Norðanfari - 31.05.1883, Blaðsíða 2

þegar það ríður í bága við hag og heill þeirra,
er hlut eiga að máli? Og hvað gjöra ekki
frændur vorir Norðmenn við Lófót? enda er
par líklega hin afkastamesta veiðistöð í heimi.
Fá orft um húskap, hændur og
Tinnuhjú.
(Niðurlag).
Má vera sumum pyki jeg bera vinnu-
mönnum illa söguna, en jeg hygg petta sem
hjer hefur verið sagt eigi sjer allvíða stað,
sjálfsagt er, að hjer eiga sjer lieiðarlegar
undantekningar, pví margir eru peir vinnu-
menn, er vilja hag liúsbænda sinna og
stunda pá vel, pað eru líka einmitt peir,
sem bera nafn með rjettu, að heita góðir
vinnumenn. Höfuðgallinn er sá: að flestir
vinnumenn hugsa einungis um sinn hag en
ekki húsbændanna, peir gæta pess ekki, að
með pvi að efla hag húsbóndans, eíla peir
sinn eiginn, pvi pess eru mörg dæmi, að
pau vinnubjú, sem með trú og holiustu
hafa pjónað húsbændum sinum, hafa borið
mest úr býtum, pvi flestir húsbændur sjá
og kunna að meta trú og hollustu hjúa sinna.
Að vinnumanna haldið sje erfitt og
litt polandi, munu flestir sjá, og vilji pví
gjarnan að ráðin yrði bót á pvi, en pað er
enginn hægðarleikur, meðan sú sannfær-
ing ekki getur rutt sjer til rúms hjá peim,
að pað sje peirra eiginn hagur, að stunda
af alefli gagn húsbænda sinna. Eina ráð-
ið, sem jeg get sjeð er: að breyta vinnu-
hjúalögunum i sunium greinum, einkum hvað
ráðningartimann snertir; jeg vil sem sje,
að hverjum liúsbónda sje heimilt, að ráða
sjer vinnuhjú að eins til mánaðartíma, líki
honum við hjúið getur liann ráðið pað ept-
ir vild sinni til lengri tíma t. d. 2—3
mánaða og ef bónda og hjúi semur svo,
pá til árs. Mcð pcssu móti er fyrirbyggð
ur sá skaði, sem bændur opt liða við, að
ráða sjer ókunn hjú, er reynast ljeleg eða
lítt nýt; líka er jeg viss um að hjúin mundu
betur stunda gagn húsbænda sinna, par pau
gætu búist við að verða rekin á dyr, ef ekki
líkaði við pau. Jeg býzt við, petta pyki
slæmt og öpægilegt eptir sem hjer hagar
til, en pað mundi smásaman hverfa eptir
sem menn vendust viðpað; af pessu flyti, að
vinnuhjú, yrðu að eiga frjálst með, að vera
laus ef vildu eða (með öðrum orðum) sínir
menn.
pegar petta væri komið í kring, vona
jeg bændur pyrftu að ala færri vinnumenn
yðjulausa að vetrinum, en hingað til hefir
átt sjer stað, pví pó pað sje viða að peir gjöri
eitthvað, pá er pað ekki meira en svo, að
vel gæti pað einn, sem prír gjöra.
Mjer sýnist lika sjálfsagt, að setja í
lögin að öll vinnuhjú sjeu ráðin einungis
uppá krónuta), en engin föt, fótaplögg eða
skó, pað skal hjúið sjálft skyldugt að veita
sjer, pví mörgum hjúum pykir livort heldur
er, lítið útí fótaplögg og skæðaskinn varið,
og nærri ómögulegt að gjöra peim til hæfis
með pað, má vera pá yrði sjaldnar gengið í
tvennu og prennu til fótanna pá pess er
eingin pörf, líka færri skónum kastað fyrir
„ætternisstapa“ hálf brúkuðum ; húsbóndinn
skyldi samt skyldur, að selja hjúum sínum,
ef hann getur, íöt, plögg og skæðaskinn
með sanngjörnu verði.
Jafnvel pó fleira purfi lagfæríngar við
í Vinnuhjúalögunum ætla jeg samt að sleppa,
að tala meir um pað hjer, heldur sjá,
hvernig tekið verður undir pessar minar
uppástungur. En hvernig sem á petta
verður litið, pá er svo mikið vist og á-
reiðaulegt, að sá vesældómur, sem á sjer
stað í búskap vorum, hefir mest rót sína í
pYí: að tíminu er illa brúkaður. Is-
land er ekki svo vont, að ekki megi vel á
pvi lifa, ef eins væri unnið og timinn eins
brúkaður, sem í sumum öðrum löndum.
