Norðanfari - 30.01.1878, Blaðsíða 1

Sendur kaupendum hjer á landi
kostnaðarlaust; verð hverra 10
arka af árg. 1 kr., einstök nr.
16 aura, sölulaun 7. hvert.
MRDANFARI.
Auglýsingar eru teknar í blað-
ið fyrir 8 aura hver lina. Við-
aukablöð eru prentuð á kostnað
hlutaðeigenda.
17. ár.
Akureyrl, 30. janúar 1878.
Nr. 7—8.
Brauðamat
samið 1868, staðfest 6. júlí 1870.
(Niðurlag, sjá nr. 5—6).
Vestfirðingafjórðungur:
Mýra prófastsdæmi: Kr. a.
Gilsbakki ...... 857 73
Hvammur í Norðurárdal 853 69
Stafholt 1497 43
Borg 1052 23
Staðarhraun ...... 504 56
Hítardalur 2135 16
Hítarnesping 1062 10
7 prestaköll samtals 7962 90
Hvert að meðaltali 1137 56
Snæfellsness prófastsdæmi:
Miklaholt 1122 69
Staðastaður ... . ; . . 1845 40
Breiðavíkurping 403 58
Nesping 798 35
Setberg 987 31
Helgafell 2181 81
Breiðabólstaður á Skógarströnd 994 42
7 prestaköll samtals 8333 56
Hvert að meðaltali 1190 51
Dala prófastsdæmi:
Miðdalaping og kvennabrekka 1397 44
Hjarðarholt 885 29
Hvammur í Hvammssveit 1252 71
Skarðsping ...... 803 20
Saurbæarping . . . . . 584 56
5 prestaköll samtals 4923 20
Hvert að meðaltali 984 64
Barðastrandar prófastsdæmi:
Garpsdalur 423 96
Staður á Reykjanesi 1317 25
Gufudalur *••••• 518 81
K CD 532 12
Brjánslækur 625 42
Sauðlauksdalur ....•• 801 44
Ijotuim Kolbrún.
(Dálítil sveitarsaga).
(Framb.), „.Teg held vættasögurnar frá
fornöld og um álfa og dverga og margt
fleira pessháttar, sjeu skáldlegar líkingar
eða ímyndanir úm orsakir pess, sem menn
urðu varir við í heiminum og í mannlífinu,
en skildu eigi eða pekktú. Svo hafa menn
ímyndað sjer allskonar andlegar verur og
máttugar, sumar góðar sumar vondar, er
kæmi pví af stað, er menn sáu og reyndm
en skildu eigi orsakir til. J>essar verur
notuðu svo vitringar pjóðanna til að mennta
og laga lýðinn, ógna og hugga, eptir pví,
sem á stóð. Var ekki t. a. m. von pó menn
dáðust að og undruðust, pegar peir gættu
að allri blessun, er sólin virtist færa mönn-
unum og ímynduðu sjer að einhver góður
og máttugur Guð, ætti hana og stýrði henni,
og nefndu hann svo einhverju nafni — pað
giiti einu hvort peir nefndu hann Baal,
Óðinn eða hvað annað, ef trúin um mátt
hans og góðgirni var lík. |>á var eigiheld-
ur að furða, pó menn skylfi af ótta, er
Selárdalur....................... 1242 40
Otrardalur....................... 296 58
8 prestaköll samtals 5757 98
Hvert að meðaltali 719 75
Vesturísafjarðar prófastsdæmi:
Rafnseyri 500 31
Álptamýri 457 79
Sandar í Dýrafirði .... 485 62
Dýrafjarðarping . . ... , 670 50
Holt í Önundarfirði 1099 50
Staður í Súgandafirði 259 18
6 prestaköll samtals 3472 90
Hvert að meðaltali 578 82
Norðurisafjarðar prófastsdæmi:
Eyri við Skutulfjörð 1066 42
Ögurping 732 10
Vatnsfjörður 1630 06
Kirkjubólsping 463 75
Staður á Snæfjallaströnd 350 27
Staður í Grunnavík .... 499 16
Staður í Aðalvík .... 449 92
7 prestaköll samtals 5191 68
Hvert að meðaltali 741 67
Stranda prófastsdæmi:
Árnes . 811 08
Staður i Steingrímsfirði . 1235 79
Tröllatunga ...... 532 98
Prestbakki 802 25
4 prestaköll samtals 3382 10
Hvert að meðaltali 845 52
Eptir brauðamatinu 1870 hafa hin 44
brauð, sem pá voru í Vestfirðingafjórðungi,
verið metin öll til samans 39024 kr. 32 a.,
og verður pá matið á hverju einu að jafn-
aðartali 886 kr. 92 a.
