Norðanfari - 21.01.1876, Síða 1

Sendur kaupendum hjer á landi
kostnaðarlaust; verð árg. 30
arkir 3 krónur, einstök nr. 16
aura, sölulaun 7. hvert.
VORDAM'ARL
Auglýsingar eru teknar í lilað-
ið fyrir 8 aura hver lína. Við-
aukahlöð eru prentuð á kostna.ð
hlutaðeigenda.
14. AR.
BENDING.
Með pví jeg imynda mjer, að nefnd sú,
er kosin hefir verið til pess, að íhuga skóla-
málið, og ráða bót á þvi, er miður fer í pví
efni, taki fúslega við góðum bendingum í
pessu mikilsvarðanda máli, pá vil jeg með
þessum fáu línum vekja athygli nefndarinn-
ar á sjerstökum atriðum.
í fyrsta lagi er pá að tala um lat-
lenzku1 og latneska stílinn; í blöðunum
hefir mikið verið rœtt um petta, og mín
ætlan er pessi: latlenzku kennsluna skal
minnka svo, að í mesta lagi sje eigi ætl-
að til hennar meiru en þrem til fjórum
tímum á viku; meira hygg jeg að alls eigi
purfi til hennar, pví að pað er eihsætt, að
síðan hætt var, að rita á latlenzku, parf
eigi eins nákvæma kunnáttu í henni, og
finnst mjer pví vera nægilegt, að maður
geti skilið rithöfundana að mestu; en um
latlenzka stílinn er pað að segja, að mjer
finnst öldungis megi nema hann hurt, pví
að hann er eigi annað, en tímaspillir, og
sýnist mjer, að meiri pörf væri á, að láta
aðra koma í hans stað, svo sem enskan eða
frakkneskan, og til þess ræð jeg fastlega;
pað vil jeg og taka fram um latlenzka stíl-
inn, að óhafandi og ópolandi er, að hann
skuli vera skilyrði fyrir inntöku pilta í skól-
ern, og einna mest eptir honum farið, eins
og hingað til hefir verið gjört; gríska má
alis eigi missa neitt, pVí hún er miklu
merkilegra mál en latlenzkan.
í öðru lagi vildi jeg taka fáeln atriði
fram um íslenzkuna, móðurmál vort; pað
er furða, hvað kennsla pess hefir verið van-
rækt; og sýnist enginn óparfi vera að auka
og betra hana; finnst mjer, að eigi megi
vera færri tímar í viku til hennar en 6.
Svo sýnist mjer, að með engu móti megi
gleyrna bókmenntasögu vorri; pví, er oss
meiri nauðsyn á að lesa bökmenntasögu
bæði Grikkja og ítómverja, en sjálfra vor?
og er eigi sama að segja um sögu íslands?
J>að er skrítið rjettlæti, að í skólanum skuli
vera kennd saga allra pjóða, (sem menn
annars vita nokkuð um), frá upphafi ver-
aldar, og allt til vorra tíma, en — eigi eitt
einasta orð úr okkar eigin sögu, eða finnst
ykkur eigi hið sama? f>ví kann nú að
verða svarað, að engin kennslubók í íslands-
sögu sje til, en jeg spyr pá, ætli pað hefði
eigi verið eins nauðsynlegt, að láta peninga
úr landssjóð fyrir að semja hana; eins og
ýmislegt annað, sem engu var þarfara, pví
að eigi sýnist pað allmikill vandi, að semja
bók, pó hún væri eigi mjög löng, par sem
svo margt er til, að styðjast við, svo sem
Safn til sögu íslands og Árbækur Espó-
líns og mörg fleiri rit, er tína mætti úr
ýmislegt um sögu íslands; hefi jeg nú talað
nóg um petta fyrst um sinn.
Híð priðja er landfræðiskennsl.
an, i efri deild priðja bekkjar, er jeg vildi
benda á; eins og menn vita, er landfræðin
1) Mörgum kann að þykja pað sjervizku-
legt, að brúka orð petta í staðinn fyrir
latínu, en jeg þykist hafa fullan rjett til
pess að segja, að pað sje betra, pvi að-ina
í latina er afleiðsluending, og engin nauð-
syn fyrir oss að halda henni; en stofn orðs-
ins er lat og par við land í líkingu við
Is-Iand, og latlenzka í .líking við ís-
lenzka. Höf.
