Norðanfari


Norðanfari - 24.11.1882, Blaðsíða 3

Norðanfari - 24.11.1882, Blaðsíða 3
burður fyrir tvo seiustu mánu5ína“. Að lyktum er beinlínis beinzt að umsjónar- mönnunum, einlcum öðrum þeirra, Birni Ólsen, og er hann spurður að: „bvort honum hafi aldrei hugsast, bve mikil sú ábyrgð er, sem hann ber, og hvort hann eigi telji sjer háskalegar daglegar bölbænir pilta og vandamanna peirra, og hvort hon- um finnist eígi ráð, að breyta stefnunni, lækka seglin og leita hafnar“, og er skorað á skólastjóra og yfirstjórnendur skólans að láta til sin taka og reyna að ráða bætur á óstandi því, sem í skólanum sje. J>essu brjefi svaraði Benidikt Gröndal i „ísafold11 og segir að vísu, að pað sje fullt af ósannindinum en játar p'ó hins vegar að ástandið sje slæmt í skólanum og finnur hann margar orsakir til pess, og gcfur ýms ráð til, hvernig bæta megi úr pví. TJt af pessu hafa svo Yelvakandi og bræður hans skrifað síðara brjefið. í innganginum eru peir að verja pað, að peir rituðu fyrra brjefið, pvi að „snnleikurinn sje sagnabeztur11. Svo koma á næstu síðunum áthugasemdir við grein Benedikts Gröndals og hrakið pað, sem hann hefir um brjefið sagt. Eptir pað snúa peir sjer að umsjón skólans og kveð- ast ekki taka eitt orð aptur af pví, sem peir hafi sagt (nfl. i fyrra brjefinu). Sjer- staklega er svo beinst að skólastjóra, Jóni porkelssyni, og sagt „að aldrei hafi stjórn- kænskan orðið lionum að fótakefli af pví, live mikil hún væri fyrirferðar; hðnum er og annað betur lagið — að hneigja og beygja bæði sig og avristus“, og svo eru leidd rök að peim umrnælum; er honum par einkum borið á brýn, að hann hafi misskilið hina nýju skólareglugjörð 1877, par sem hann hafi heimt latínskan stil til inntökuprofs pótt liún geri pað hvergi, og er skorað á hann að láta sjer eigi verða pað framar að vegi. |>á eru bornar npp „fvrir skölastjórn- inni pessar spurningar. Er pað satt að pað hafi borið við, að ekki hafi verið meira en petta 4—6 stiga hiti i skólastofunum allan fyrri hluta dags, pótt margra stiga frost liafi verið fyrir dyrum úti ?; er pað satt, að opt hati verið svo mikil reykjar- svæla i stofunum, sem i stromplausri eldhús- kytru, og hafi pvi „súrnað í glyrnum" eða svo til ?, og er pað satt, að úrskurðað hafi verið að pað gerði ekkert að pað gerði ekkert til ?.* Oss pykir petta næsta ótrúlegt, en *) Hvað-‘ eiga pessir d e p 1 a r, h ö g g og depilhögg að pýða á eptir spurn- ingarmerki? Mundi pað ekki vera sjervizka og likist pað elcki torfhnausum í góðu túm? vjer skorum á pá, sem ldut eiga að máli, að svara á prenti spurningum pessum; ef peir gjöra pað eigi, munum vjer taka pögnina gilda, en sem vott miðlungi lireinnar samvizku. Foreklrum og vandamönnum pilta getur eigi staðið á sama, hvoi’t peir eiga við ólif eða illlíf kjör að búa“. Með pessu endar fyrri hluti brjefsins. I síðara hlutanum er „drepið nánara á ýmsa galla og missmíði á reglugjörðinni og bent á pað er pætti betur fara“. Hvað stíla snertir ráða peir til, að smáritgjörðir í íslezku sje hafðar gegnum allan skólann en ekki pýðingar úr útlendum málum, pví að „með pessu eflist sjálfstæð hugsun, og orðfærið verður liprara, og jafnvel mælska glæðist11. Aptur pykir peim óvíst, „hve parflegir stílar i öðrum málum kunni að vera“, en pað sje víst, „að í latínu og