Norðanfari - 16.06.1875, Blaðsíða 1

Sendtir kaupendum hjer d landi
kuntnada rlaust; vei d drg. 30
arkir 3 krónnr, rinstrik nr. 16
a uraj sölulaun 1. hvert.
I0RÐMMM.
Auglýsingar eru teknar {IJatt
td fyrir % aura hver lina,
Viduukablöd eru prentud á
kontnad hlutadeigenda.
£-2. Alt.
RÖDD FRA ALMENNINGI.
*Ekki Dvínar eplir þann daufia® , sagfi
Ilúnvetningurinn, efa hver þaf var hjerna fyr»
ir 8kömmu, sem átti greinina í Norfanfara og
sem haffci þann tilgang oz augnamiti aí) telja
menn frá Ameríkuferbunum , sem margir bæfi
nyri'ra og eystra ieggja mikib kappá, og svo
hefir kvebib rammt af því, at jafovel hann Sig=
mundur Maithiasson hefir fundií) hjá sjer köII-
nn til af gjörast nokkurskonar framsögumatur
allra þeirra, bæti á Auslurlandi o» annarsstab-
ar, sem hafa ýmugusl á vesiurfertum og telja
mönnum Irú um, af þab sje lands og iýfatöp-
un og tjún af) fara þangaf, og hdta at npp-
segja biafinu Noitanfara og höfondi hans upp
alla vizt i húsum sínum og hjörtum, ef hann
hafi þvílíka háskasanilega villulærdóma met-
fertis eptirieifis Vjer höfum og heyrt, ab svo
sem til framhalds þessari rætu, bæjfi Húnvetn-
ingsins og Sigmundar iiafi sumstafar verif) haldn-
ar all-langar tölur á þjóbháiíbarfundum í sum-
ar er leib, í þessa áttina þó þær hafi enn ekki
komib til prentunar f blcibin. Hafa þeir sem
glíkar tölur hafa haldib fært þab sem röksemd
eba ástæbu fyrir meiningu sinni, hversu ómann-
legt og heimskulegt þab væri, ab vera nú ab
flytja sig burtu af sinni elskubu fósturjörfu,
þegar ekki einasta robabi fyrir liinum fagra
frelsisdegi, heldur væri mí frelsissólin sjálf {
Mliim sínum bjartleik runnin upp yfir land vort
á þjóbhátíbarmorgninum, þar semfyrir allra aug-
um lægi nú opin stjórnarskráin nýja í ölluin
sínum Ijóma, sem fljótt mundi lækna öii sár
hins íslenzka þjóbarlíkama og skapa nýja og
betri tíma. f>eir leiddu mönnum fyrir sjónir,
ab nú væri kominn sá rjetti og sanni vonar og
glebi tími fyrir oss Isiendingum, ab konungur-
inn sjálfur væri nú kominn upp hingab til
landsins til ab njóta glebi af því, ab sjá glefi-
bragbib á andlitum Islendinga, og jafnvel ab
hann, í sínu frjálsa fullveldi þyrfti ekki annab
en segja eins og skaparinn forbum: „Verbi
ljós og þá varb Ijós, þ, e., verbi frelsi, og þá
mundi frelsib koma af sjálfu sjer. Vib þessa
frelsis- 02 föburlandsástar drauma voru menn ab
skemmta sjer á þjóbhátíbinni hver vib annan.
Öll frelsiskvæbi voru sungin sem menn mundu,
og hver sem haldinn var hagmæltur var feng-
inn til ab yrkja ný frelslskvæbi og þetla fram-
cptir götunum. Nú er þjóbhátíbin fyrir nokkru
daub, þ. e. hætt eba umlibin, en samt koma þó
allajafna í blöbunum, bæ?i ab norban og sunn-
an sngurnar um þjóbliátíbina, sem haldin hefir
verib meb mikilli dýrb og vegsemd, nú í þess-
um, nú í hinum stabnum, um alla þá vibhöín
sem þar hcfir verib á gangi; minnin sem þar
hafa verib drukkin , ræburnar sem þar hafa
verib haldnar, og söngvana sem þar hafa verib
sungnir, ab ógleymdum öllum heilstrengingun-
um bæti um gufuskipib og ýmislegt annab.
