Norðanfari - 07.03.1877, Blaðsíða 1

Sendur kaupendum kjer á landi
kostnaðarlaust; verð hverra 10
arka af árg. 1 kr., einstök nr.
61 aura, sölulaun 7. hvert.
NORMWARI,
Auglýsingar eru teknar í blað-
ið fyrir 8 aura hver lina. Við-
aukablöð eru prentuð á kostnað
hlutaðeigenda.
16. ár.
Akureyri, 7. marz 1877.
Nr. 17—18.
Frá Elín Tliorarensen í Enni.
Heyri jeg utan hægan óð
liafs uin geiminn víða,
paðan sem að lýða ljóð
liðu fyri’i tíða;
horíins lífs —• en hlýði þjóð,
liennar orð eg greiði —
disin situr grátin, góð,
•grænu par að leiði:
„Ei er hrunin eik nje fjall,
ei er búið landi
við pað hæga, liljóða fall
heljar stríð með grandi;
en úr bæ er burtu dá
blómastóðin piða,
sem að lengi lagði frá
ljúfan ilm svo víða.
J>ví má titra tár við brá
títt yfir liðnum svanna,
að í liúsi fjell par frá
firða gæfan sanna;
og í liennar heima-sveit
hjörtum sorg má vakna,
margur snauður mest sem veit,
mikils er að sakna.
_ Jkgunaval er fallið frá
frystir að piðum legi,
lifa minning eptir á
enn po jafnan megi;
heyri jeg spurn, en hnýpir önd
lirelld í döprum rönnum:
hver mun nú um Höfðaströnd
hjálpa purfamönnum ?
Hjartagðð og hyggjusvinn
hún er burtu liðin,
sem var aumra stoðin stinn
studdi feyskna viðinn;
hún er sveipuð dauða-dúk,
dygg sem reyndist mengi
og undir háum Ennishnjúk
átti bú svo lengi.
Hjerlendt bar hún hugarfar
hennar kyn sem fleira,
pó að upptök önnur par
ætti suður meira;
utan sveif um hafið hætt
hranna-slóðir mestar,
hjer í landi Hafsteins ætt
hafði rætur festar.
Göfuglyndi’ og gæzku senn
Guð einn launar henni,
nú er skarð fyrir skildi enn,
skjólum fækkað í Enni!
Lifa minjar enn pó æ
íturs svanna í heimi,
hennar lund á hennar bæ
hygg jeg að arfar geimi".
Svo kvað dísin, en eg óð
orða nam af stundu,
bernsku-fóstru flyt eg ljóð
fyrr á ísa-grundu:
hljóðt um leiði hennar par
hægir vindar andi,
sem að flestu fyrri var
fljóða val í landi!
Gísli Brynjúlfson.
Hið íslenzka Bókmeimtaíjclag
heíir nú staðið í 60 ár. __ Svo sem allir vita
er pað stofnað árið 1816 af Iiask málfræð-
ingi og nokkrum íslendingum. |>etta ágæta
fjelag vort hefir gefið út margar góðar og
nytsamar bækur, og par með eflt pjóðerni
vort og bðkmenntir. Mjög átti pað erfitt
uppdráttar í fyrstu, pví að um pær mund-
ir var menntunarlöngun í dái hjá alpýðu
manna. En forstöðumennirnir söfnuðu
smám saman dálitlum sjóði, svo að fjelagið
gat síðar tekíð duglega til starfa. Með ár-
inu 1852 byrjaði fjelagið að gefa út bækur
gegn 6 kr. tillagi frá hverjum fjelagsmanni.
Fjekk pá fjelagið skjótt meiri vöxt og við-
gang, og tók að gefa út margar góðar bæk-
ur. Seint gengur pó framför pess, og eink-
um hafa bókaútgáfur pess pótt ganga treg-
lega á seinustu árum. Bækur pær er fje-
lagið heíir gefið út frá byrjun fram á penn-
an dag eru pessar:
1) Sagnablöð í 10 deildum. 1817—1826.
2) Sturlungasaga, L—IY. 1817—1820. 3)
Árbækur íslands eptir Jón Espólín, í 12
deildum. 1821—1855. 4) Landaskipunar-
fræði eptir Gunnlög Oddsen o. fl. með upp-
dráttum. 1821—1827. 5) Ljóðmæli síra
Stefáns Ólafssonar. 1823. 6) Miltons Para-
dísarmissir. 1828. 7) Æfisaga Jóns Eiríks-
sonar, með mynd. 1828. 8) Skírnir 1829
—1876. 9) Grasafræði eptir Odd Hjalta-
lín. 1830. 10) Lestrarbók Rasks. 1830.
11) Orðskviðasafn síra Guðmundar Jóns-
sonar. 1830. 12) Klopstokks Messías. 1834
—1838. 13) Sunnanpósturinn. 1836 og 1838.
14) Tvær æfisögur. 1839. 15) Lækninga-
kver Jóns Hjaltalíns.- 1840. Æfisaga Al-
berts Thorvaldsens með mynd. 184L 17)
Lýsing landsins helga á Krists dögUm. 1842.
18) Erumpartar íslenzkrar tungu í fornöld,
eptir Konráð Gíslason. 1844. 19) Túna- og
engjarækt eptir Gunnlaug |>órðarson. 1844.