öðrum dauðum málum, eru stílar eigi að eins óparfir, heldur meira að segja skaðlegir; óparfir af pví, að aldrei parf seinna meir að skrifa á peim málum eða tala, og beinlínís skaðlegir af pví, að peir stela svo miklum tíma frá öðrum langt um nytsamari hlutum“. Hvað tungumálin snertir er fundíð að pvi, að danska sje kennd í öllum bekkjum og sjerstaklega pvi, „hvílíkt ógurlegt glappaskot nefndinni sál. varð á, er hún lagði pað til, að „pýzkunni“ yrði bægt á braut, og vildi rjett að gefinn yrði kostur á að læra hana 2 síðustu árin, peim er pess óskaði“ og er síðan bi-ýnd nauðsyn pýzkunnar fram yfir bæði ensku og frönsku, en frönsku kveða peir ónauð- synlegasta. Um gömlu málin, latínu og grísku, segja peir, að grískan skuli tekin vera fram yfir latínuna af pví, hve grísk rit sje í alla staði hinum latinsku fremi'i. Trúarfræði vilja peir helzt að útrýmt verði frá skólanum. í reikningslist, eðlisfræði og náttúrusögu er sjerstaklega tekið fram, hve ónjissandi pað sje, að láta kennsluna styðjast við sjálfstæðar athuganir, sjálfstæða rann- sókn og skoðun peirra liluta, sem fræðin kennir um“. Að lyktum er pess óskað, að reglugjörðin verði sern fyrst endurskoðuð og bætt. Jeg get ekki neitað pví, að mjer pykja höfundar brjefanna vera nokkuð stórorðir og taka heldur djúpt í árinni, og hvoi't allt pað, sem peir segja um ástand skólans sje satt og á rjettum rökum bj'ggt, get jeg ekki fullyrt, en nær er mjer að halda, að flest af pví hafi allt- of mikinn sannleik við að styðjast í raun- inni eptir pvi sem jeg pekki til og eptir peim sannfæringarkrapti, sem frarn í brjef- unum kemur. Hverjum peim manni, sem lætur sjer aiint um landsmál vor og lands- eignir, hlýtur að falla pað pungt, ef stofn- unum landsins fer hnignandi, hverju sem um er að kenna, ekki sízt ef pað er latínu skólinn, sem allt fram á penna dag hefir verið sómi lands vors og vjer haft miklar mætur á. Og úr pví nú að Velvakandi og bræður hans bafa svo einarðlega vakið máls á pví og gjört lieyrum kunnugt, að par fari ekki allt með felldu, pá er pað bein skylda landstjórnarinnar að hlutast til um, að mál- ið sje rannsakað hæfilega til pess, að sem fyrst verði komist að upptökunum að óstandi pessu og bætur verði á pví ráðnar svo fijótt sem verða má. — Jeg vil geta pess hjer, að jeg er ekki samdóma Velvakanda og bræðrum hans um kennsluna í gömlu mál- unum. það mun satt vera, að fornaldar- rit Grikkja eru meira virði en Rómverja, en pá verður pó pess að gæta, að latínan liefir verið alsherjarmál vísindamanna allt fram á pessa öld og á miðöldunum sat lat- inan í öndvegi meðal tungumála Norðurálf- unnar nema hjá oss, fyrir pvi er ómissandi fyrir pá menn að læra hana vel, sem vilja kynna sjer til hlýtar hókmenntir, sögu og trúarfræði peirra tima, svo að mjer pykir sjálfsagt, að hún sje kennd og kennd meira en Velvakandi og bræður hans vilja. En að pví er nýju málin snertir, sje jeg enga ástæðu til að taka pýzku fram yfir t. d. ensku; viðskipti vor við Englendinga fara í vöxt ár frá ári, svo að pað er nauðsynlegt fyrir oss að leggja meiri stund á pað mál fram- vegis en hingað til eigi siður í latínu skól- anum en t. d. gagnfræðisskólanum á Möðru- völlum. En um kennsluna í hinum öðrum námsgreinum skólans er jeg á sama máli sem peir og vil sjerstaklega taka pað fram, að