Norðanfari - 13.01.1883, Blaðsíða 2

— 100 —
að vera til á sem flestum bæjum. En hún
ætti helzt að vera sem gagnorðust og stytzt,
svo að sem flestir gætu eignazt hana og
haft hennar not. Slíkar eru til á öðrum
málum. Vera má vel, að slík fræði kæmi
í veg fyrir margan sjúkdóm, og jeg er fyr-
ir mitt leyti viss um, að svo yrði. Sje
slíkrar fræði pörf og að henni gagn í öðrum
löndum, hvað pá á hinu strjálbyggða Islandi ?
(Framli. síðar).
„M ELABLÓ M“.
í 26. blaði «|>jóðólfs» er grein um
«Melablóm». Jeg parf að gjöra nokkrar at-
hugasemdir við hana.
Höfundur telur pað óheppilegt að jeg
segi að «skáldskapur purli ekki að vera gagn-
stæður sannleikanum*. En jeg álít pað bæði
heppilegt og eins nauðsynlegt vegna pess, að
peir menn finnast, sem halda að skáldskapur
stríði gegn sannleikanum, og éins vegna pess,
að mjög mikið er til af ósönnum skáldskap í
heiminum. — Honum firinst, að jeg gjöri
ekki nógu mikinn mun á söguljóðum og á
sjónleikum. Já, pað er víst, að pað hefði
mátt vera nokkuð skýrara. En í svo stuttuin
forinála var of langt að fara meira út í pað.
Jeg ætla, að pað sje pó nokkur munur gjör,
pví jeg segi um söguljóðin «að pau sýni
mynd af mönnunum með pví að segja
beinlínis frá orðum og verkum peirra®;
en um sjónleikana segi jeg «að peir sýni
mynd af mönnum með pví að sýna pá
sjálfa og láta pá hugsa, tala og hræra
sig eins og skáldið sjálft kæmi hvergi
nærri*.
Komi höfundur með betra og hentugra
yfirlit yfir skáldskap, án pess að hafa fleiri
orð en jeg!
Hann segir að æfintýrið «Barnið og
dauðinn» sje ofboð fátæklegt. Enhannnefnir
engar ástæður fyrir pessum dómi sínum og
er hætt við, að hann sje fremur byggður á
tómri tilíinning en á fegurðarfræðislegum
ástæðum.
Hann veit ekki, að pótt svipaðar sögur
um börn og engla finnist hjá H. C. Andersen,
pá er pó sagan frumhugsuð af mjer, og pótt
menn beri hana saman við sögur Andersens,
pá munu menn finna, að hún er inikid öðru-
vísi, enda pekkti jeg harla lítt til hans pegar
jeg samdi hana. Kostir og lestir hennar
tilheyra mjer og ekki honum. Er hún pá
svo fátæk í skáldlegu tilliti eins og höfundur
segir? Jeg held ekki. Hefði höf. lifað á
hér í staðnum. J>að yrði tekið á móti ykkur 1
opnum örmum».
«Veit jeg pað vel, að hér gætum við
lifað sem stórhöfðingjar, pó að svona sé komið
fyrir okkur í sjónum, — og pakka jeg land- . |
skrílnum ekkert fyrir pað. J>að er líka, |
hamingjunni sé lof margur selur vel við
efni».
«Já, jeg vona svo góðs til yðar», sagði
boli og sleikti nú út um, um leið og hann
dró annað augað í pung, «ef petta verður
lögleitt á pinginu og pið flytjið hingað til
staðarins, eins og pið ættuð sjálfsagt að gjöra,
að pér pá unnið mér atvinnu frernur en
öðrum hér og látið mig svo njóta góðs
kunningsskapar, að pér'heldur hvetjið en letjið
góðvini yðar til að sneiða ekki hjá húsi mínu, .
pó að lágt sé á pví risið. Vínin skulu reynast
svo góð og svo ódýr, sem nokkurstaðar er
hægt að fá pau, og pað skal sannlega gleðja
mig að láta selum í té alla pá greiðvikni,
dögum Andersen, pá mundi hann valla hafa
dæmt sögur hans vægara en hann nú dæmir
sögur mínar.
