Norðanfari - 17.03.1883, Qupperneq 2

— 18
jeg eigi leitt hjá mjer, að minnast á hallær-
ismál Islendinga og hinar sárgrætilegu árásir,
er ýmsir óþokkar hafa heint að meistara Eiríki
Magnússyni fyrir kærleiksverk hans við þjóð
sína Jijáða í sumar, er leið. Jeg er einn af
]>oim embættismönnum, sem hefi þurft að
gefa skýrslur um ástand sveitar minnar, og
verð ’pví sjálfsagt, eptir ummælum Locks í
«hóp liins óráðvandasta mannflokks undir guðs
sólus. pví að pessa fáu undanskildu, hlýtur
hann að pekkja persónulega; mitt lán stend-
ur eigi svo hátt!! J>ó jeg viti að Eiríkur
Magnússon og peir, sem ódrengirnir, livort
peir eru íslenzkir eða útlendir ódrengir, vilja
ata, standi jafnrjettir fyrir augum allra, sem
til pekkja, og í eðli sínu eru ærlegir, pá finn
jeg skjddu mína, sem einn lítill liður í peirri
festi, sem hjer er ráðist á, að láta koma fyr-
ir allra augu sýnihorn afástandisveitar minn-
ar í tillrti til fjárfækkunar á síðastliðnu hausti,
sökum hins harða árs. En fyrst verð jeg að
minna menn á, að jeg bý í hreppi þeim
Bólstaðahlíðarhr., sem hjer í sýslu, er talin
önnur bezta sveitin í sýslunni, eða sem hafi
orðið fyrir næst minnstum halla.
Jeg set hjer að eins mismun eða fækk-
un pess penings, sem settur var á í fyrra
haust og pess sem settur var á í haust, sem
undir von er livort kemst af eða eigi.
E æ k k u n:
Kúa: Geldneyta: Sauðfjár: ílrossa:
44. 5. 2820. 126.
í desémber voru 18 heimili álitin hjargar-
tæp; eða 130 menn. Nú'er þess að geta,
að margir settu, eptir áliti heyjaskoðunar-
manna, kýr sínar á vogun; en skýrsla peirra
sýnir eigi hversu margar kýr eða nautgripir,
voru pannig sfaddir. |>ar á móti sýnir lnín
að fóðurlausar eru 350 kindur og 33 hross,
og var ráðið til að fækka pessu af heyjum,
k pess, sem búið var að fækka. Ef menn
pa telja að eins það til, sem heyja-ásetnings-
menn álitu að kæmist af í meðal vetri, verð-
ur fækkun sauðfjár, auk hins afar mikla vor-
lamba missis í vor er leið: 3170 og hrossa
159. Eptir pessu hefir fækkað í hreppnum
helming sauðfjár auk lambanna; nær V3 naut-
penings og meir en Vr hrossa. þess skal
enn fremur getið, að þrátt fyrir pessa fækk-
un, hefði almenningur hjer eigi polað harðan
vetur fyrir hið fáa, sem eptir er, einkum
vegna pess, hvað heyin eru ónýt. þetta er
nú sem sagt í næst bezta hrepp Húnavatns-
sýslu, að pví er talið er, hvort hann sje það,
skal jeg láta ósagt, par eð jeg hefi eigi enn
sjeð skýrslu úr neinum öðrum hreppi. Hjer
er svo ástatt, fyrir Guðs náð, að þrátt fyrir
pessa miklu fækkun á bjargræðisstofninum,
liefðu menn liklega eigi fallið úr hungri pó
engar gjafir hefðu komið, úr pví haust var
komið, en par sem ástandið livað landbún-
aðinn snertir, er nú miklum munverra, og
par sem sjávarbjargræði hefir einnig brugðist,
er par ekki ískyggilegt útlitið? Hvað á að
segja um pað útlit pegar seint á sumri sjer
eigi vök á hafi fyrir ís, kaupstaðir bjargar-
lausir, heimilin allslaus, nema hinn sárlitli
mjólkurdropi úr kúm og sárfáu fje, og jörð-
in, akurinn sem landbóndinn skera á upp úr,
er hvítur af snjó opt og títt; pegar hann er
snjólaus, er hann svo snöggur, að naumast
festir ijá á grasi. |>etta eru ekki ýkjur, pann-
ig var pað í sumar eigi óvíða, hvað sem Lock
suður á Laxá, Dr. í Öxnaf. og Paterson segja,
pó þeir allir æpi að slíkt sje geyp hins «óráð-
vandasta mannflokks undir sólunnií. Hver
gæti eigi sjcð slíka pilta fá makleg gjöld
verka sinna? En liver getur, án pess að
fyllast gremju, hlustað á og sjeð níðinginnog
ópokkann grýta einn af sinnar pjóðar beztu,
nýtustu og ærlegustu sonum, á hann, sem eigi
skammast sín fyrir að bera þau sáru sann-
leiksorð um pjóð sína fram fyrir hina auðugu
og höfðinglyndu Engl.: «hún á bágt, og parf
lijálpar með». Eu pó enginn hefði fallið hjer
af hungri, vegna hinnar miklu gjafar Guðs af
hvalrekunum 1 vor, pá get jeg varla trúað að
það steinhjarta sje í pessum aumingja mönn-
um, sem jeg álít nú brjóstumkennanlega, að
peir hefðu ekki komizt við, og álitið íslendinga
eiga bágt, ef peir hefðu verið gagnkunnugir
ástandi hinnar fátæku alþýðu á íslandi í vor,
sem Jeið, já, pó ekki liefði verið nema hjer
(jeg dæmi eigi um annað en pað, sem jeg
pekki), hvað pá þar sem bágast var. Jeg
hefði getað leitt pá á mörg heimili, og sýnt
peim, að fram eptir sumri, var ekkert bjarg-
ræði til annað en hvalur í allan mat, sem
víða var ei hægt að halda óskemmdum sökum
súrleysis, par eð kýr voru víða nær þurrar.