Prestar voru pá ekld nema 37, sem
pjónuðu pessum embættum, er samtals höfðu
81 kirkju lianda 17001 manna. Hver prest-
ur hefði pví að meðaltali átt að fá 1054 kr.
prumur og eldingar æddu um loptið og
tryði að einhver máttugur Guð rjeði pessu
og væri pá reiður. Gilti pað einu hvort
peir kölluðu Zeus eða Asa-J>ór, eða hverju
öðru nafni, ef trúin um ógnavald hans gjörði
gott. Tröllasögurnar úr Sauðárdal eru lík-
lega menjar af fornri illvætta trú og hinar
um hjálp dýsarinnar af bjargvætta trúnni,
og hafa pær lagast eður ólagast eptir pví,
sem menntun fólksins gjörðist. J>ú veizt
að páfavillan hjer á landi gjörði almenning
nærri vitlausan. fullan hjátrúar og hindur-
vitna. Trúðu menn pá helzt pvi sem ólík-
legast var eg fylltust af ótta og skelfingu
fyrir öllu sem ógnaði. þá varð hjátrúin
hjer ljótust. Menn trúðu að allstaðar í
byggðum væri djöflar, draugar, apturgöng-
ur, útburðir, forynjur, en meinvættir forn-
aldarinnar bjuggu helzt í óbyggðum. Hvergi
var mönnum óhætt fyrir pessum illu önd-
um og óvættum. En bjargvættur fornald-
arinnar voru horfnar og trú á helga menn
kom i peirra stað. Síðan menn urðu dá-
lítið skynsamari og leið frá falli páfavill-
unnar, pá fór allur porri pessara illu vætta
—13 —
71 a. og 2 kr. 30 a. að koma á hvert manns-
barn.
Að jafnaðartali hafa i pessum fjórðungi
verið hjer um bil 386 menn í prestakalli
en 210 í kirkjusókn.
*
* *
J>að ár, sem hjer ræðir um, voru alls
á landinu 299 kirkjur, en 171 prestaköll;
pau öll metin hjer um bil 157,612 kr. eða
til jafnaðar 821 kr. 70 a. hvert. Eptir
manntali pví, sem tekið var 1. okt. pá um
haustið, voru landsmenn 69,763 og hafa pá
verið til jafnaðar 408 menn í prestakalli
en 233 í sókn.
Nú mun vera í undirbúningi, að nýtt
brauðamat verði gjört á árinu sem í hönd
fer, og að fundir verði haldnir í öllum hjer-
uðum landsins til að ráðgast um skipun og
takmörk prestakalla og kirkjusókna fram-
vegis. Yjer viljum leiða athygli lesenda
vorra að pessu efni, og álítum nauðsynlegt,
að menn búi sig sem bezt undir að leggja
hið bezta til pessa máls. Sýnist oss gott
að hafa pá hið síðasta brauðamat til hlið-
sjónar, og höfum vjer p>ví tekið pað hjer
upp í blaðið, með pví peir munu margir,
sem ekki hafa pað. Engin pjóð í heimi
hefir að líkindum eins mörg prestaköll og
kirkjur eptir fólksfjölda, eins og vjer höf-
um nú, og mætti sjálfsagt víða fækka hvoru-
tveggja að meinalausu, ef pað væri gjört á
haganlegasta hátt. J>á ættum vjer hægra
með að láta presta vora fá hæfileg og sóma-
samleg laun og að halda kirkjunum í sæmi-
legu ásigkomulagi.
— í „Norðanfara“, 16. árg., nr. 71—72
er grein frá prestinum til Grenjaðarstaðar,
sjera Benidikt Kristjánssyni; skýrir hann
par frá brjefi pví til landsmanna um sam-
skot i ógoldinn pjóðhátíðarkostnað á J>ing-
völlum 1874, sem dagsett er í Reykjavík
29. ágúst næstl. og undirskrifað af 5 manna
nefnd (sjá „J>jóðólf“, 29. árg., 28. blað, og
„tsafold“, IV 23.). Vill presturinn annað-
hvort taka petta fje af landssjóði, eður að
að hverfa, draugarnir voru kveðnir og sett-
niður, nátttröllin urðu að klettum, skess-
urnar flýðu fyrir krossum og hringingum,
og svo fram eptir götunum. þessar djöfla-
og trölla-sögur voru allar ljótar, engínn get-
ur minnst peirra nema sjer tilleiðínda. En
pað litla, sem eptir er af bjargvættasögun-
um, pykir mjer enn skemmtilegt1'.
„Tókst pjer enn upp að skemmta mjer
og fræða mig með orðum pínum og fjöl-
fræði" sagði þorvaldur. „Hefir pú margt
numið af Brandi presti og bókum pínum og
styttist nú leiðin inn að hólnum. það er
skemmtilegt að skilja eins og pú pessar
gömlu sagnir og trú heiðingjanna- Eptir
pví hefir orðið að vera margt fallegt og
gott í henni og var fjærri sanni pað sem
forfeðrum okkar var kennt í fyrstu kristni,
að pessir gömlu guðir peirra væri djöflar.
En meðal annara orða, var ekki pessi Lofn,
sem hvammurinn er kenndur við, ástadýs
í Eddutrúnni?
„Ó, jú! svo trúi jeg væri nefnd ein af
ástadýsunum; en ekki átti hún að búa í
hólum og holtum. Eu pað hefir farið um