Má vera sumum vinnumönnum pyki
jeg bafa tekið fremur djúpt í árinni hvað
pá snertir, en pað tekur mig ekki sárt, pví
pá eina mun klæja, er kaunin hafa, hina
vona jeg taki ekki sárt, pó sannlekurinn
koini í dagsbirtuna.
Loks skal jeg geta pess, að sú óregla
og vinnuleysi, sem allviða á sjer stað, er
engann veginn eingöngu vinnuhjúunum að
kenna, lieldur að nokkru leyti húsbændum
sjálfum, pví pað eru peir, sem stjórna eiga
hjúum sinum og halda peim með reglu til
vinnu, en pví miður mun pað æði opt eiga
sjer stað, að húsbændur sjái með skeyting-
arleysi, á aðgjörðaleysi ljjúa sinna, livar af
flýtur, að mest lendir á pá viljugu, en hin-
ir latari og opt kaupdýrari sleppa íríir,
að minnsta kosti við öll smá vik; petta
ættu húsbændur ekki að láta viðgangast,
peir eiga að vera húsbændur meir en að
nafninu til. Að sönnu er hjer „við ramm-
an reip að draga“, pví peir húsbændur,
sem öðrum fremur stjórna hjúum sínum
með reglusemi, eru úthrópaðir fyrir vinnu-
liörku, svo peim gengur erfitt að fá vinnu-
hjú, petta láta aðrir sjer að varnaði verða,
svo peir annaðhvort ekki vilja eða pora, að
stjórna hjúum sínum sem vera ber.c En
ef bændur væru almennt reglusamir í hús
stjórn sinni, mundu hjúin smásaman venj-
ast við pað, og ekki álíta pað lengur vinnu-
hörku, pó pau yrðu að viuna husbændum
sínurn pað gagn, er kostur væri á. íSjálf-
sagt er, að húsbændunum ber aptur í móti
að láta hjú sin hafa nægilegt fæði og um-
samið kaup refjalaust, líka vera peirn eptir-
lát í ýmsu, pví pegar hjúin eru trú, hlýðin
og stunda vel gagn húsbóndans, pá eiga
pau skilið að peim sje sómi sýndur. Jeg
enda svo pessar línur með peirri ósk og
von, að húsbændur og vinnuhjú í samein-
ingu, reyni framvegis til, að laga pá óreglu,
sem á sjer stað í hússtjórn vorri, pví pað
mun liala happasælar aöeiðingar fyrir alda
og óborna.
Ritað í febrúar 1883.
Bóndi i Suðurmúlasýslu.
F r j e 11 i r ú 11 e n d a r.
Höfn n/4 — 83.
England er næst fróni og bæði af pví
og öðru skylt, að vjer tökum pað fyrst, og
svo hin löndin koll af kolli. Atumeinið írska
grefur um sig og mun svo gjöra, til pess er
Englendingar skera pann lim burt af líkama
sínum. Nú duga Eenúum ekki lengur víg
með skotum og stingjum; pað hefir peiin orðið
klaksárt og taka pví til sinna ráða. Til eru
sprengiefni, sem heita «dynamit» og «nitrog]y-
cerin», geigvænlegri en frá megi segja. Um
kvöldið 15. marz fannst til jarðskjálfta í
vesturhluta Luudúnaborgar; gluggar brotnuðu
í nokkrum húsum og umræðum var hætt á
pinginu; kom petta allt af pví, að dynamit
hafði sprengt í lopt upp nokkurn liluta af
húsi, miklu og ramlegu, sem var stjórnareign.