Jiegar jeg sje þelta allajarna í blöbunum, þá
verbur mjer þab til ab laka undir meb Húti-
vetningnum, þó um annab efni sje: Ekki dvín-
ar enn eptir þann dauba. Jeg er fyrir löngu
búinn ab fá nóg og ofmikib af þessu þjóbhá-
tíbarglamri. og liggur mjer þvf vib ab segja ebur
liugsa líkt og maburinn í veizlunni, sem búinn
var ab drekka ofmikib og farib ab verba óglatt
af ölinu: „Tarna er mikil ótæiis veizla“! I þessi
óbeit á öllu þessu þjótháiíbar- og frelsisglamri,
fer því meir í vöxt lijá mjer, sem jeg hinsveg-
ar verb var vib þab í blöbum vorum, ab blaba-
nriennirnir sjálfir sýnast fortaka þab, ab hin blíba
fielsissól sjc enn þá upprunnin yfir oss. þeir
AKDREYRI 16 JÚNl 1875
segja þar á móti, ab vjer höfum aldrei þurft á
meira fylgi og eindrægni ab halda, heldur en ein-
mitt nú, ab atjórnarskráin nýja sje hvorki heilt nje
hálft, og ab enginn skuli fmynda sjer ab Ðan-
ir veiti oss meira frelsi heldur en þab, sem þeir
geta ekki hjá komist og margt annab fleira í
þessa átt. Og vfst er um þab, ab stjórnarskrá-
in nýja ber þab sjálf meb sjer, ab oss eru þar
fyrirhugnb talsverb útgjöld fram yfir þau sera
enn eru komin. þó ekki væri annab en leng-
ing þingtímans og fjölgun þingmannanna, þá er
hægt ab sjá, ab ekki mun eiga ab lenda vib
þab sem komib er meb útgjöldin og ætla jeg þó
og margir meb mjer , ab varla sje rábiegt ab
bæta á þab, sem komib er. þegar jeg nú yfir-
vega allt þetta, sem alls ekki eru neinar ýkjur,
þá get jeg ekki varist þvf, ab hugsa mebsjálf-
um mjer, þegar jeg ætíb fæ nýjar og nýjar
þjóbhátíbarhaldssngur ab lesa í blöbunum, ætli
nú sje ekki komib nóg af þessum dýrbarsögum,
um þjóbhálíbar hringfandann og af frelsislof-
dýrbinni og föburlandselsku látunum, mundi nú
ekki vera bezt ab hætta ab bera meira afþess-
ari gloríá á borb fyrir alþýbu lengor, sem ekki
er til annars en ab sýna henni , ab allir þeir,
sem þessa lofdýrb hafa látib ganga sjeu annab
hvort meb öllu blindir, og hafi aldrei lokib upp
augunum til ab læra ab þekkja teikn tímanna,
eba þá ab öbrum kosti miklir skjallarar sem
hafa getab aubsýnt sig til ab hrósa því fyrir
öfrum, sem þeir fyrirlitu þó sjálfir í huga
sfnum.
þab vantar ekki, ab allir þeir á mebal al-
mennings á Islandi, sem nokkub hugsa um á-
stand vort, finni til þcss, ab stjórnin hefir þeg-
ar lagt meiri byrbi á land þetla í útgjöldum og
álögum en á því hefir legib nokkru sinni ábur
allt frá byggingu þess, og í sannleika þykir
flestum, sem ekki blási byrlega fyrir frelsinu,
sem ætib er haft á vörnnum, þegar segja má
þab meb sannt , strax þegar frelsis dagurinn
upp rann, þá jukust álögurnar á alþýbunni og
þær sýnast allajafna ab fara vaxandi ’eptir þvf
sem frelsissólin hækkar á himni Islendinga, en
sje þetta satt, hver ástæba var þá til ab f^lla
huga manna meb fölsUum vonum á þjóbháifb-
arfundunum! f>ab er ekki efunarmál ab fleslir
eigna þetta stjórninni, en hitt athuga máske
færri, ab margir af þeim þjóbkjörnu, sem set-
ib hafa á hinu fyrrverandi allþingi og átt ab
vera formælendur þjóbar sinnar, hafa töluvert
hjálpab til ab auka álögur á almenningi, þó þeir
þykist vera frelsis og framfara menn meb sín-
um hvíldarlausu bollaleggingum, bónum og upp-
ástungum. Til ab sannfærast um þab þarf ekki
annab en, ab líta í tíbindi hina undanförnu ai-
þinga, þar reka menn sig á, ab rnikill hluti
bæbi þingtímans og þingtibindanna er uppfyllt-
ur af sífeldum og hvíldarlausum bónum og ósk-
um, því nær um alla hluti, einkum um skóla
Og stofnanir því nær til alls, s. s. læknaskóla,
lagaskóla, sjómannskóla, búnalarskóla, fyrir-
myndarbú, kvennaskóla, hafnargjörbir, brýr yfir
stórvötn, steinhúsbygging á þingvölltim handa
alþingi , jafnvel um fjárframlag til ab prenta
aptur alþingistíbindin gömlu og abrar enn ú-
merkari, sem oflangt yrfi upp ab telja. Sumt
af ómerkilegustu bónunum hefir þingib ab visu
fellt, um abrar hefir stjúrnin neitab, en tölu-
verbur hluti þeirra hefir þó hlotib hennar allra
mildilegast samþykki. og hefir þá þingibjafnan
fengib þab ætlunarverk, ab leggja rábin á hvab-
an fje þab skyldi taka, sem þar til þyrfli og
M 3T.-38.