kennslunni ætti að haga sem mest má verða eptir pörfum ,og nytsemi lands vors — sköli vor er pungur á fóðrunum og vjer, sem veitum fjeð honum til viðurhalds, eig- um heimting á, að pvi sje eigi á glæ kast- að, heldur sjáum einhvern ávöxtpess, meira ávöxt en að bann sje undirbúningsskóli em- bættismanna, pví að ekki verða allir peir embættismenn sem í honum læra, ef hann er vel sóttur, og til pess ber pað fyrst og fremst, að par sje allt í góðu lagi; vísindi eg bein nytsemi adtu að geta haldizt par í hendur. (Framhald). Eignarijlettur hins (lána. í 159. grein ísl. hegningarlaga er pannig komizt að orði: «liver sem raskar grafar- helginni o. s. frv. J>essi orð eru sem mörg 11. í lögum vorum virt að vettugi; auðvitað «Ef pú vilt mer svo vel, sem pú Iætur», sagði hesturinn og talaði bæði seint og dræmt, «pá útvegaöu mer nú prest». «Prest». «Já, til að meðtaka syndajátning mína, pví dagar liervistar minnar eru taldir». «Hamingjan afstýri slíku! — Enhvernig er pví varið, að pú finnur svo til nálægðar dauðans» ? «'virtu fyrir pér líkaffia minn; speglaðu pig í holdafari mlnu. Ógæfa mín liefir verið svo nk, að jeg hef ekkert getað fengið af samskotafénu». . . «Samskotafénu» ? «Já, sem safnað hefir verið, til að gefa hestum að drekka. Jeg hef engann svala- drikk fengið í prjá mánuði, eða að minnsta kosti engann, sein jeg eigi húsbóndanum að pakka». «J>að er bágt, — mjög bágt. En jeg skal, ef pú vilt, taka við syndajátning pinni. Hvað hefurðu aðhafzt» ? «J>að cr nú eitt, að jeg lief látið ójetinn argan heyrudda, sem liggur lieima í stalli. J>etta mætti virða mér til sýndar og kalla pað óát». «Eleira» ! «f>egar jeg í fyrra sumar var níddur dag eftir dag og viku eftir viku varð mér pað einu sinni á, að jeg lagðist niður og. setti móhripin af mér; petta mætti leggja mér til lasts og kalla pað gráa glettu». «Fleira»! «í liitt eð fyrra vor meiddist jeg stór- kostlega í miðju baki; en af pví jeg vissi, | að pað átti að prælka mig eftir sem áður, j pá strauk jog upp í sveit og lét mig vanta í viku». «Fleira»! «Yorið par fyrir gat jeg ekki risið fyrir megurð, og preytti pá rnjög polinmæði liús- bónda míns, pví hann purfti að reisa mig allt af við og við fram að Jónsmessu*. «Ha, ha, lia, lie, lie, lií, lií», skelldi I selurinn upp yfir sig». Skárri eru pað synd- | irnar! Og petta er allt og sumt, sem pú ert brotlegur í! J>að lield jeg, einn klárs- hryggur ætti að rísa undir annarri eins byrði og pessarri. — Nei góður minn, pú fer ekki að deyja svo brátt. J>að ætti að vera komið á þig dálítið af spikinu mínu; pví sjáðu, jeg bý í sjónum, bef fengið auðugt kvonfang, og j kunningjar mínir segja, að kápan á mér muni, j vera orðin um 20 fjórðunga»: «Æ, minnstu ekki áslíkt; þaðgeturekki gagnað mér. J>að er ekki til annars, en að aulca mér angur aumum og aðframkomnum». «En, heyrðu, er pað ekki vitleysa að tarna? í lengstu lög ætla jeg að bafa pá von, að pér sé pó ekki alvara með pað að sálast úr lior. J>ú ert pó ekki að hugsa um að fara í sálargandreið til Nýja-Islands. — Heldurðu ekki, að pér skánaði, cf pú fengir eitt glas af groggi»? «Æ, nei». (Frambald). /

x

Norðanfari

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Norðanfari
https://timarit.is/publication/88

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.