Norðanfari - 26.10.1881, Qupperneq 3

— 118 —
taka betur til grcina hjer. eptir en hingað til.
Fjelagsslnpið kom hjer að vísu í seinasta lagi,
enda voruni vjer orðnir mjög hræddir um
verzlun pess, bæði af hinu áðurtalda, og fleiru.
lasta verzlunin bar sig vel eptir björginni,
og er slíkt ekki láandi. 'Hitt væri pað má
ske heldur, ef menn í velvildarskyni við hana
skyldu hafa brúkað nokkur pau meðöl sem
ifla mælast fyrir, t. d. 2 stór Pálum hennar,
ef satt er, liaíi legið fyrir lestum og herma
ekki rjett frá hvorri verzlaninni fyrir sig, bæði
um verðlag og prísböt frá fyrra ári, peir ættu
uð voru áliti að gefa sig frá pví starfi eptir-
leiðis, eða ef nokkrum góðum mönnum skyldi
Fafa orðið pað á, að spara um of verzlunar-
götuna um leiguland sitt, án pess að auglýsa
pað fyrirfram. Sá vegur sem hjer er tilbent
uuin að vísu purfa mikið viðhald , en hon-
um mun pó vera miklu liættuíégri sjávar-
gangur, enn lcstaferðir á sumrumpetta nrun
enn vera frjáls lireppavegur. Svo er mjer
ekki heldur kunnugt að leyfllegt sjó að banna
veg eða leggjá toll á hann, nema með yíir-
valds sampykki. .Sagt er pó að fjelagið hafi
tapað nokkrum viðskiptum fyrir pessa skuld,
sem vonandi er að ekki komi fyrir optar. Úr
pessum annmörkum hefir samt mikið bætt,
að flestum sem vit hafa á, pykja ábatameiri
viðskiptin við fjelagið pegar á allt er litið,
pó pví sje sleppt að Seyðisfjarðarprís kémst
hjcr að yfirbórðinu áum lestatímann, aðsegja
í reikninga, som pó er hvað mest í varið, (lít-
ið dæmi pess er, að skip strandaði í Álpta-
firði, og hjeldu menn fyrst pað væri fjelags-
skipið; var pá sagt að ull hefði fallið á Papa-
ós úr 65 aurmn niður í 40, pó ólíkt sje að
petta sje satt). J>að heldur mönnum líka að
fijelaginu, að pó verzlunarstjórar pess hjer pyki
' : !ir fyrir aldurssakir, hafa peir póogall-
a pjónar hjer, hið bezta orð á sjor
jáfmennskú og góðsemi.
Vjer höldurn ekki sje hægt að segja
sannara, en að pví af pessari sýslu, sem
sækir verzlun á Papaós og Hornafjörð, sje
rnesta nauðsýn á. að Gránufjelagið setji fasta
verzlu hjer við Hornafjörð, og pví stungum
vjcr upp á, við. pinginann vorn, að fá kaup-
stjórann til að útvega bráðabyrgðarlán, af við-
lagasjóði Islands, til að koma pessu í verk.
Kaupstjóri gæti að ætlun vorri, bundið oss
ehn, til fyrir fram að innleysa petta lán,
fyrir hlutabrjef, pegar haustverzlun væri par
komin. Oss finnst sjóðnum ekki ómaklega
vurið, pó hann tæki að sjer að koma fótum
undir penna, annars stopula, atvinnuveg hjer,
(verzlunina), einkum par sem pessi kjördæmi,
sem verða útundan, með allar pær samgöngur,
sem sjóðurinn styrkir, njóta oss vitanlega
einskis af lionum, til móts við önnur kjör-
dæmi. En eptir að fastaverzlun væri á komin
við Hornafjörð, er heldur hugsandi, vjer
hefðum not af stfandsiglingunum. Og að
fastaverzlun kæmist á við Iíornafjörð, sýnist
oss, bæði alpingismönnum vorum, og öllum
öðrum í possu kjördæmi, ætti að vera full-
komið áhugamál.