5
þá hefir niburstaban optast orbib, iandsins al-
menna ruslakista jafnabarsjóbirnir, sem í raun
og veru er þab sama, sem vasi almennings.
þessar bollaleggingar hinna þjóbkjörnu þing-
manna ganga hjer um bil, jöfnum höndum í
Tíbindunum eba samsíba auknum embættislaun-
um og stofnun nýrra embætta frá stjórnarinnar
hendi ; og núna íyrir skömmu kom tugthúsib
mikia ( Reykjavík, ásatnt öllum amlstugthúsun-
um einnig á þennan sama sjób, eba þessa sömu
sjóbi, og segja blöbin oss ab hin mikla mób-
urstofnun allra amtsklefanna hafi kostab yfir
23,000 dali.
þab hafa þegar all margir kastaö þeirri
spurning fram, til hvers ab tugthúsin öll á Is-
landi hafi verib gjörb svo stórkostleg, þar sem
þó eru fáir skálkar til og flest þeirra munu
vcra ab kalla aub og tóm enn sem komib er.
þab er ómögulcgt ab gefa þar uppá annab svar
en þá sennilegu tilgátu , ab stjórnin voni ab
tala afbrotamanna muni iieldur fara hjer vax-
andi eptirleibis. Og þegar þessi stórkostlega
stofnun er borin saman vib þá ásökun sem höfb
er eptir einum manni, ab á Islandi sje sjaldgæft, ab
finna þá hlýbni og virbingu fyrir lögum og stjórn,
sem annarsstabar sje ibkub , þá er víst ekki
rangt ályktab, ab öll tugthúsin miklu eigi ab
kenna oss blinda hlýíni , ótta og undirgefni.
Og óneitanlegt er þab, ab þau eru farin ab gjöra
mörgum á mebal vor hina tilkomandi tíb geig-
vænlega. þó er þab undir eins meining sumra,
ab sá ótti muni enga abra verkun hafa á
buga manna enn þá, sem hinn saui mabur niundi
sízt æskja.
En sleppum nú þessu, — þab er bezt ab
halda sjer vib efnib. — Nú hefir stjórnin út-
lenda þegar sagt oss, ab vjer fáum ekki meira
frá sjer en komib er, og ætla jeg ab vfsu, ab
raestum hlufa Islendinga megi hjerum bil standa
á sama. hvort fengist hefbi tvöfalt eba þrefallt,
eba alls ekki neitt — þess mundi líklega hafa
sjeb álfka stab — þegar svona stendur nú á.
ab margt af því umbebna er enn ófengib, og
fleira nýtt í vændum, þá er þab aubsætt ab ekki
verbur annarslabar ab leita framvegis, en í vasa
þjóbarinnar, sem enginn sá er satt vill segja,
getur þó sagt annab um, en ab hún þegarhafi
nóg gjóld ab bera, og hversu fagurt sem menn
prjedika um frelsissólina, sera nú sje ný upp-
runnin, þá getur þó varla hjá því farib, a&
mönnum detti í hug ab fyrir hana muni draga
ský nokkurt, hvort sem menn hugsa til allra
tugthúsanna*, sem nú þykir svo ómissandi a&
koma hjer upp til ab geta rúmað miklu fleiri
skálka og afbrotamenn, en enn þá eru hjer til,
eba til lagabobanna, sem nú eru ab koma hvert
á fætur öbru, svo sem þab er fyrirleggur sýslu-
mönnunum ab ganga harbar eptir því en hing-
abtil, ab ekki sje dregib undan í fjáruppsögn,
' *) þab er líklega ekki annab en giens, setn
menn eru farnir ab liafa á spöbunum, ab sum-
stabar i sveitunum í nánd vib amtstugthús'm,
þurfi ekki meira en ab nefna „Tugthús“ til þess
mönnum sje hótab ab fara f þab —þeirra synd
á þá líklega ab vera synd á móti íslenzkunni.
— Eii , þab er ekki heldur svo aubvelt a&
finna gott íslenzkt orb í stabinn fyrir tugt-
hús; betrunaihús sýnist að vera óbrúk-
andi, en ab kalla þab ánaubar- eba þræl-
dómshús mun ekki vera ieyfilegt, höfundunura
finnst þab eblilegast, ab eins og stofnunin er
dönsk, eins eigi Ifka. danska nafnib bezt við.
— 77 —