20) Skýringar Páls Yidalíns yfir fornyrði
löghókar. 1846—1854. 21) Kvæði Bjarna
Thórarensens. 1847. 22) Ljóðmæli Jónasar
Hallgrímssonar. 1847. 23) Eðlisfræði eptir
J. G. Fischer, með 250 myndum. 1852.
24) Odysseifskvæði, I.—XXIV. kviða. 1853
—1854. 25) Landafræði eptir Halldór Kr.
Friðriksson. 1855. 26) Safn til sögu ís-
lands og íslenzkra hókmennta að fornu og
uýu, I. bindi og 2. hefti af II. bindi. 1855
—1861. 27) Skýrshir um landshagi á ís-
Iandi, Y. bindi. 1855—1875. 28) Tíðindi
um stjórnarmálefni Islands, III. bindi. 1855
—1875. 29) Biskupasögur, I. hindi og 2.
hefti af II. bindi. 1855—1867. 30) íslenzkt
fornbrjefasafn, I. bindi. 1857—1876. 31)
Ilions kvæði, I.—XII. kviða. 1857. 32) Lít-
il fiskibók, eptir Jón Sigurðsson með upp-
dráttum. 1859. 33) Lítil varningsbók, eptir
Jón Sigurðsson. 1860. 34) fslenzk mál-
myndalýsing, eptir Halldór Kr. Friðriksson.
1861. 35) Ný jarðabók fyrir ísland. 1867.
36) Sálmasöngs- og messubók. með nótum
Miðlands öræíi íslands.
(Framli. frá bls. 31),
3. Óræfi frá Skaptárfjöllum til jpjörsár.
|>essum öræfakafla er hetra að skipta í tvennt,
hinn austara frá fjöllunum til Köldukvísl-
ar, hinn vestara paðan til [pjörsár. |>essi
öræfi hefi jeg farið um og sjeð yfir pau öll
hið efra. Fyrir ofan liinn austara er enn
Vatnajökull og stefnir par heið hans til
norðurs, austan við Vonarskafð, svo æ verð-
ur lengra til úr hyggð, pví vestar sem dreg-
nr. Meðfram Skaptárfjöllum mun pví eigi
vera meira en 6 til 7 mílur af fjallabaks-
vc-gi inn til jökuls, en efst af Rangárvöll-
um eru að minnsta kosti 12 til 14 mílur
upp í Köldukvíslarbotna, hjá jöklinum, sunn-
■arlega í Vonarskarði. f>essi austari öræfa-
kafli, er liálendur og algjö-rlega gróðurlaus,
langt suðvestur eptir, Hann er mestallur
mela- og urða-öldur, með dældum milli, en
engin fjöll eða tindar, nema einn lítill, vest-
ur undir Köldukvísl sunnarlega, heitir f>ór-
is-tíndur. f>ar austur af eru fiskivötn í ó-
byggðum og er hvergi, svo jeg viti, stíng-
andi strá í grennd við pau. Tungná fellur
hjer víðast eins og á sljettum .aurum og í
dældum sunnan við.pau, vestur á brún pessa
hálendis, og steypist par ofan í Köldukvísl,
sem að norðaustan kemur eptir dæld eða
dal nokkrum. Skammt er paðan, er pær
koma saman, pangað er pær falla í jpjórsá
og eru par taldar jafn-vatnsmiklar henni.
Vesturhluti pessara öræfa milli Köldu-
kvíslar og |>jórsár er hálendur urða- og
mela-hryggur cða háls, alla leið ofan
frá Tungnafellsjökli niður að ármótum
Tungnár og f>jórsár, allur hagalaus,
nema á fáeinum stöðum meðfram ánum.
Hann heitir Búðarháls, einkum hið neðra,
og er 9 til 10 mílur á lengd, en aðeins 2—3
á breidd. Hagar eru upp með Köldukvísl á
Klifshagavöllum (par eru lindar), 4 til 5
mílur upp frá ármótum og svo í Illugaveri
allt að 2 mílum ofar, 2 mýrablettir vestan-
undir Sauðafelli — pað er melháls eigi
mikill. Upp með f>jórsá eru víða hagar, en
litlir í stað pangað til upp kemur á Ey-
vindarmýrar, fyrir ofan Sóleyjarhöfða. Upp
frá peim mýrum eru og víða hagadrög, með-
— 33 —
fram kvíslum sem koma norðan af sandi,
og hafa aukist á seinni árum.
Engin eru fjöll eða hnjúkar á pessum
öræfa-hrygg, nema Hágöngur, skammt suð-
ur frá Tungnafelli. f>að eru æðikáir tind-
ar eður fjaliastrókar og er sem peim hafi.
liloypt par upp eða ollið upp, af Búðar-
hálsi að vestan eru sandar og nielar, milli
Tungnafells og f>jórsár. Grjótlag á pessari
tungu sýndist mjer helzt vera blágrýti og
sumstaðar upp frá grár sandsteinn harður.
Svo minnir mig væri í Hágöngu hinni syðri
og í urðahólunum í "V onarskarði. N eðan
við Hágöngu hina syðri er hraunflóð, eigi
afargamalt og stefnir suðaustur. f>að sýnd-
ist mjer hafa komið frá hálsunum suður
a.f Tungnafelli, en ekki úr Hágöngum.
4. Öræfi milli f>jórsár og Hvítár. f>au
eru, einkum hið efra, bunguvaxið liálendi
(milli ánna) suður frá Hofsjökli, er nefnist
peim megin Blágnýpujökull. Hallar par
landi hægt og hægt til beggja ánna og svo
suður til byggða. Falla margar pverár og
lækir bæði frá jöklinum og pessari öræfa-
bungu til beggja ánna. Hjer eru 10 til 12