Norðanfari - 31.05.1881, Blaðsíða 3

— 79 —
minni að eigi þarf noma drepa á það. Bea-
consfield varð pá aptur oddviti minni Mutans,
og pað er sennilegt að hann liaíi búizt við,
að ná völdunum einu sinni enn þá, en hon-
um entist eigi aldur til pess. Hann var kom-
inn yfir sjötugt pegar vegur hans var sem
mestur, og sálarkraptarnir voru með fullu
fjöri fram undir áttræðisaldurinn, hann ijet
segja sjer frá pví hvað gjördist á pingi fram
í andlátið, en iíkaminn var preyttur og slit-
inn. — Gladstone vildi láta jarða hann við
Westmiuster-kirkju, en eptir ósk sjálfs hans,
verður hann grafinn í Hughenden par sem
kona lians hvílir.
Um inntökupróf 1 lærða skólann.
|>að er víst flestum enn í minni pá er
J. Nellemann ráðgjafi 1877 Ijet út frá sjer
ganga auglýsingu um reglugjörð fyrir lærða-
skólann og liverjar viðtökur hún fjekk hjá
oss íslendingum. Eitt af pví, sem að henni
var fundið var pað, hve mikið var heimtað
til pess að komast inn í skólann, svo að nú
dugar eigi lengur að iáta pilta læra undir
skóla í einn vetur. J>að sjá allir, sem vilja,
að flestum veitir erfitt að kaupa kennslu í
tvo vetur, jeg tala eigi um sveitabændur,
sem vilja koma sonum sínum í skóla. peir
verða að halda kennara handa peim í tvo
vetur eða koma peim fyrir annarstaðar og
kaupa pá handa peim bæði fæði eg kennslu.
Hvað pað allt kostar er líklega flestum kunn-
ugra en svo, að nauðsyn væri til pess að vjer
förum að rekja pað hjer, lieldur skulum vjer
atliuga hvort pað er pörf eða eigi að heimta
allt pað, er heimtað er til inntökuprófs í
lærða skólann.
|>að er pá a. að hann (nýsveinninn)
sje læs og skrifandi og riti móður-
mál sitt stórlýtalaust. Oss finnst sjálf-
sagt að heimta petta, pó að ef til vill stundum
hafi verið út af pví brugðið. |>á er danskir
piltar liafa verið teknir í skólann, hafa peir
líklega getað ritað dönsku stórlýtalaust, en
íslenzku alls eigi. Danskan er að vísu móður-
mál peirra, en hjer er eigi að eins verið að
ræða um íslenzku? Skólinn er íslenzkur og
kennslan fer náttúrlega öll fram á íslenzku.
|>eir fáu piltar, sem eru dansk-íslenzkir eða
íslenzk-danskir kunna opt betur dönsku en
íslenzku, af pví að danskan er einfaldara mál.
|>eir geta líklega eigi heldur ritað íslenzku
stórlýtalaust. Vjer getum um petta, af pví
pað hefir komið fyrir og getur komið fyrir.
b. að hann geti lagt út dönsku á
íslenzku úr lesnum kafla, sem sje að
minnsta kosti 100 blaðsíður í 8 blaða
broti. c. að hann hafi numið aðal-
atriði hinnar latínsku mállýsingar,
og geti lagt út latínu á íslenzku úr
lesnum kafla, sem svarar hjer um
flil 100 blaðsíðum í 8 blaða broti.
I pessum greinarliðum segir, hve mikið
nýsveinar skuli hafa numið í dönsku og latínu
og er pað nokkuð mikið, en í annan stað er
pað nauðsynlegt, að allir hafi numið töluvert
í málum pessum og fongið nokkra kunnáttu
í peim, svo að peir geti fylgst að, pá er í
skólann er komið, pví ávallt koma piltar
misjafnlega undirbúnir í skólann; setjumsvo,
að eigi pyrfti að lesa meira en 20 bls. í
latmu til pess að komast inn í skólann, pá
fengju piltar svo litla kunnáttu í henni, að
peim mundi veita mjög erfitt að lesa eins
inikið í latínu og nú er lesið í 1. beklc.
Eius mundi peim pá veita erfiðar að fylgjast
að, pví að pví meiri munur yrði á peim sem
leyft væri að lesa minna undir inntökuprófið.