Ekki vorða langgæðjr hjá oss sýslumenn-
irnir enn pá, og er slíkt óheppilegt, fyrir
embættisfærzluna, som á meðan svo stendur
á, er varla hægt að segja, að fari í fullkomnu
lagi. Emhættisfærzlan, svo dýr sem hún er,
er að voru áliti meira vandaverk en svo, að
menn sem koma alveg ókunnugir, einnig úr
öðrum löndum, geti leyst hana vel af liendi,
með pví að ferðast öllum- ókunnugír, (og í
tilbót kunna ekki málið), cinu sinni eða
tvisvar, ef til vill í misjafnri tíð, yfir svo erfiða
sýslu. J>að er frjett lauslega, að vjer sjeum
enn pá búnir að eignast spánnýjan sýslumann,
og óskum vjer bæði honum og embættisfærzl-
unni til luklcu. J>essi sýsla var of erfið,
handa vorurn fyrverandi danska sýslumanni,
hversu fær sem hann hefði verið sem embættis-
maður, var hann .að voru áliti, ófullkominn
scm ferðamaður, pví opt eru vegir hjer svo,
að öðrum eins mönnum er nærri ómögulegt
að ferðast, sjer í lagi peirn, sem purfa marga
menn með sjer, enn liafa ekki efni eða hug á
að borga bæði fylgdir, næturgreiða, eðaannan
kostnað, sem pessi mun eiga sumststaðar
ógjört. J>að pótti ókostur á honum, að hann
varð að liafa túlk, og valdi til pess pann,
sem menn höfðu ekkert traust á. Vjer liöfum
nú beðið pingmann vorn að útverka, að -byggt
yrði fyrir moð lögum, að embætti fcngi lijer
ekki framvegis jieir menn, sem alpýða skilur
ekld, nema fyrir túlk.
Ný dáinn er G uðmundur Gíslason á Maríu-
bakka; góður og greindur maður, og að fiestu
í heldri bænda röð. Einnig drukknaði maður
í Hornfjarðarós. Einnig er sagt liið sama
um mann á Papaós, nefnil. Jóhann son sjera
Jóhanns á Kálfafellsstað; hann hafði verið
ráðinn par á slcip, sjer til heilsubótar.
Greindur og vellátinn maður.
Ecrðir mínar óg vera í HanmSrk
1877—81.
(Af Guðmuildi Iíjaltasyni).
(Pramhald).
2. Vinnuvera, mín um sumarið.
Eptir að skólinn var endaður fór jeg í
vínnu til bönda nokkurs, er hjet Jep
Fink og bjó hann i Heils, sem er lítil
sveit 2 milur fyrir sunnan Ivolding og
austan við vík pá, er par skilur Danmörk
og Sljesvík. — Hann hafði stóra jörð sem
framfærði 37 kýr, 10 ungneyti, 20 svín og
8 hesta og gaf af sjer hjerum 1000 tunnur
af korni og jarðarávexti auk heys.
Hann liafði 4 vinnumenn og 5—6
vinnukonur og auk pess marga daglauna-
menn, en hafði sjálfur 5 börn sum upp-
komin. — Kaup vinnumanna og daglauna-
manna; var bjer eins og víðar í Danmörk:
Vinnumannakaup árlega 80—200 kr. en
föt og pjónustu alla urðu peir að kaupa
sjer, og jeg held að helftin af kaupi peirra
hafi optast farið par tit og stundum meira;
vinnukonur höfðu hjer um x/3 minna kaup.
Daglaunamenn höfðu frá 80—1,20 aura á
dag auk fæðis allt sumarið út í gegn, en
sjaldan meira hjé minna nerna á veturna, pá
kom fyrir að peír liofðu lítið meira en fæð-
ið en gátu samt optast nær unnið fyrir
pvi.
Vinnumenn er hirtu skepnurnar og
vinnukonur er unnu að matartilbúning og
mjöltum fóru optast á sumrin á fætúr kl. 5
og stundum fyrri, en daglaunamenn og hitt
af vinnufólkinu fóru til vinnu kl. 6 pg allir
sváfu einn ld. tíma um hádegisbilið og
hættu svo jafnan vinnu kl. 8 um kvöldið.
Mat fengu menn nógan og góðan 5 sinn-
um á dag mest innifaliu j brauði, svínsfleski,
mjólk, kartöflum og grautum,en lítið smjör
og ka i'íi „ekki nema einu sinni á dag, en -á
sunnudögum var kaffl 2. og meira kjöt en
endrarnær.
Opt fengu vinnuhjú leyfí til að fara á
fundi og í aðrar skeromtiferðir og enda pótt
virkur dagur væri, og húsbóndi miitn fór
aldrei svo í neina skcmmtiíör að hann ekki
tæki mig með, gaf hann mjer og marga
frítíma, og ljet mig jafnan gjöra pau vérk
er hann vifesi að mjer fjelli bezt. — Jeg
rjeðist ekki bjá honum uppá neitt vist
kaup, en hann horgaði mjer jafnan sem
hinum, og gaf mjer auk pess hajði föt og 1
pjónustu, sem pó aðrir vinnumenn aldrei
fengu, reyndist hann mjer i öllu sem bezti
faðir og kona bans sem móðir og börnin
eins og jeg væri 'bróðir peirra.