Börnin, sem eru vinir brauðsins (kannast
Doctorinn við það?) fengu víða ekkert annað
meðan engin var siglingin, eigi heldur móð-
irin, sem hafði mylking á brjósti sjer. Ofan
á petta bættist drepsóttin, sumstaðar ein og
tvær hræður á ferli til að annast hina sjúku,
sumstaðar heyrðust andvörp og stunur hinna
deyjandi. Bændur og" karlmenn purftu að
annast skepnurnar, reyna að lífga við lömbin,
sem ærnar gutu úr sjer í illviðrunum, og
eptir að hvalirnir ráku, meðan mislingaveikin
var í mestum blóma, urðu menn að vera,
opt veikir, að draga að sjer pá björg (hjeðan
og á Vatnsnes er allt að 3 daga ferð áfram,
hvað pá úr Skagafjarðardölum), á sármögruin
hestum. Ef Doctorinn og hans fylgisveinar,
liefðu sjeð eða reynt petta, er pá mögulegt
að peir hefðu pá eins drembilega sagt, eins
og peir að pessu óreyndu hafa sagt: «ís-
lendingar eiga ekkert bágt». Mundu peir
pá hafa snúist jafn illgirnistega að velgjörða-
mönnum hinna bágstöddu svo sem mag. E.
Magnússyni.
Glamur Guðbrandar hefir pegar fengið sinn
dóm af hinni ísl. pjóð, en jeg vil hjer minn-
ast á eitt, sem ekki hefir verið tekið fram.
Hann byggir nefnilega sögu sína um að ekk-
ert hallæri sje á ísl. meðal annars á pví, að
sauðfje það, sem kómið hafi til Skotlands hafi
verið feitt. jpetta getur vel verið satt, að í
sumar hafi frá sumum stöðum eigi komið
magrara fje til Englands en áður, t. d. úr
Húnavatns og Skagafjarðarsýslum, petta er
eðlilegt af pví, að í sumar var pvi betri
gróður og mildara veður eptir pví sem fjær
dró sjó eða með öðrum orðum hjer við norð-
uriand, eptir pví sem íjær dróg byggð, sjáf-
arsveitirnar höfðu versta tíðina sökum íssins;
en Guðbr. veit pað má ske ekki, að afrjettar-
löndin, að minnsta kosti í þessum sýslum,
eru fyrir framan alla byggð, par sem verk-
anir íss og norðanveðra síður hafa áhrif. Geld-
fje var rekið pangað seint (allt par til gelið
hey), og eigi fyr en góður gróður var kom-
inu, svo pað er eigi mót eðli, að pað hafi
getað fitnað, pó Gbr. náttúrlega viti eigi
neitt um neitt pessu viðvíkjandi af eigin
reynslu. Að pað fje í ísasveitunum, sem
gengið liefir á útafrjettum hafi verið feitt, er
auðvitað ósannindi tóm. fó Gbr. og lians
fylgifiskar vitni til Slimons, sem jeg alls ekki
vii hallmæla, pá er slíkt markleysa ein af
peirri ástæðu, að pó Slimon hufi flutt feitt
íje í haust til Englands pá kemur pað fyrst
af því, sem jeg hef sagt um heiðarlöndin, en
eigi síður at' pví, að honum býður enginn
maður annað en íeitt fje, par eð menn vita
að hann vill eigi annað. Ejárkaupmenn hans
liafa pví í sumar eigi sjeð fremur en endrar-
nær annað en íeitasta fjeð, úrvalið úr sauðum
landsins, pað hafa þeir flutt út, en liitt verður
eptir heima og kemur aldrei fyrir augu Engl.
