnr í
norfcanstnr frá Toronto, en frá Lindsey hingafc til Kin-
mount eru 40 milur. Eiunig ljet hún byggja bjálkahús
mönnum til íbúfcar fyrst um sinn, og þetta er meira en
stjúrnin gjörir vanalega. Húsin vorn fjögnr, 2 af þeim
eru 70 fet á lengd en 20 á breidd hvort nm sig, en hín
2 afc eins 35 fet á lengd en 20 á breidd. jian vorn
byggfc á sama hátt og njbyggjar vanalega gjöra hús sfn
nefnil. veggir blafcnir npp úr úhöggnom trjám, sem fyllt
er á miili mefc mosa og Jeir, þökin úr borfcnm en planka-
gúlf. Er Isiendingar vorn híngafc komnir reyndust hús-
in únúg og of lág, svo í vifcbút vorn byggfc 2 hús, 35
fet á lengd og 20 á breidd hvert, og var lopt í öírn
þeirra. Einnig vorn sett iopt í hin 2 stærstu húsin. 10
sufcnofnar voru lagfcir til mefc húsunnm til bráfcabyrgfcar,
er ætlast var til afc landar kæmn sjer saman nm afc kaupa,
og sem flestir ern seldír; stjórnin borgar flutning á þeim
hingafc, svo þeir ern mefc innkanpsverfci.
Lffifc var mörgnm Islendingum erfltt fyrst eptir afc
þeir koinn hingafc til Kinmonnt, sem afc mikln loyti or-
sakafcist af lasleilia í fólkinu. þegar þafc kom á land (
Qnebec vorn nokkrir Iasnir af magaveiki, er orsakafci bæfcl
nppköst og nifcurgang ; þessi kvilli virtist afc grípa fleirt
á leifcinni til Toronto. Margir vorn iasnir af honnm
mefcan þeir dvöldn í Toronto, og virtist lítifc batna þú
læknir væri á hverjom degi afc skofca hina sjúknogsenda
þeim mefcöl. Islendingar voru fluttir hingafc í tveiniur
búpum; hinn fyrri fúr frá Toronto hinn 9. oktúber en sá
sífcari þann 12. Yegalengdin frá Toronto til Kinmonnt
er 102 mílnr euskar, og er farifc 88 mílur í norfcaustnr
mefc Toronto & Nippissing Járnvegi til bæjar er liggnr
vifc enda þessa vcgar og nefnist Cobaconk. þafcan ern
14 mílnr til Kinmonnt, ejj fara verfcnr mefc hestavögnum.
Til afc komast til Kinmount samdægurs nrfcurn vifc afc
fara frá Toronto ki. 8 nm morguuinn og komumst tii Ca-
bacouk litla eptir mifcjan dag. J>ar höffcu allir mifcdegis-
verfc, og afc þvf búnu var farifc afc koma kvennfúlki, krökk-
nm og hinu naufcsyulegasta af farangrinum á hestavagn-
ana er vorti fyrirfram umbefcnir þangafc, Allt haffci gengifc
vel mefc landa alit til þessa, afc undanteknu þvf, afc þeir
vorn ekki sem lifclegastir, er þeir áttn afc fara afc ferfcast
mefc gufuafli £ Quebec í fyrsta sinn, en er til hestavagn-
anna kom, þá fúr heldur afc gráua leiknrinn. Svo var
til ætlast afc allir karlmenn er frfskir værn gengjn þess-
ar 14 mílur, en hitt allt keyrfci, en þeir frískustu urfcn
fyrstir afc komast á vagnana, svo tfmí eyddist talsvert þarefc
aptur varfc afc stauza vagnana og reka menn ofan en klafca
aptur mefc krakka og kveunfólk. Jiafc var því komifc
undir rökknr er af stafc ,varfc komist, 6vo mikinn hlnta
vegarius varfc afc fara í myrkri, scm var freuiur úskemmti-
legt, þarefc hann var úsljettur og biautur af riguingum.
Jiegar fyrri húpnrinu fúr frá Cabaconk til Kínmouut var
gott vefcnr og hljtt um kveidifc, en þegar sá seinni fúr
kittist svo iila á, afc þafc var hinn kaidasti dagnr í okt-
úber; kvennfúlki og börnnm varfc þvf bjsna kalt á vögn-
unum, og mun þafc hafa átt nokkurn þátt í nngbarua-
daufca þeim er átti sjer stafc eptir afc til Kinmount var
komifc. Tvö urigbörn dún í Toronto og eitt á leifcinnt
þafcan tii Cobaconk, en eitt var skilifc þar eptir veikt mefc
múfcnr þess; þafc barn dú nokkrnm dögurn sífcar. Eptir
afc til Kinmouut kom dúu 12 börn og 1 stúlka á 17. ári.
Hjer er afc vísu lækuir, en hauu er læknisþnrfl sjálfur,
þvf wliiskey er nærri búifc afc drepa liann. þafc skipti þvf
nokkruni tíuia áfcur gúfcur lækuir kom, sem jirnbrantar-
fjelagifc fjekk upp á sinn kostnafc. Eptir afc búifc vár afc
brúka mcfcöl bans nm stund, fór fúlkinn smátt og smátt
afc skána, jafnvel þútt enn eldi eptir af magaveiki f snm-
um. Álit lækria bjer er afc lasleiki þessi hafl mest or-
sakast af breytingu á loptslagi, fæfci og vatni. Læknir
iiokkur frá Liudsey, er fengin var fyrst afc ransaka heil-
brigfcisástandifc, gaf þá skjrslu afc allir heffcu sjkst af
einnm efca fleiri persúnum á skipiun. Hvafc sem nm
þetta er, þá er víst afc lasieiki þessi olli inönnum mikils
tjón8 á jmsan hátt. Agent stjúrnarinnar var falifc &
hendur afc senija vifc formann járnbrautarfjelagsins nm
afc láta Islendinga hafa vinnn í allan vetur, og for-
mafcuriun Ijsti því yflr vifc Islendinga sjálfa, er hann
kom hingafc, afc þcir skyldu hafa vinnu í allan vetur-og
allt snmar, ef þeir vildu, samt afc launin yrfcu l dollar
á dag £ vetnr en afc öllum líkiiidum l1/* dollar í snmar.
Nú þegar til verks var tekifc, seiu var hinn 12. oktúber,
vorn rnargir lasnir svo þeir þoldu ekki vinuu nema dag
og dag f senn, og líka voru uukkrir afc búa nm sig til