Norðanfari - 27.05.1876, Blaðsíða 1

Sendur kaupendum hjer á landi
kostnaðarlaust; verð árg. 30
arkir 3 krónur, einstök nr. 16
aura, sölulaun 7. hvert
MIRhAM'lRI,
Auglýsingar eru teknar í blað-
ið fyrir 8 aura hver lína. Yið-
aukahlöð eru prentuð á kostnað
hlutaðeigenda.
15. ÁR.
— í 13.—14. nr. Norðanfara fáum vjer
ná að lesa „Nokkur orð um launalögin
nýju“, og kunnum vjer höfundinum pökk
fyrir pað, að hann hefir nú orðið fyrstur til
pess, í norðlenzku blöðunum, að skýra málið
og leitast við, með sennilegum rökum, að
leiðbeina almenningsálitinu og bera af ping-
inu liinar prálátu orðahreytingar, sem pað
hefir fengið fyrir pessa lagasetningu; pví pað
hlýtuT hver sannur pjóðvinur að játa, að pað
er nijög æskilegt að alpingi, embættismenn
og alpýðu greini sem minnst á í meiningu
og vilja um liin mikilvægustu málefni, pareð
pað er lífsnauðsyn pjöðarinnar, að pessir
lilutar hennar vinni nú í eindrægni og sam-
lyndi að pví háleita frelsis- og fram-faraverki,
sem pessi tími hefir kallað pá til; og vjer
verðum pví að álíta pað skyldu fulltrúa
vorra, að peir með rjettum og ljósum
rökum leiði alpýðuna til fullvissu um pað,
-að peir vinni hlutverk sitt svo, að hún megi
vel við una, og að pað hlýði eigi, pegar
kvartanir koma frá henni, að peir ýmist pegi
eða segi hún megi „halda meiningu siimi“
Með pví vjer nú pykjumst hafa ástæðu til
pess að treysta pví, að höf. að greininni í
13.—14. nr. Nf. sje sömu meiningar og vjer,
í pví sem nú var sagt, en oss á hinn bóg-
inn virðist vanta nógu ljós rök fyrir álykt-
unum hans, til pess að „hinn mikli porri
manna, sem eru málinu ókunnugir, eða hafa
að oins óljósa hugmynd um pað“, geti kom-
ist til fullkominnar pekkingar á sannleikan-
um í pví, — pá leyfum vjer oss að mæiast
1) Alpýðan verður að lesa alpingistíðindin,
menn geta ekki með rjettu kvartað um, að
pær skýrslur vanti, sem par standa. f>að
getur ekki verið skylda fulltrúa vorra, að
gefa í annað sinn út á prent, pað sem í tíð-
indunum stendur, heldur að útskýra betur,
ef pörf gjörist, pað sem par er eigi full-ljóst;
væri oss sönn ánægja að láta blað vort flytja
spurningar og andsvör í slíkum efnnm milli
alpýðu og alpingismanna. Ilitst
AKUREYRI 27. MAÍ 1876.
til pess, að hann útskýri betur pau atriði í
greininni, er vjer viljum nú benda á.
par sem höf. fyrst og fremst sýnir með
skýrri og nákvæmri tölu, live mikið launin
sjeu meiri eptir nýju lögunum, pá pykir oss
vanta ljósa og nákvæma reikningsfærslu, sem
pessi sönnun hans sje dregin út af; pví pó
að hann finni ekki aðra orsök en gleymsku
hjá „peim sem óánægðir eru með lagabreyt-
inguna“, til pess að reikna petta ekki ná-
kvæmlega út, pá ber pó fleira til pess. Oss
er t. a. m. augljóst, að peir, sem vjer ætlum
að hafi athugað málið með gaumgæfni og
haft fyrir sjer pað sem til pess heyrði, og
sem ekki verður heimtað með sanngirni að
hver alpýðumaður hafi — koma fram með
mjög mismunandi summur; einn segir að
launalögin nýju auki útgjöld landsins um
10—12000 krónur (sbr. ísafold, II 16.), og
einn alpingismaður hefir sagt pað væri nál.
9,000 kr., en pessi segir pað sje 2,107 kr.
