Norðanfari - 30.05.1879, Qupperneq 1

18. ár.
Nr. 27—28.
MAWARE,
UM NOKKUR í>INGMAL
eptir J. E.
II.
(Pramh.). Nú hafa menn fengið nefnd-
arálitið, frá utanpingsnefndinni í presta- og
kirknamálinu, í hinum nýju Kirkjutíðind-
um, og ættí almenningur að lesa rækilega
um mál þetta, bæði í Alpingist. og Kirkjut.
og láta sig pað nokkru skipta framvegis.
Jeg skal ekki hika við að fara nokkrum
orðum um málið, pótt pau verði nú ærið
almúgaleg, og pess vegna ekki hefluð eptir
hugsunarþræði hinna lærðu manna.
Eptir að utanþingsnefndin hefir jafnað
niður brauðunum, svo pau verða um 140
að tölu á landinu, segir hún: “að pað sje
sín grundvallarregla, að bæta og laga svo
tekjur brauðanna, að pau verði öll lifvæn-
leg fyrir prestinn,,. En tekjur brauðanna
eru næsta misjafnar enn hjá nefndinni, svo
pað hlýtur að verða harla misjafnt líf prest-
anna, par sem hún ætlar sumum prestum
2000—3000 krónur en aptur á móti sumum,
innan 1000 kr. penna mikla mun á launum
embáittismannanna í sömu stöðu ætla jeg
vera hóflausann og órjettlátann, enda er
liann langt fram úr pví sem á sjer stað um
aðra embættismenn í sömu stöðu. svo sem
sýslumenn og lækna. Nefndin kveðst: „á-
líta pað nauðsynlegt og í hag prestastjett-
arinnar og landsins yfir höfuð“ , að pessi
mikli mismunur sje á tekjum brauðanna,
en færir pó engar ástæður fyrir pessu áliti
sínu, nema ef vera skyldi pá lítilvægu á-
stæðu, „að sum brauð liefðu hagfellda og
þægilega bújörð og að reynzlan hefði sýnt,
að slik brauð ganga allajafna út, og að
prestar uni par opt eins vel hag sinum,
eins og á hinum tekju meiri brauðum".
En pessari ástæðu hefir nefndin — að ætl-
an minni — ekki mjög nákvæmlega fylgt,
pví viðast munu beztu bújarðirnar fylgja
liinum tekju meiri brauðum. Mjer virðist
alveg óþarft að nokkurt brauð sje hærra
en 2000 kr., og að ekkert megi minna vera
en 1000 kr., og ætla jeg þetta ekki einasta
nægan mun, heldur jafnvel ofínikinn. og að
sem fæst ættu að vera fýrir ofan 1600 og
einnig fæst fyrír neðan 1200 kr. Eptir að
nefndin hefir nú jafnað brauðin svo, eptir
hennar áliti; — þótt pað að vísu sje eng-
inn jöfnuður — að hin rýrustu sjeu nokk-
urn veginn lifvænleg, — og pá sjálfsagt pau
beztu langt umfram lifvænleg, — þá fer
nefndin að auka tekjur brauðanna — að
líkindum mest liinna tekju meiri, — með
frumvarpi pví er hún hefir samið, um að
hækka aukatekjurnar, og kemur pað auð-
sjáanlega harðast niður á fátækum barna-
mönnum, og er frumvarp petta þess vegna
ranglátt og parf pað því ekki annan dauða-
dóm. J>að er eins og nefndin sje að leika
sjer að því, að leggja tolla á fátæka alpýðu.