Skáldfræðingar, sem sjálfsagt voru honum
meiri og frægari, dæmdu pá sögur Andersens
mjög hart og sumir munu hafa álitið pær
bull og vitleysu. En nú eru pær lofaðar af
öllum menntuðum pjóðum!
Hann segir að sagan um J>orstein sje
óeðlileg vegna pess, að börnin (scm voru 12
ára og eldri) gáfu J>orsteini svo af mat sínum,
að á peim sá. f>að vita allir að «börnum
pykir vænna um mat en sögur». En pegar
pau gefa þorsteini af mat sínum, pá kemur
pað mest af pví að pau kenna í brjósti um
hann, enda er eigi að furða, pó pau líkist
nokkuð móður peirra, sem vill gjöra öllum
gott. — Bæði jeg og aðrir munu pekkja nóg
dæmi pess, að bæði ungir og gamlir lmfa
gefið öðrum af mat sínum svo á peim sjálfum
sá. Enda sýnist mjer, að hugmynd höf. um
mannelsku sje ekki á ofurháu stigi, og hver
veit nema um hann megi segja eins og um
alla tortryggna: «Margur ætlar mig sig».
Honum pykir J>orsteinn hortugur, heipt-
rækinn og eigingjarn. Já, sjálfsagt er liann
enginn fyrirmynd upp á kristilega sáttgirni,
heldur er hann blátt áfram djarfur og ein-
arður maður, sem veit að gáfur hans og
fróðleikur er lítils virtur af öðrum; en í
staðinn fyrir að gugna, sýnir hann hart á
móti hörðu eins og flestum er títt. En hann
sýnir blítt á móti blíðu pegar hann mætir pví.
Hefði jeg látið J>orstein vera 3áttgjarnan
og auðmjúkan, pá er jeg nærri viss um, að höf.
hefði kallað hann «óíslenzkan» og «sjúka af-
káramynd* frá «rósaleiðum draumabraut-
anna»! En hann varð nú að reyna til að
setja eitthvað út á sögu pessa, eins og annað
í kverinu.
Hann nefnir söguna uui kistuna <voða-
lega og dæma vitleysu*, en enga ástæðu
færir hann fyrir dómi pessum, enda verð
jeg að segja, að hann hlýtur að vera sprott-
inn af öjótfærni og vanpekkingu og hefir höf.
alveg misskilið söguna.
Hann mátti vita. að æfintýri petta,
eins og hvert annað er ekki ætlað til, og
gefur sig ekki út fyrir, að kenna mönn-
um rjetta pekking hinnar ytri nátt-
úru, lieldur eru pað skáldlegar hug-
myndir, sem sýna vissar myndir af
tilverunni undir rós, eða líkt og í gegn-
um marglitann spegil, sem alltuf sýnir mynd
tilverunnar með öðrum blæ en hinn vatns-
tæri spegill.
mannúð og kurteysi, sem peir erú alla daga
maklegir og sem jeg» ....
Lengra komst boli ekki, pví að nú var
stofuhurðinni hrundið upp og inn komu nýir
gestir og voru pað tveir hrútar, einn pre-
vetur graðfoli og einn liundur. J>essir yrtu
pegar á gestgjafann og kröfðust með frekju,
að peir fengi sitt púnsglasið liver. J>etta
fengu peir óðara og settust nú allir að
drykkju. J>eir tæmdu glösin á svipstundu
og báðu jafnharðan um í pau aftur og gekk
svo koll af kolli.
Allir höfðu peir ótakmarkað lánstraust
hjá bola, nema hrúturinn annar; hann varð
að veðsetja reifi sitt. Og að pví er lmndinn
snerti, pá sýndist pað nokkuð vafasumt, hvort
pað kom til af góðu fyrir gestgjafanum, að
liann bar honum eitt glasið á fætur öðru.