Eptir pví sem nú hagar til ætlum vjer pví
bezt, að svona sje mikið heimtað í dönsku
og latínu til inntökuprófs; en hvernig pví er
farið, að nýsveinar eru látnir gjöra latneskan
stíl við inntökupróf vitum vjer eigi. |>að er
eigi lieimtað í reglugjörðinni og pað er eigi
nauðsyn að peir gjöri hann; peir geta kunnað
nóg sem nýsveinar í latínu fyrir pví. Yænt
pætti oss ef sá eða peir, ef fleiri eru, sem
pví ráða, skýrðu frá pví í blöðunum: Er
pað leyfilegt par sem pað er eigi leyft í
reglugjörðinni? Hver leyfir pað eða skipar?
d. að hann hafi numið yfirlit yfir
alla landafræðina. Nú sem stendur er
alls engin nýtileg kennslubók í landafræði til
áíslenzku, nema Ágrip af landafræði.
Samið að rnestu eptir danslcri
alpýðu-kennslubók, frumritaðri
af Ed. Erslev prófessóri. Ágrippetta
er eigi annað en útdráttur úr stærstu landafræði
Ed. Erslevs, er nú urn noklcur ár hefir verið
og enn er notuð fyrir kennslubók í skólanum.
Ágrip petta er heldur pungt að nema fyrir
byrjendur, pví pað er stuttort og gagnort og
telur margt og pað svo, að vjer erum sann-
færðir um að sá piltur, er veit pað allt og
vel hefir lesið landabrjefin og kann að átta
sig á peim, á hægt með að fá «laudabilis»,
er liann útskrifast úr landafræði. J>að er
vist, að bezt er fyrir hvern nýsvein að kunna
sem mest í landafræði og öðrum fræðigreinum,
er liann lcemur í slcóla, en hjer er um pað
að ræða, livort pað sje p ö r f fyrir hann að
liafa numið allt petta ágrip eða eigi áður en
hann kemur í slcóla Nei alls eigi. Fyrst
svona er óhagkvæmlega ákveðið í reglugjörð-
inni, pyrfti að semja yfirlit yfir landafræðina,
sem væri nógu auðvelt fyrir byrjendur til
pess að hægt væri að hlýða henni bókstaflega
en á meðan ekkert er til, nema petta eina
ágrip* og menn hljóta að nota pað handa
nýsveinum, er pað of langt fyrir pá að læra
pað allt, pví að eigi ætti að kenna meira
undir skóla en hver meðal piltur gæti lært
á einum vetri. |>að er líka öðruvísi farið
með landafræði og sögu en t. a. m. latínu.
J>á er piltar koma í skóla fara peir pegar að
nema hið sama í landafræði, er peir hafa
áður numið. Munurinn er sá einn að í
skólanum læra peir lengri bók en undir
skólann. J>eir geta par verið samferða og
haft nógu langa áfanga til pess að hafa lesið
allt pað í landafræði, er peir eiga að lesa í
skólanum, pó að peir hafi eigi áður numið
útdrátt úr henni. Oss finnst pví að ætti að
heimta til inntökuprófs í skólanum í pessu
ágripi: Innganginn, skipting láðs
oglagar, ísland og Norður-Ev-
rópa ogeftilvillDanmörku, pað
eru rúmar 4 0 bls. í stað 140 bls.
e. að hann hafi numið yfilit
yfir helztu viðburði í veraldar-
sögunni og ágrip aflslandssögu.
Um söguna er sama að segja og landafræðina;
piltar geta komist yfir hana í skólanum og
verið samferða, pó peir hafi eigi lært ágrip
af henni áður. Vjer eigum eigi aðrar mann-
kynssÖgur en pær, er Páll Melsted hefir ritað,
og nú er notað ágrip hans hið yngra við
kennslu undir slcóla, en pó að pað sje ágætt,
er pað samt of langt til að nema pað allt og
pyrfti pví að semja annað miklu skemmra
handa nýsveinum, ef fylgja skal reglugjörð-
inni bókstaflega, og nú, er saga íslands bætist
*) Enginn skilji svo að vjer sjeum að
lasta petta ágrip af landafræðinni; pað
er ágætt fyrir pá, er hafa nógan tima
til pess að læra pað.
við. í fjóðólfi 33. ári 8. blaði, er út lcom
12. apríl í ár, auglýsir skólastjóri Jón J>orkels-
son, að inntökupróf í skólann verði haldið
29. júním., segir hann par meðal annars svo
um petta próf: «Auk pess, er áður hefir verið
heimtað nýsveinar gangi upp með til inntöku-
prófs í 1. bekk, purfa peir að liafa lært:
Ágrip af sögu íslands eptir |>or-
kel Bjarnason, bls. 1.—111. inclus*.