69 aurar, eða fyrir reikningstímabilið sama
og hinar summurnar gilda fyrir 4,215 kr.
38 aurar. Af pessum mikla mismun ráðum
vjer pað, að peir örðugleikar muni vera á
að reikna petta, að oss sje pað ofvaxið, enda
vitum vjer ekki hvort reikningurinn er færð-
ur, eptir pýðing ráðgjafans eða skilningi
landslx. á 7. gr. laganna, er oss hefir pó skil-
ist að munaði töluverðu (sbr. ísaf., II 29.)-
Sökum pessa óskum vjer alvarl., að höf. sýni
reikningslega sannleikann í pessu, pví ann-
ars er hætt við að alpýðu, sem venjulega er
brugðið um tortryggni, komi til hugax-, að
pessi talsmaður pingsings hafi sett hina ríru
summu nxeð feitu stöfunum til pess, að menn
skyldu líta undan rikinu, og líta nú ekki
framar á petta verk löggjafarvaldsins, og að
hún álíti pá ekki síður hinar sumxnurnar
rjettar. — Minni nauðsyn virðist oss á p\ú
að hann skipti summunni niður á „vasa"
hvers manns — o: ómálgabarns og niður-
setnings — í laxxdinu, pví líklega ætlast hann
pó ekki til pess, að hin nýju skattalög verði
sniðin pannig, hitt væxú nær hæfi, að hann
Nr. 21.—22.
skipti pví niður á gjaldpegnana, ef hann
gæti með peim hætti komist nær pví, hvað
vasinn hans ljettist á mánuði við hin nýjii
launalög.
|>ar næst reynir liöf. að færa mönnum
heim sanninn um pað, „að pingið hafi gjört
parft verk (liklega alpýðunni?), pegar pað
bjó til launalögin nýju upp úr peim laga-
graut, sem áður var um petta efni“, og að
tilhlýðilegt hefði verið að laun skólakennar-
anna væru rífkuð. það má vera „að enginn
sanngjarn maður geti neitað pessu“, en eigi
að síður er pað óhrakið sem sagt hefir ver-
ið, að nógir hafi sótt um pessi embætti að
undanförnu, og með pví enginn hefir held-
ur leitt rök að pví, að embættismennirnir
sjeu eptir pvi nýtari í stöðu sinni, sem peir
hafi hærri laun, pá var petta ekki pjóð-
arnauðsyn; Og pað stendur stöðugt um
leið, að pað sem brúltað var til pessa, „mátti
annai’s brúka pjóðinni til framfara“, t. a. m#
að senda nú pegar 1 eða 2 búfróða menn
um landið til pess að benda mönnum á eitt
og annað til lagfæringar í lifnaðai’háttum og
búnaði peirra. Yjer eruin vissir um að petta
mundi færa njargfaldan ávöxt, og oss virð-
ist pað purfa að sitja í fyrirrúnxi, sem gæti
gjört sem bráðastar umbætur í atvinnuveg-
um pjóðarinnar, svo pað sannist ekki, að
alping búi til, jafnframt hálaunuðuni ém-
bættismönnum, „fátækan almúga“.
Loksins telur höf. pað svo mjög til á-
gætis lögunum, að pau teygi ekki embættis-
mennina eins og „krakka“ eða „rakka“ á
smásleikjum, og að með peim sjeu fyrir-
byggðar „umræðurnar á alpingi framvegis
um launaviðbætur oinstakra embættismanna".
fetta parf glcggri ástæður við að styðjast; vjer
ætlum að öllum mannlegum lögurn megi
breyta eptir pví, sem tíminn og reynslan.
leiðir pörfina til pess í ljós, annars væri
misboðið frelsi peirra sem búa undir peim.
Einnig má ráða pað af mjúlkurskýrslu höf.,
að ekki muni kennararnir enn pá vel haldn-
ir, og sennilegt að peir lifi ekki „sómasam-
YFIRLIT
yíir landafundi og ferftiv vísindanianna
Þrjú seinustu árin.