J>ví að ef bola varð á að sýna á sér trégðu
nokkra eða tómlæti, íitjaði rakkinn óðara upp á
trýnið og sýndi honum fjórar vænar vígtenn-
ur. J>etta skyldi boli jafnskjótt og Ije't peg-
Sögu pessa bjó jeg til fyrir mörgum ár-
um og jeg vissi nokkurn veginn strax hvaða
pýðing eg lagði í hana, jafnvel pótt sumt í
henni væri óljóst fyrir mjer; kom paðafpví,
að pá var hugmyndalíf mitt ríkara en svo,
að mín lítt proskaða skynsemi gæti skilið pað
að öllu. En pótt skynsemi mín hafi nú feng-
ið meiri proska, pá sjer hún samt, að sögu-
hugsjónin í heild sinni er rjett.
En hvað liefir pá sagan að pýða? Að
pýða hana orð fyrir orð, álít jeg mig ekki
purfa, enda yrði pað oflangt mál. En pað
sem jeg helzt meinti með henni er petta:
(Framh. síðar.
Frjettir innlendar.
Úr brjefi úr Húnavatnssýslu */10 — 82.
Nú má sumarið heita á enda, og er
pað sann-nefndt hörmunga- og mæðusumar
að flestu leyti og fyrir flesta á Norðurlandi,
pví á pvi höfum vjer reynt harðviðri,
drepsótt og hungur, og hallæri stendur
fyrir dyrum. Yorið var hjer eins og
annarsstaðar hið harðasta og afleiðingar pess
hörmulegar, hvað skepnnhöld snerti, einkum
kom pað fram í hinum mikla lambadauða
pegar menn voru farnir að venjast pessu
svo, að menn voru farnir að sætta síg við
pað í von um betri tima, kom góðgætið úr höf-
uðstaðnum „mislingasóttin“, og fyrst i fang-
ið á öllum innbúum Reykjavikur, sem síð-
an dreifðist um allan bæinn og paðan ura
land allt og prátt fyrir pað, pótt vörður
væri settur um hús Helga snikkara. Ept-
ir pessu lítur svo út, sem öllum yfirvöld-
um höfuðstaðarins hafi verið ómögulegt að
stemma stigu fyrir drepsótt pessari, og ef
til vill, pótt vörður hefði verið settur kring-
um bæinn, sem bannað hefði alla útferð og
innferð i hann, á líkan hátt og sagt er að ætíð
sje gjört í öðrum löndnm pá drepsóttir geysa.
J>að væri annars sorglegt til pess að vita, ef
að ekki pegar, er drepsóttin kom til Rvikur,
liefðu verið viðhafðar allar mögulegar við-
sjár og ráðstafanir, til pess að hörsla, henni
völl i Rv., bæði með pvi að setja vörð um
bæinn — en eigi að eins um hús Helga —
og svo að banna hinum setta landlækni
brottför úr bænum til annara landa, á með-
an bærinn og landið var í pessum lífsháska.
J>etta er pvi sárara, sern margir af peim
mönnum, sem hjer eiga hlut að máli, eru hinni
islenzku pjóð áður kunnir að mörgu góðu,
svo sem landshöfðinginn og Jónassen læknir;
jeg fyrír mitt leyti hafði á pessum mönnum
fyrir persónulega pekkingu, mikið traust og
ar hinn umbeðna drykk í glasið. Nú hefði
nautið vitanlega ekki pnrft annað en að sýna
rakkanum annað hornið og benda honurn um
leið á dyrnar. En hann vildi auðsjáanlega
ekkert upppot gjöra eður háreysti í liúsi sínu,
af pví að sunnudagur var, og var hann
pannig bundinn í báða skó.
J>eir drukku nú slíkt sem a( tók og fór
allt vel um hrið. En par kom, að sumir
af aðkomumönnum tóku að gjörast nokkuð
glensfullir við selinn, og höfðu pað í flimt-
ingi, að hann væri bæði rófustuttur og
snöggur í hárfari, og enn fundu peir honum
pað til, að af honum legði sæpef eða jafnvel
brækjulykt. En sú ertni leiddi um siðir til
vandræða. J>að varð orðakast fyrst og hnýfil-
yrði; par út af spunnust meiðyrði nokkur,
er endurgoldin voru í sömu mynd. Loksins
lenti í áflogum og hafði boli sig allan við
að stilla til friðar, en fjekk ekki sefað ge3ti
sína né komið sættum á. Nú áttu ýmsir
liögg í annars garð ; hrússi missti veðsetta