AKEREYRI 21. JANEAR 1876.
ein af peím fjórum vísindagreinum, er heyra
til hins fyrra hluta burtfararprófsins, og
gegnir pá eigi furðu, að seinasta veturinn,
sem landfræði er lesin, skuli eigi vera varið
til hennar nema einni stund á viku, hvað
segi jeg einni stund, nei, eigi nema 3/4
stundar? J>etta vona jeg að allir sjái, að
er allt of ónógt og landfræðin er þó alls
engin ómerkileg vísindagrein; og er petta
pví ranglátara, sem bætt er tímum við aðr-
ar greinir burtfararprófsins; 2 stundirheil-
ar í viku eru pað minnsta, parf til land-
fi'æðinnai'.
Fleira mætti tiltína, er umbóta þyrfti
við, en petta er eitt hið merkilegasta, er
jeg nú hefi talið, og vona jeg, að nefndin
taki pað til greina, með pví að petta er
eitt af velferðarmálum hins lærða skóla
vors íslendinga.
Reykjavík, hinn 7. dag hins 12.
mánaðar árið 1875.
Einn af unnandmönnum skólans.
— Sá sem ber land vort saman við
önnur lönd, par sem jarðyrkja og verkleg
menntun er í blóma og uppgangi, gengur
brátt úr skugga um pað, að hjer á íslandi
er svo að kalla engin jarðarrækt eða verk-
leg kunnátta, er að jarðyrkju lýtur, og eru
til þessa, eins og kunnugt er. ýmsar eðli-
legar orsakir, bæði pað að þjóðarmegunin
er svo litil, landið strjálöyggt, náttúran og
loptslagið óblítt, svo hin langvarandi verzl-
unareinokun, og landsmenn um margar ald-
ir sviptir sjálfsstjórn og hlutdeild í stjórn
landsins, og með pá farið sem önnur ómálga
börn, er eigi vissu fótum sínum forráð, og
pví urðu að sæta þeim kjörum blíðum eða
stríðum, er stjórnin áleit pessum börnum
sínum bezt henta.
En pó að nú þessar síðastgreindu or-
sakir til pessa eymdarástands landsins sjeu
nú að mestu leyti á burtu viknar, par sem
vjer höfum nú loksins fengið innlenda stjórn
og löggjafarvald í málefnum vorum, frjálsa
verzlun og samgöngur við önnur lönd sjeu
nú orðnar greiðari en áður, pá höfum vjer
samt sem áður að striða við hina óblíðu
náttúru og fátækt vora, sem dregur úr
landsmönnum pað prelc og þann kjark, sem
er pó einkar nauðsynleg, ef oss á að verða
framfara auðið bæði í jarðarrækt og öðru,
pví mikið má góður og eindreginn vilji, pví
sje hann til í ríkulegum mæli, pá er ávöxt-
urinn viss, pað sjáum vjer opt og einatt
og höfum sjeð, pegar jafnvel fátækir leigu-
liðar hafa gjört meiri jarðabætur, en efn-
aðir sjálfseignarbændur á peirra eigin jörð-
um, er þeir hafa setið á um mörg ár.
En af pví fátæktin er svo alrnenn, vilj-
inn eigi nógu styrkur til framkvæmda, pekk-
ingin litil í allri verklegri menntun, með
pví vjer enn höfum engan gagnvísinda eða
búnaðarskóla, og vinnutíminn, hvað jarð-
yrkjuna snertir, skammvinnur, ríður oss hjer
á landi einkum og sjerílagi á pví að sam-
eina krapta vora og ganga í fjelög til efl-
ingar jarðyrkjunni og landbúnaðinum, pess-
um aðalbjargræðisvegi landsins, pví með pví
mótinu styrkjum vjer og uppörfum hvern
annan til dugnaðar og framkvæmda, og
getum launað peim öðrum til fyrirmyndar,
sem sýna einhverja sjerstaka framtakssemi
— 117 —
Nr. 57.-.58.