(Framh.). Elcki hefir gengið eins seint
að kanna neina álfu og Afríku, og pó
hefir hún svo að segja frá alda-öðli °verið
að nokkru kunn mcnntuðum pjóðum. Helztu
orsakir til pessa eru pær, að álfan er lítið
vogskorin og hefir fá skipgeng fijót og að
par er svo að segja banvæut loptslag Evrópu
búum. Aldrei lxafa menn með eins iniklu
afli og eljn lagt stund á, að opna hin geysi-
miklu ópekktu upplönd álfu pessarar fyrir
menntun og verzlun siðaðra manna, eins og
á hinni síðustu hálfu öld. Ótal ferðamenn
liafa varið öllum efnum sinum lifi og'heilsu
til pess, að fræða vísindin um lönd og pjóð-
ír par og breiða út ljós menntunar og góðra
siða meðal hinna svörtu villumanna er par
búa. Fæstir af pessum ötulu ferðamönnum
hafa snuið aptur lieilir á hðfi, flestir hafa
latið lífið fyrir illu loptslagi og grimmd svert-
ingj». í*d láta menn eigi petta hræða sig,
ávallt hverfur smátt og smátt poka sú og
dymma, er hvílt liefir yfir Afriku fyrir olju
og preki norðurálfumanna, og pess nuui eigi
langt að híða, að hin frjóvsömu lönd, er par
liggja í eyði fyrir sakir óeyrða og præla-
verzlunar, fái starfsama og ötula íhúa.
Fremstan peirra manna, sem varið hafa
öllu lífi sínu til að ryðja menntun og góð-
unx siðum hraut í Afríku má eflaust telja
David Livingstone, sem víst er flestiun
íslendingum kunnur. fað er einhver liin
mesta hetja og prekmaður á seinni tímum,
hann barðist ávallt, án pess að láta nokkr-
ar hættur eða torfærur buga sig, fyrir tak-
marki pvi, er hann hafði sett sjer, að opna
Afríku fyrir verzlun og menntun norður-
álfubúa og breiða út guðsorð og góða siði
meðal svertingja. — Frá fyrstu ferð Living-
stone’s hefir ágætlega verið skýrt i íslend-
ingi (2. og 3. ári), en seinna fór hann aðra
ferð upp á kostnað ensku stjórnarinnar, upp
með fljótuuum Zainbesi og Rovuma og kom
aptur til Englands 1864. Eigi vildi Living-
stone sarnt láta við svo húið standa, nú
tðk hann með miklum ákafa að búa sig til
priðju ferðarinnar, sem átti að verða hans
hin soinasta, pví eigi póttist hann enn hafa
fullkomnað hlutverk sitt. I vísindalegu ti'l-
liti var pað mark og mið ferðar pessarar,
að kanna fyrir víst hvar fljót og yytn í
— 41 —<
j Suðurafríku greindust. Nú er nýlega út-
komin ferðasaga hans um pessa ferð, sem
vinur hans og samferðamaður Horaca
W aller hefir lesið saman úr dagbókum
hans og blöðum peim, er eptir hann fund-
ust. í pessari upptalningn yrði oflangt, að
segja frá ölluni peim löiidum og pjóðum,
ám og vötnum, fjöllum og tindum, er hann
fann á pessari löngu leið, og telja upp ail-
ar pær hættur, torfærur og sjúkdóma, er
hann varð að pola pangað til hann dó mitt
inn i Afríku 1. maí 1874. Trúir pjónar
báru lík Livingstone’s til strandar og paðaa
var pað flutt til Englands og grafið par á
hátíðlegan hátt. Af Livingstone má sjá
hvað góður vilji og staðfesta getur áorkað
prátt fyrir allar torfærur og erviðleika.
Eins og flestum mun kunnugt vaT pað
um tíma, að monn ekkert vissu um Living-
stone hvar hann var, eða hvort hann var
dauður eða liíandi, pað voru pví gjörðir
út ýmsir meiin til pess að leita að honum
og hjálpa ef við pyrfti. Enginn af ferðamöun-
um pessum náði takmarki sínu nema ung-
ur maður frá Ameríku, Stanley að nafni,
hann var gjörður út af Bennett ritstjóra
blaðsins „New York Herald“. Stanley hitti