Vinnulagi er svo háttað lijer, að í
marz og apríl fara mcnn að plægja akrana,
en i mai sá peir byggi böfrum, bóghveiti
og baunum, í júní halda menn áfram pví
sama, en starfa pá margt annað auk pess.
í júlí fara menn að slá engjar og gras-
akra; í ágúst uppskera menn kornið og
byrja á rúg og hveiti, sem proskast fyrst,
enda er honum og pví sáð haustinu áður
og stendur svo grænt allan veturinn. — I
september fara menn að piægja aptur til
að sá rúg og hveiti og eins bera mykju á
akrana. Að öllu er unnið roeð hesta aíli og
draga peir bæði plóg og járngrind til að
sljetta liið plægða og vagna til að bera á.
pegar menn slá, pá standa siáttuinenn
í röð og slá hver á eptir öðrum og slá við
„tákt“ pað er; slá allir sama högg undir-
eins, venjast menn pví fljótt og gengur
sláttur betur við pað — að eins slá menn
úr, sjaldan í múga. Orf eru stutt svo
maður verður að standa í keng og ljár er
1 */g alin langur og 3—4 pumlungar hreið-
ur við pjóbug, hann er pýzkur, stunduin
enskur eða danskur, on talsvert stærri og
pyngri en hjá okkur. — Hcy er rakað í
flekki og purrkað, sætt upp og síðan látið
á vagna og keyrt lieim í hlöðu lilaðna úr
úr steini með timhur og hálmpaki.
Kornið er slegið á sama hátt og heyið,
pó með peim mismun, að trjegrind er bund-
in við ljáin til pess að taka móti kornstöng-
unum svo pær fari allar 5 einn múg og ekki
verði á milli peirra, svo ^engur stúlka eða
drengur á eptir hverjum sláttumanni og tek-
ur kornstangirnar úr múgunum, bindur pær
í vöudul, eru vöndlarnir síðan reistir upp
hver við annan í langar og heinar raðir, svo
eru peir purrkaðlr og keyrðir heim.
3. Húsabygging og fjenaður á
Suður-Jótlandi*.
011 jarðarhús eru byggð í 4 raðir sem eru
samfastar og sem mynda eins og ferhyrud-
an garð kringum ferhyrnt hlað sem er á
milli peirra. Hin fyrsta röð er „baðstofan“,
pað er tvíloptað hús og upp á loptinu er
lcornið geymt og undir pví eru mörg her-
hergi: gestastofur, hjönahúsið, barnahúsið,
vinnukonuhús og hús fyrir daglauuamenn,
allt svefnhús, par er líka búr og éldhús með
ofni og strompi. Hin önnur röð er hest-
lmsið, par eru liestarnir ,og par sofa vinnu-
menn í aflæstu húsi, uppi á loptinu er hey.
Hin priðja röð er kornhlaðan, par eru korn-
stangirnar uppi og niðri. Hin fjórða röð er
fjósið, hey er uppi á loptinu, en kýrnar niðri,
par er opt svefnhús fjósamanns í aflæstu
húsi — sjaldan sofa fleiri en 3—4 i sama her-'
bergi en opt sofa 2 og 2 i sama rúmi eins
og hjá oss, en aldrei sofa menn pó audfætis,
heldur báðir í sama enda.
Kýr, hestar og svín standa inni allan
veturinn og eru kúm gefnar rófur auk heys,
en hestum hafrar, svínum hæði hey, korn og
blanda, pégar gripir eru látnir út, eru peir
allt at tjóðraðir í girðingum, kýr eru álíka
að stærð ög vofar, nijólká fremur vel, enda
er peim gefið hetur, pó held jeg að sjald-
an muni meir en 2—4 pottum á dag
hvað pær mjólka meir en vorar, — Hest-
ar eru stærri og sterkari en vorir, allir ein-
litir, vel vaxnir, samt allir illgengir og styrð-
ir, styggvir og ópægir í samanburði við vora.
Af saufifje er hjer sárlítið og meira til
gatnans en gagns, pað er kollótt, litljótt,
róan nær ofan á konungsnef, og er pað klippt
*) Með Suður-Jótlandi meina jeg suður-
hluta Norður-Jótlands, en ekki Sljesvik
sem Danir kalla Sönder-Jylland.