Hún kveðst álíta ástæðu til pessa, en til-
færir pó alls enga ástæðu, heldur hefirhún
sjálf komið með ástæðu pvert á móti, með
Pvi hún hefir sagst haía bætt brauðin svo
að pau sjeu „lifvænleg", og sem hefði mátt
betur verða hefði hún haít pau jafnari, I
Akureyri, 80. maí 1879.
enda hefði verið nær fyrir nefndina að fylgja
frumvarpi 1. pingm. Árnesinga sem prentað
er í pingtíðindunum 1877 bls. 477, par sem
stungið er uppá að afnema borgun fyrir öll
lögboðin prestsverk, en fara dálítið rífara í
landssjóð, sem virðist að hafa nógu breitt
bakið, pegar pinginu póknast að kaupa bæk-
ur, eða ausa út fje til útgáfu bóka, heldur
en hvað eptir annað að vera að pota fingr-
um í vasa fátækra bænda, pvi jeg get full-
vissað nefndina um pað, að hann er næsta
tómur. Nefndin vildí af nema preststíund
af fasteign og lausafje, einnig dagsverk, og
er pað alveg rjett. En minni hluti nefnd-
arinnar fór lengra, og felli jeg mig langt-
um betur við hanns frumvarp, pví pað er
að mun frjálslegra, hann vildi einnig af-
nema lambsfóðrin og offrin, og færir liann
góðar og gildar ástæður fyrir pví, en sting-
ur uppá að í stað pessara fjögra tolla komi
sóknargjald, sem ákveðið sje með fastri upp-
hæð að álnatali — betra krónu tali, — fyr-
ir hverja kirkjusökn, eptir meðal tölu tolla
pessara á næstu 5 ára tímabili, og að gjaldi
pessu sje jafnað niður af sóknarnefnd á alla
sói&armenu, sem eru sjálfum sjer ráðandi,
og gjalda til landssjóðs eða sveitarsjóðs,
eptir efnahag og ástæðum.
J>egar nú til kirknanna kemur, pá er
nú nefndin ekki búin úr vrsa bænda enn,
og vill hún pví auka tekjur kirkna með
pvi, að setja tíund til kirkju á allar tíund-
frjálsar jarðir, og liækkun legkaupa, — ekki
leiðist henni að „pota“. — Ástæða nefnd-
arinnar er nú pessi: aðmargar kirkjur sjeu
svo tekjulitlar, að pær geti ekki borið pann
kostnað, sem útheimtist til að geta lialdið
peim í sómasamlegu standi, en getur ekki
hins, sem pó hefði við átt, að miklu fleiri
kirkjur eiga mikið fje fram yfir pörf sína,
og að öllu fje pesssu sem er margar pús-
undir kr., er svo illa stjórnað, að pað er
látið liggja ávaxtarlaust, ár frá ári, pessu
hefði nefndin heldur átt að kippa rækilega
í liðinn, heldur eá sífellt að auka útgjöld
manna, og í pví tilliti iáta sjer að kenningu
verða frumvarp 1. pingm. Árnesinga, um
tekjur og umsjón kirkna, sem stendur í
pingtíðindunum 1877, bls. 500, sem meðal
annars hefir inni að halda þessi atriði, að
í hverri kirkjusókn sje kirkjunefnd, sem
liæglega getur verið hin sama og sóknai”
nefnd. sem liefir stjórn og umsjón kirkj-
unnar, og jafnar niður kirkjugjaldinu, að
tekjur kirkna, sem hingað til hafa verið,
svo sem tíund af fasteign og lausafje, ljós-
tollur og legkaup, og hverjar aðrar sem
verið hafa, skulu afnumdar, sömul. borgun-
arlaus vinnúskylda til kirkna og kirkju-
garða, að í staðinn fyrir pær tekjur kirkna
sem verið hafa, komi nýtt kirkjugjald, er
sje á ári hverju að upphæð 3/4 álnar, betra
40 aurar, á hvern mann sem var i söfnuð-
inum 31. desb. næst á undan, er jafnað sje
niður eptir efnum og ástæðum á alla sem
gjaldskyldir eru til sveitar, að stofna skuli
