Norðanfari - 13.10.1883, Blaðsíða 4

— 91 —
Aðdráttaráfl tunglsiös veldur að mestu
flóði og fjöru á jörð vorri.
Á tunglinu er ekkert vatn; og pað hefir
heldur ekkert gufuhvolf; en af pví leiðir að
par er sífeldt myrkur, nerna á peim hlutum
sem sólin heinlínis skín á, ]?ar er engin
birting eða rökkur, og engin kveld eða morg-
unroði. En svo væri og á jörð vorri, ef ekkí
Tæri gufuhvolfið umhverfis hana. 1 því
hi'otna sólárgeislarnir og dreifast út, og veldur
pað hinum jöfnu Ijósaskiptum. Á tunglinu
-getur heldur ekki heyrst neitt hijóð, pví
hljóðið er einungis bylgjugangur í loftinu, og
er pví ekki til í loftlausu rúmi. Yæri menn
komnir í tunglið, mundu menn ekki sjá hinn
bláa himinn er allstaðar sýnist hvelfast hjer
yfir höfðum manna á jörðunni, heldur ein-
ungi3 hið dimma rúm er umkringir pað.
Jörðin sýndist paðan lijer um bil 13 sinnunoi
stærri en oss sýnist tungiið í fyllingu-; og
sólin sýndist hvítglóandi, en geislalaus.
Stjörnufræðingarnir hafa getað sjeð í
sjónpípum, að tunglið er ákaflega fjöllótt, og
fullt með holur, gígi og gjár. Óvíða eru par
verúlegir fjaligarðar, og aldrei kvíslóttir eins
og hjer. En víða eru par stórir íiákar með
fjölda mörguin einstökum fjöllum, og sum-
staðar rísa par upp snarbrött hálendi með
hvössum tindum og eggjum. En alit er pað
-ólíkt hálendum á jörðunni.
Elzta jarðmyndun tunglsins eru hinar
svo nefndu «veggsljettur». £að eru stór
svæði umgirt hringmynduðum hæðahryggjum-;
er liið girta svæði stundum 30 mílur í pver-
mál og oft er pað all ósijett. Víða eru pess-
ar veggsljettur umbreyttar og sundur tættar
af nýrri myndunum, einkum hinum svo
kölluðu hringfjöllum, en pau eru svo
hundruðum skiptir á tunglinu. Hringfjöllin
eru minni um sig en veggsljetturnar, en
uokkuð lík að lögun. Ofan í pau gengur
skál eður ker, er líkist eldgíg hjer á jörðu
par sem öskunni heíir hlaðið upp allt í kring
og myndast hringmyndaður hryggur kringum
allt eldvarpið. Vanalega er snarbratt niður i
skálina, en meira eru pau aðlíðandi að utan.
•Stundum liggur botninn á skálinni neðar en
landið umhverlis hringfjailið; og all títt er
.pað, að annað fjall rís upp úr miðri skálinni
en sjaldan er pað jafnhátt hringfjallinu sjálfu.
(Eramhald).
F r j e 11 i r.
Ur brjefi d. 3/10 1883.
Erjezt hefir að sunnan eptir lausum fregn-
•um, að Nordenskjöfd hefði verið komin úr
Uræniandsför sinm og haft góða ferð. Hann
stóð við í Eejkjavík nokkra daga og hjelt
paðan aptur 15. sepíémber, og hjeldu bæar-
menn honum kostuglega veizfu áðr. Eigi
höfum vjer greinilega frjett af ferð hans,
nema hann kvað hafa silgt norðr með vestr-
strönd Grænlands og rannsakað par ýmislegt
svo sem sjóarbotninn og dýralífið á honum,
steingjörvinga og margt fleira. Sjálfur hafði
Nordenskjöld farið á jökla upp með nokkra
af skipshöfninni og komizt lengra á pá en
nokkrir áðr höfðu komizt, að sögn 15 mílur,
og pótti slíkt prekvirki mikið. Á einum stað
norðantil á vesturströndinni, er sagt að peir
Svíarnir hafi fundið menn nokkra (Eskimóa-
skrsefingja) mjög vilta er pekktu hvorki járn
úje eld og l-ifðu næstuin eins og dýr, höfðu
eigi hugmynd urn að aðrir menn væri til
en peir og vóru í stuttu máli á svo lágu
strgi, að trautt hafa fundizt mcnn jafn heimskir
áður.