Hrossin, sem hann keypti hjer fyrir norðan,
keypti hann eptir mitt sumar, svo pau, sem
flest höfðu gengið í sömu afrjett setn sauð-
fjeð, voru eðlilega farin að fitna; hefðiCoghil
keypt pau um hvítasunnu, hefði honum má
ske virst annað. Og pá er fjöldinn sem kem-
ur til Skotlands, 7000 á einni viku, petta á
að sanna, að ekki sje hallæri. Einmitt petta
sannar hallærið; hvað áttu bændur að gjöra
við skepnurnar þegar ekkert var á að setja?
Mundu 7000 hafa komið til Skotl. á einni
viku ef harðæri hefði ekki verið? Hann (Gbr.)
hefði líklega sannfærst betur um hallærið og
vorkennt löndum sínum ineira, hefðu þeir
sett pessar 7000 á ekki neitt,’ og látið pær
svo, og aðrar 7000 falla í vetur úr hor, en
af Jiví bóndinn, sem neyðist til að farga bjarg-
ræðisgrip sínum, lætur sjer verða eitthvað úr
honum, pað sýnir að hann á ekkert bágt!!
En «pað var ekki meiri uppskerubrestur á ísl.
pó hart væri, en brjefritari Guðbr. vissi um
að opt hefði verið í öðrum löndum», petta er
nú bjargið, sem liann byggir á. Jeg skal
ekki rengja brjefritarann um að orð hans sjeu
sönn; Eu mjer getur ekki skilist að hann
(Rector Jón Hjaltalín) hafi meint, að af pessu
leiddi pað, að íslendingum væri eigi meiri
vorkunn að standast, en öðrum pjóðum; að
peir væru jafn færir um að þola uppskeru-
brestinn sem aðrar pjóðir; nei, petta stendur
heldur ekki í brjeli hans, pó Guðbr. búi til úr
orðum Rectorsins, að á íslandi sje eldcert hall-
æri. En þetta, er eins og annað þessu máli
viðvíkjandi, er til pess að mála Islendinginn,
vin pjóðar sinnar í Öxnafurðu.
Lock lnikir við laxveiðar suður í Kjós,
einhverri hagsælustu og beztu sveit landsins,
af pví að par er polandi líðun, pá getur
hvergi verið hallæri á íslandi!! Patterson
flækist hjer eitthvað um norðursýslur, kemur
á einstöku bæ, náttúrlega liina efnuðustu,
honum er synd islenzk gestrisni og framan
í hann er ekkert volað. |>eir, sem hýsa liann,
brjótast í að gjöra honum sem mest gott, af
pví ræður hann að ekkert hallæri sje á ís-
landi. (það væri óskandi að íslendingar
reyndu framvegis að gjöra meiri greinannun
á kurteysum mönnum og gikkjum, hvort
sem peir eru innlendir eður útlendir).
Fyrir slíkar ópokka sagnir, sem pessar
má nú meistari Eiríkur Magnússon, sem
finnur til með pjóð sinni, og leggur líf sitt
í hættu fyrir að bjarga lienni, pola ámæii og
sleggjudóma, slíkt særir hvert gott, íslenzkt
hjarta, og jeg veit að landar hans, sem vilja
skilja hann rjett, vildu fegnir einir bera byrð-
ina, ef peir gætu ljett henni með pví af
honum, en rnjer er óhætt að fullyrða, að því
meir, sem óvinir hans atyrða hann, vanpakka
honum og vilja óvirða hann, pví ástríkar,
verður hann pjóð sinni í heild siuni, en
mótstöðumenn hans fyrirlitlegri.
Bergstöðum, 2. marz 1883.
Stefán M. Jónsson.
lIx• Fnjóskadal.
Herra ritstjóri!
j>að er langt síðan pjer hafið fengið
línur frá mjer viðvíkjandi ástandínu hjer
í sveit m. fl. en um petta má pó margt
segja hjer sem annarstaðar, og margt virð-
ist mjer óþarfara i blöðum vorum en pess
konar sveitafrjettir, pegar þær eru greinilega
samdar, rjett sagðar, og rjett valdar. Jeg
get nú að vísu alls ekki hælt mjer af pví,
að jeg flytji betur frjettir en aðrir. menn,
og jeg lofa yður einungis pví, að berayður
VV