og dugnað landbúnaðinum til verulegra
framfara, hvort senx pað nxi væri í jarðar-
ræktinni eða í ágætri meðferð og kynbót á
sauðfje, kúm og hestum, sem að miklum
mun gæti stutt og eflt þjóðmegun vora, ef
vel væiú stundað, enda hefir og landbú-
stjói'naríjelagið sunnlenzka, sem er hið helzta
og elzta búnaðai-fjelag á landi voru unnið
pví, einkum Suðurlandi töluvert gagn, eink-
um hvað ræktun túna og engja snei'tir, er
par á seinni árum hefir tekið talsverðum'’
framförum.
Hjer í Húnavatnssýslu er nú og fyrir
ellefu árum stofnsett bxxnaðai’fjelag landbún-
aðinum til eflingar, en par eð pví allt að
pessu ári hefir pví miður verið allt of lít-
ill gaumur gefinn, getur það aðeins álitizt
að vera vísir til landbúnaðarfjelags, pó á
pað nú við árslok í sjóði 479 krónur 33
aura, en tillögin til pess petta ár hafa, ver-
ið 172 krónur, og hafa 90 krónur par af
verið veittar í verðlaun fvrir jarðarrækt og
aðrar framfarir í landbúnaði, á nefndar-
fundi hinn 5. f. m. pessum mönnum, er nú
skal greina:
1. Erlendi Pálmasyni í Tungunesi 30 kr.
2 Halldóri Guðmundssyni á Brún 20 —•
3. Hannesi Björnssyni íLjótshólum 20 —
4. Helga Helgasyni lí Miðhúsum 10 —
5. Sigurði Árnasyni í Kirkjuhvammi 10 —
alls 90 —
I>areð tillögin til fjelagsins petta ár
hafa verið míklu rífari en að undanförnu
álít jeg pað gleðilegan vott pess. að sýslu-
búar mínir, sem almennt eru góðir fjelags-
menn og vilja styðja að öllum góðum fram-
förum, muni framvegis ganga fleiri í fjelag
petta. sem hefir pað ætlunarverk á hendi
að efla jarðarrækt og landbúnað í sýslunni
með verðlaunum til þeirra manna, sem skai’a
fram úr öðrum í pví tilliti; og pað pví
heldur sem fjelagið nú í ár hefir veitt svo
mörg verðlaun af litlum efnum, pví auð-
sætt er, að eptir pví sem tala fjelagsmanna
fer vaxandi, pvi heldur getur fjelagið unnið
ætluuarverki sínu, landbúnaðinum til fram-
fara, sem er aðalatvinnuvegur sýslunnar.
Geitaskarði í desembermánuði 1875.
B. E. Magnússon.
Eni bynbætur.
|>að er löngum kvartað yfir pvi, að efni
vanti til allra framfara í landi voru, og
heyrist pá á margra vörum orðtækið: „auð-
urinn er afl peirra hluta sem gjöra skal“.
Jeg vil nú eigi neita pvi, að málsháttur pessi
sje að nokkru leyti sannur, en jeg neita pví,
að auðurinn sje hið eina afl, er styðji fram-
farir vorai', að án hans verði ekkert gjört
til umbóta í landinu. Vissulega er pað ó-
tal margt, sem fátæklingurinn getur unnið
að framförum sínum og pjóðar sinnar, ef
hann hefir til pess vit og vilja, eptirtekt og
ástundun, pvi á þessum kostum, ásamt bless-
un Drottins, hljóta allar framfai'ir að byggj-
ast og viðhaldast, Jeg vil hjer með fám orð-
um taka fram eitt af pví, er mjer viiðist
allir jafnt, eins efnalausir sem auðugir,. geti
gjört til framfara í landbúnaði, sem er og
hlýtur ætíð að verða máttarstoð annara at-
vinnuvega voi'ra, en það er kynbætur bú-
fjár. Um pessa grein framfaranna hefir
að vísu áður verið mikið rætt og ritað, og