Á heimleiðinúi kvað Nordenskjöld hafa
ætlað að sigia fyrir Caphorn (Hvarf), sem er
syðst á landinu og norður með pví að aust-
an, en gat eigi komizt nema skammt eitt sök-
um ísa; hann hafði samt haldið landveg
nokkuð norðreptir ströndinni, og hitti par
tóftir allmiklar eptir íslendinga, en frjetti pó
tíl fleiri norðar par í fjörðunum. J>ótti hon-
um petta styrkja pá ætlun sína, að Austur-
byggð hín forna hafi verið á ansturströnd
Grænlands.
Einnig ’hefir frjezt að ]?orvaldur Thorodd-
sen hafi verið kominn til Reykjavíkur úr
rannsóknarferð sinni. Fylgdarmaður hans er
nýkominn hjer til bæarins landveg, en sjálfr
kvað Thóroddsen ætla að koma á strandférða-
skipinu. Oss er sagt eptir fylgdarmanninúm,
að hann hafi fengið gott sumar til pessa nyt-
sama staffa síns, og að hann hafi ferðast all-
mikið á pessu sumri. Eyrst fór hann uppí
Borgarfjörð, skoðaði par kolin á Hreðavátni
mældi ýmsar fjullahæðir, og skoðaði alstaðár
jarðmyndun landsins, og fór siðan Uxahryggi
til pingvalla og paðan til Beykjavíkur. Síð-
an tók hann fyrir að rannsaka nes pað hið
mikla, sem gengur frarn á milli -Faxaflóa úg
sævari-ns að austan sem optast er kallað Beykja-
nesfjailgarður, pað er mestallt eldbrunnið bæði
frá eldri og yngri tímum og hafði engi nátt-
úrufræðingur ferðast par um áður. J>ar tók
hann fyrst fyrir hraun pað sem rann árið
1000 pegar kristni kom hjer til lands, pað
hefir komið úr eldgígum nokkrum á Hellis-
heiði, runnið austur af henni og niður á
sljettlendið fyrir neðan, og er par almennt
kaliað purrárliraun. Hann mældi hraunið ná-
kvæmlega og mun síðar koma uppdráttur
yfir það. Eptir það tók hann fyrir fjöllin
par suður af, mældi par víða, og gjörði ýms-
ar uppgötvanir viðvíkjandi hraunum par, svo
sem svínahrauni og lambafellshrauni, sem
engi vissi hvaðan voru komin. Hann rann-
sakaði einnig Selvogsheiði og Heiðina liá, er
hvorutveggji eru gömul eldfjöll. Hann ferð-
aðist auk pessa kringum allt nesið, frá Hafn-
arfirði og útá Garðsskaga, Suðurneshafnir og
Reykjanes, og að austanverðu á nesinu bæði
Grindavík og alla leið paðan austur að Ölfusá.
Trölladyngju rannsakaði fiann nákvæmlega,
pað er eldíjall mikið og hefir runnið firaun
mikið frá peim sem er nýlegt mjög, og hefir
sjálfsagt runnið síðan land byggðist. Hann
gjörðí margat mælingar og athuganir bæði
par og í Brennisteinsfjöllunum. |>egar bahh
hafði ferðast par, sem honum líkaði fór hann
til Reykjavíkur, og hvíldi hestana nokkUrn
tíma, lagði síðan austur að pingvölluni, og
paðan uppá Skjaldbréið og svo Éyfirðingaveg
eða fjallbaksveg austur til Geysirs, síðan vestur
yfir Biskupstungur og Grímsnes eptir endi-
löngurn Grafningi og dyraveg til Reykajvíkur
aptur.
Vjer vonum að geta fært lesendum vor-
um nákvæmari frjettir af pessari fróðlegu ferð
í næsta blaði, pví að í petta skifti höfum
vjer aðeins lausar fregnir fyrir oss.