Nýsveinum er boðið í reglugjörðinni að hafa
numið ágrip af sögu íslands og par er boðið
að kenna hana í skólanum nákvæmar en
sögu annara pjóða. |>að er sjálfsagt, að
saga íslands á að skipa öndvegi í íslenzkum
skóla, pó að hún hafi eigi gjört pað hingað
til, en pað hefir verið af pví að kennslubók
hefir vantað. Agrip Páls Melsteds er 288
bls. og svo í sögu íslands 111 bls. eru 39 9
bls., sem eru lieimtaðar ísögu
ti 1 inntökuprófs. J>að er langt of
milcið. Eins og áður er sagt, er boðið í
reglugjörðinni að kenna sögu íslands ná-
kvæmar en sögu annara landa, en nú er
sama ágripið af henni kennt í skólanum og
undir hann. |>að er eð vísu eflaust af pví
að eigi er til nema petta eina ágrip, en
einmitt af pví virðist pað nóg að lieimta
petta ágrip af sögu íslandstil
inntökuprófs en eigi rneira í sögu.
Yjer slculum taka upp aptur, að engin pörf
er að hafa numið ágrip af mannkynssögunni
áður enn í skólann er komið; sje nolckuð
nurnið í henni er bezt að pað sje eins og
var áður, en reglugjörðin kom 1877. |>á
lærðu peir meira eða minna í fornaldarsög-
unni. |>á pótti pað lcoma að góðu haldi, að
vita eitthvað um fornöldina og pað var satt,
pví pá drottnaði latínan í skólanum og pað
er nauðsyn að vita nokkuð í sögu Rómverja
til pess, að geta staðið sig vel í latínunni.
En latínan skipar enn pá pví miður öndvegið'
meðal málanna, sem kenríd eru í skólanum,
en pað ætti islenzka aðskipa.
Svo er að skilja í auglýsingu skélastjóra, sem
heimtuð verði íslands saga í vor við inntöku-
próf, en pað getur pó varla verið, pví pað
veit skólastjóri eins vel og vjer, að ef pað
væri lieimtað, pá yrði víst meiri hluti ný-
sveina rælcur í vor. Sumir t. a. m. (Reyk-
víkingar) sjá auglýsingu pessa pegar er hún
kemur út, sumir mánuði áður en peir láta
pilta fara til Rvíkur til pess að takainntöku-
próf. |>eir hafa eigi tíma til pess að láta pá
læra petta í fslands sögu áður. J>eir gætu
að vísu lært pað, pó pví að eins ef peir væru
svo stálslegnir í öðru, sem peir purfa að vita
að pyrftu eigi meira um pað að hugsa fyr
en peir taka inntökuprófið, en pað er víst
enginn. Yer er J>ingeyingurinn farinn, er ef
til vill sjer pessa auglýsingu fyrst, er hann
ætlar að fara af stað til pess að talca inntöku-
próf í skólann. Hann getur pó setið kyr
heima og lært einn vetur enn, og lagt svo
af stað. J>að verður ráðlegra fyrir hann en
að fara erindisleysu suður. En vjer vitum
eigi hvernig pjer verður borgið, drengur minn,
pú ert úr Múlasýslunum og sjerð líklega
eigi fjóðólf pennan og ferð af stað. J>ú
verður að hlaupa pað svo búinn. J>að er
dýrt spaug. Satt er pað, en pú verður að
hafa pað eins og annað hundsbit. |>að virð-
ist sem skólastjóri hafi eigi hugsað nógu vel
um petta, er hann reit vel nefnda auglýsingu
sína. Fáir hafa víst verið svo hyggnir, að
láta nýsveinaefni læra í vetur íslands sögu
undir skóla, pó að hún kærni út í fyrra
sumar. J>að mun sýna sig á sínum tíma.
En pað er sannfæring vor, að skólastjóri
gjöri sitt til, a ð cnginn nýsveinn