sameiginlegan kirkjusjóð, fyrir allar kirkj-
ur landsins, og að hann renni sá hluti tekj-
anna, sem ekki parf til árlegra nauðsynja,
— 53 —
að kirkjusjóðurinn standi undir umsjónbisk-
ups og tveggja manna er alþingi kýs til pess
á hverju þingi, sem nefnist kirkjuráð, sem
skuli annast um að sjóðurinn ávaxtist og
gjöra árleg reikningsskil fyrir lionum, og
að af sjóði pessum verði allar kírkjur
byggðar pegar pess parf við. Er frum-
varp þetta að mínu áliti liið langfrjálsleg-
asta og heppilegasta, af því sem jeg hefi
sjeð um mál þetta. Og hygg jeg að ping-
menn megi ganga úr skugga um pað, að
pað verði langtum pjóðhollara en frumvarp
utanþingsnefndarinnar í kirkjutiðindunum,
prátt fyrir pað pótt minni hluti innanpings-
nefndarinnar í neðri deildinni 1877 —ping-
menn Norðúrms. — segi að „slík tilhögun
sem í pessu frumvarpi er farið fram á, hljóti
að hafa hjer á landi allar hinar sömu skað-
legu afleiðingar. sem ráðstafanir pær og
framkvæmdir hafa haft jafnan í öðrum lönd-
um, er reistar hafa verið á kenningargrund-
velli sameignarmanna, með pví hún sje kenn-
ingum þessum nauðalík, og að hver kirkja
í ríandinu eigi að vera sjálfstæð stofnun sjer
stofnsett og skipuð í peim tílgangi, að full-
nægja sem guðsliús eða musteri, hinum guð-
rækilegu trúarþörfum safuaðanna ogstyrkja
með eigum sínum að prestlegri pjónustu,
pessari stofnun eigi ekki að raska meðan
þörf á guðshúsi sje til“. Sjer er nú hver
röksemdafærslan. Einnig er minni hlutinn
mótfallinn skatti peim, er hann nefnir „nef-
skatt“ til kirkju 3/4 álnar, er í frumvarp-
inu „sje lagður á alla menn, svo ómálga
börn sem karlæg gamalmenni11. Eptirpessu
er pað pá sameignarmanna kenning, að hin
Evangeliska-Lútherska kirkja á íslandi sem
er ein, hafi einn sameiginnlegann ldrkju-
sjóð, og pess vegna rangt, en rjett að hver
sóknarkirkja, sem er einn limur hinnar einu
kirkju sje útaf fyrir sig, „í peim tilgangi að
fullnægja sem guðsmusteri hinum guðræki-
legu pörfum safnaðanna, og styrkja með
eigum sínum að prestlegri pjónustu,,. Hvað
pýðir þetta? getur pá ekki hin Evangel-
iska- Lútherska kirkja styrkt „prestlega
pjónustu11 með sameiginlegum sjóði eða ætli
pað sje meiningin með styrk prestlegrar
pjónustu, að láta mörg púsund krónur af
kirkju fje liggja arðlausar hjá prestum og
öðrum, en láta kirkjuna standa eins og
grindahjall eða svarthol, og pannig vera ó-
hæfilega til prestlegrar pjónustu, eins og t.
d. Myrkárkirkja og fl., sem sagteraðmjög
sjaldan sje messað i nú orðið, sjer í lagi á
veturna. En pessu vill minni hlutinn „ekki
raska meðan þörf sje á guðshúsi11!!
J>að sem pessi minni hluti segir um
„nefskattinn11 er ekki annað en snúningur,
allir skilja að fólkstalan í sókninni á að vera
mælikvarði eður grundvöllur fyrir kirkju-
gjaldinu, sem jafna skuli niður á ákveðna
menn, nefnil. gjaldskyldu menn til sveitar á
hverjum aldri sem eru. Ef að nú úr lögum
væri numin ábúðarskattur, prests og kirkju-
tíund, og pá sjálfsagt fátækratíund — sem
allir líklega játa að er ópörf, og ekki til
annars en að auka skriftir hreppstjóra og
, hreppsnefnda. í>4 er fátt og ómerkilegt eptir