Jeg veit eigi bvað fremur ætti að gleðja
oss íslendinga heldur en beyra pað, að peg-
ar er farið að rannsaka land vort nákvæmar
en áður hefir verið gjört, og sjer í lagi pegar
sá maður gjörir pað, sem bezt er hæfur til
pess, af peim mönnum sem vjer pekkjum, og
hefir gjörtsig lainnan bæði utanlands og innan
sem framúrskarandi starfsmaður og vísinda-
maður, pótt hann sje ennpá uugur að aldri.
Ný veitt brauð.
Árnes í Trjelvyllisvík á Siröndum sjera
J>orvaldi Stefánssyni á Hvammi í Norðurárdal.
Ejallaping, sjera Einari Vigfússyni á
Brúarlandi.
L a u s b r a u ð.
Hvamnnir í Norðurárdal, Hof og Mikli-
bæf í Oslandshlíð.
Prestvígðir.
17. Sunnudag eptir Trínitátis voru 4
kandidatar af prestaskólanum vígðir. J>eir
voru:
1. Bjarni |>órarinsson til J>ykkvabæarldaust-
urs.
2. Jónas Jónsson til Stóruvalla á Landi.
3. Lárus Jóhannesson aðstoðarprestur að
Sauðanesi á Langanesi.
4. J>orvaldur Jakobsson til Staðar í Grunna-
vík.
«J>yri» kom hingað aptur að suunan og
vestan 3 p. m. en fór hjeðan aptur að
morgni hins 5 p. m.
D á n i r.
J>órarinn prófastur Kristjánsson í Vatns-
firði Ridd. af dbr. Runólfur'Jónsson áMel-
um í Hrútáfirði albróðir Jóns prófasts í
Bjarnánesi.
f þann 18. Septemb. - slðastl. dó Sfefáú
StefánssOn á Ánastöðum í Eyjafirði rúmlega
92 ára gamall. Jarðarför haús framfór að
Möðruvöllum þaun 5. þ. m. Stefán sálugi
var jafnau mikils metinn maður, guðhræddúr
Og vel incnntur, unni Hijúg frámförum og
öllu því sem var gott og fagurt.
Vjer vonnm að helztu æfiatriða lians
verði síðar getið í blaði þessu.
Áuglýsingar.
IPHT" ‘Vegna skulda minna til annara, hlýt jeg
hjer með að skora á alla pá, sem eru mjer
skyldugir fyrir «Norðanfara» og fleira frá und-
anförnum árum, að peir borgi í pessúm eðá
næsta mánuði. helzt í peninKum; en peir,
sem ekki geta pað, pá með innskript t'il peirrar
verzlunar hvar jeg hefi feikning og péim hægast
að ráðstafa p'ví. Einnig óska jeg að péir, sem
eru kauþendúr að p. á. árgangi Nf., og ekki
eru pegar búnir að borga hann, vild'u gjöra
svo vél og greiða til úiín borgun fýrír haún
á nefndu tímabili.
' Akureyri, 13. okt. 1883'.
Björn jóússon.
— Jeg óska að fá dúgiega formenn á tvo
ný hákarlaskíp. Ef til vill geta þeir fengið
part í skipunum, ef þeir óska þess. J>cir er
þessu boði vilja sæta snúi sjer sem fyrsl til
Olaús Hausken.
— 360 faðúiar af 4 þuml. hákaflastjófafær-
um fást hjá mjer fyrir gott vcrð.
Olaus Hausken.
(Aðsent).
— Nýtt stafrófskVer er komið út í
prentsmiðju «ísafoldar» eptir Valdimar Ás-
mundsson. verð: 40 a. innbundið; kverið er
mjög hentugt fyrir börn og byfjendur í lestr-
arnámí, er síðar verður áminnzt. J>að er líka
með hinum ódýrustu stafrófskverum er ný-
lega hafa kömið út.
— í gærdag fann jég á millum Miðvíkur
og Garðsvíkur á Svalbarðsströnd, nýsilfurbúna
pontu, sem er geymd lijá ritstjóra «Norðan-
fara» til pess eigandi vitjar liennar, borgar
fundarlaunin og prentun auglýsingar pessarar.
Staddur á Akureyri 26 sept. 1883.
Guðjón Sigfússon
til heimilis á Hóli í Höfðahverfi.
Eigandi og ábyrgðarm.: iíjöi'H Jóiissou*
Prentsmiðja Norðanfarai
Preiitari: B. St. Thorarensen.