Sama kveld komst upp sprengingartilraun á
skrifstofu «Tiines», blaðsins mikla, en svo
tímanlega, að ekki varð meira að. Mönnum
varð bilt við og til að koina í veg fyrirfleiri
pess konar sendingar, voru pegar 2 púsundir
hermanna settar til gæzlu um borgina;
einkum eru sterkir verðir um hús pau, sein
eru stjórnareign, og er lieil hersveit höfð til
að gæta pinghússins. Lögreglumenn hafa fá-
dæmin öll að gjöra; peir fylgja embættis-
mönnum úti og inni, eins og skuggi, til að
sjá líH peirra borgið; peir gjöra leit á hverju
skipi, sem fer milli Englands og Ameríku, í
húsum, og á mönnum, sem tortryggilegir
pykja. J>að er líka sannast að segja, að peir
hafa fengið í fulla linefana og fundið livað
eptir annað sendingar af sprengiefnum og
helvjelar. í öndverðum apríl hafa peir í
sjálfri Lundúnaborg veitt nokkra íra, sem
höfðu dynamit og ameríkanska brjefpeninga í
plöggum sínum; í Birmingham hefir fundizt
sprengiefnasmiðja og er pað helzta veiður
peirra. Times fullyrðir, að upptökin til allra
sprengiráðanna munu komin frá Feníum í
Ameríku, en frumkvöðull peirra sje rnaður
að nafni O’Donovan Rossa, sem býr í
New-York, alkunnur dynamit-postuli. Nú er
pá svo komið, að í frjálsasta landi Norðurálfu,
er orðið líkt ástatt og í hinu ófrjálsasta,
Rússlandi. J>ykja Englendingúm köld ráð
koina handan yfir hafið og Ameríkumönnum
óskylt að skjóta skjólsliúsi yfir sprengivarga
pessa, en peir skella við skolleyrunum og
kveða maklegt, pó Englendingum komi hefnd,
par seni peir um langan aldur hafa látið
griðastað heimilan hverjum óbótamanni. írar
munu hafa ætlað að skjóta Englendingum
skelk í bringu, en lítt er peim liugsandi, að
peir geti hrætt pá til að láta uudan. í gær
voru sampykkt á pingi lög um sprengiefni;
enginn má kaupa sprengiefni, nerna hann
segi til hvers liann ætlar að liafa pað og skal
nafn hans pá ritað um leið í bók. Gladstone
er orðinn farinn og mæddur, enda kasta peir
andvígismenn hans, foringjar Tory-flokksins,
Stafford, Northcote og Salisbury,
pungum steini á hanu fyrir írska málið;
allar líkur til að haun fari frá. Victoría
lasin.
Frá Frakklandi er pað að segja, að
Ferry hefir tekið sterklega í taumana og ekki
dottið af baki, pó liesturinn prjónaði og ljeti
il+um látum. Um miðjan marz voruóspektir
í Parísarborg; atvinnulaus múgur hópaði sig
saman í riðla og kvað við ógurlegt öskur:
«brauð eða blý»; rændi liann bakarabúðir
nokkrar, áður hann stöðvaðist. Helzti for-
sprakkinn er kona nokkur, hið mesta kvenn-
skass, en talin skörungur af byltingamönnum,
Louise Michel; liún hefir löngum áður
farið um landið æsandi menn til illræða; hún
slapp burt í karlmannsbúningi, en nú um
mánaðamótin gafst hún sjálf á vald lögregl-
unni. 18. marz liugsaði byltinganefndin sjer
til lireiíings, en sá dagur er hjá peim hinn
mesti hátíðisdagur í minningu pess, að pann
dag náðu sameignarmenn völdum í París
1871; ætluðu nú svo sem að reka stampinn
á stjórnina og hleypa upp skrílnum til handa
og fóta, æra hann í púsundatali. Hins vegar
hafði Ferry viðbúnað og vörðu sterka um
borgina. Um daginn var kyrrt veður og
kyrrt um borgina, enda var eigi árennilegt,
og duttu diguryrðin máttlaus til jarðar. Fer
nú allt vel og skaplega á Frakklandi og er
Lesseps nýkominn frá eyðimörkinni Sahöru;
kveður hann pað gjörlegt að grafa skurð úr
lienni út í Miðjarðarhaf og gjöra hana með
pví, skipgenga, pví auðgrafið er í svo sendnum
jarðveg; ætlar hann til pess 100 vjelar, sem
vinna á við 100,000 manns.
Jpýzkaland. Bismarck varð 68áragam-
all 1. dag aprílináuaðar og var svo lasinn á
fæðingardegi sínum, að kona hans varð að
taka móti gestum. Ekki sjezt samt, að hann
linist, pví fyrir nokkru hafa 2 ráðgjafar vikið
úr sessi, sjómála- og hermálaráðgjafi Prússa
og mun pað að hans undirlagi. Ekki porðu
socialdemókratar að liafa samkomu á Jpýzka-
landi fyrir honum og höíðu bana hjer í Höfn
um mánaðamótin, 60 að tölu .og 10 peirra
pingmenn, en svo fór hún leynt, að engim1