Norðanfari - 02.08.1884, Blaðsíða 3

— 51
an og vestan, til að líortiast eptir anda kirkju-
lífsins og pörfum safnaða og presta í andlegu
tilliti. Fyrir sunnan voru pessir fundir haldn-
ir árlega. pað, sem á pessum fundum fram-
fór, ritaði liann allt í sjerstaka bók, semköll-
uð er «gjörðabók prestafundanna» eða Acta
synodalia, og er sú bók til enn, og tek-
ur yfir pau 35 ár, sem hann var biskup. Finnur
nefnir ekki hvert liún sje í einu eða fleirum
bindum. þetta er sú bók, sem einkum pyrfti
út að gefa til að sjá kirkjuandann eða kirkju-
lífið á peirri tíð; en hún liggur en eins og
hulinn fjársjóður, líklega við skjalasafn bisk-
upsdæmisins. í priðja lagi segir Finnur bisk-
up að til sje eptir hann stórar brjefabækur í
arkarbroti. sem að iniklu leyti snerti kaup,
sölu og vixlanir á jörðum. En hve margar
pær brjefabækur sje tilgreinir hann ekki. fað
er kunnugt, að hann ritaði fjölda mörg mik-
ilsvarðandi prívatbrjef, meðal annars til efni-
legra manna, sem útskrifaðir voru úr skólan-
um, til pess að leiðbeina þeim og kveðja pá
tif að halda áfram bókiðnum sínum; einsátti
bann og brjefaviðskipti við mjög marga vís-
indamenn utalands, t a. m. við kennarasinn
Bartholin, og voru öll pau brjef rituð á lat-
inu og án e:a mjög merkileg. Og er líklegt
að hann hafi innfært í brjefabækur sínarept-
írrit margra slíkra prívatbrjeía sinna til manna
utanlancls og innan, auk peirra brjefa, sem
hann ritaði í embættisnafni til hirðstjóra og
annara. En sje ekki eptirrit af peim í bijefa-
safni pví, er nú var getið, munu mörg peirra
eklci lengur vera til. Væri pau til mundi
pað vera fullt eins merkilegt og nytsamtsafn
fyrir bókmenntasögu íslands eins og brjefa-
safn Cicerós eða Pliníusar yngra er fyrir bók-
menntir Eómverja, og mundi par mega fá
töluverða fræðslu bæði um æfi Brynjólfs bisk-
ups sjálfs, og pann tíma, sem liann lifði á.
Meðan pessi rit eru óútgefin er oss óknnnugt
um að nein lieimildarrit sje til um æfi Brynj-
ólfs eða viðureign hans við Ijensdrottnana á
hans tíma, nema árbækur Espólíns og kirkju-
sagu Finns, sem pó er rituð á latínu og i
fárra höndum. Eitthvað lítið kynni pó eftil
vill að mega tína saman úr alpingisbókunum
gömlu, og eins úr hirðstjóra annál Jóns próf-
fasts Halldórssonar í Hítardal, föður Finns
biskups, sem bókmenntafjelagið hefir haft við
orð að gefa út.
Með pessu er pá lokið athugasemdum vor-
um um Brynjólf biskup, og hefir skáldsaga
frú Torfhildar gefið tilefni til þess, sem í peim
er tekið fram. Að skoða skuggahliðina á æfi-
sögu Brynjólfs biskups eingöngu pótti oss ó-
nóg; oss póttí rjettara að líta jafnframt á hina
björtu hlið hennar, pað er að segja: embætt-
isfærzlu hans, og loks drepa á rit þau, sem
hann hefir eptir sig látið; en embættisfærzlu
hans er pað efni, sem ekki verður lýst með
neinni skáldsögu.
A n o n y iu u s.
0 u 11 ö 1 d i ii.
Itvaeði þetta er oinskonar texti til
fyrirlesturs er jeg flutti á Akureyri 6.
júlí 1884.
1. Sjerhver þjóð og sjerhver maður
sína guliöld hefir átt—
heimur þykir helgur staður,
hvar sem bernskan ljek sjcr dátt;
ást og líf í öllu skoðar
unga sálin hrein og blíð
hennar gleði heimur boðar
beimsins nýja dýrðartíð.
2. Efi, kuldi, Iýgi, losti
lífsins Gullöld lirekur fjær;
villuöld með íllsku frosfi
andan kælir, blóman slær;
þessi ógna ísakraptur
ýfir maunkyn dundi títt,
gullöld kæra kom með aptur
kristni, siðbót, frclsið nýtt.
3. J>egar æsku ástin bjarta
endurrís í vizku klædd,
Upprís pá í okkar hjarta
íiden fegurð nýrri gædd.
Lífsins ótal undra myndir
endurskaptar leika sjást:
kveða „fossar, lækir, lindir
ljóð um hreysli. fegurð, ást.“
4. INóg er ríkið náttúrunnar,
næsta fagurt er þess mál—
enn þá dýpri yndisbrunnar
eru þó í góðri sál.
Sjertu barn og breinn í hjarta
heimur þegar bregðast fer:
láns og gleðilindin bjarta
liggur geymd í sjálfum þjer
Jeg sýndi fram á að allar eða allflestar
þjóðir sem nokkra trú hafa, hafi haft trú um
að fyrst hafi mannkynið lifað sælu sakleysis-
lífi. Jeg sýndi líka að s a m a á sjer stað
hjá hverjum einstökura manni. Bernskulífið
er leikur í sælugeimi, en sjaldan \antar orm
í Eden.
Cruðmundur Hjaltason.
Fácin orð um Hinrik Wergeland
(eptir G. H j a 11 a s o n).
III.
(Niðrl.). Hörð var Wergalands hinnsta þraut!
Hann fjell í stórskuldir, hús og húsgögu
hans og jafnvel bækur og ritföng voru seld
upp í pær. Hann vann ákaflega mikið, hljóp
kófsveittur á skrifstofuna og sat par í kulda
opt líklega hálfsvangur og lítt klæddur. All-
staðar par sem hann gekk, mætti hann ein-
hverri óvild og ofsókn. Og þeir fáu vinir
hans meðal lýðsins gjörðu opt ekki annað
enn níðast á góðvild hans og eta upp efni
hans. Allt petta og fleira varð nú orsök til
að hann fjekk tærandi brjóstveiki og dó af
henni að ári liðnu.
En þegar hann var orðinn veikur snjer-
ist blaðið um. Flestir iðruðust íllsku sinn-
ar við hann og kepptust við að biðja hann
sætta og bjóða honum allskonar bjálp—þeir
kysstu hönd hans og á öllum ósköpum gekk.
En konum lá stundum við að henda gaman
að pessu og kvað:
„þegar blóðið úr mjer er
andlátsmóðu kinnin ber,
byrjar pjóð að pakka mjer,
„pú ert góður“! nú hún tjer“!
J>vi eins og margir kjarkmiklir og sjálf-
stæðir gáfumenn, var hann búinn að hefja
sig svo hátt yfir brós og last æðri og lægri
skrils, að hann gat nú fyrirlitið hvorutveggja.
Samt pótti honum vænt um að sjá, að
nú leit út fyrir að pjóðin ætlaði að hafa vit
á að nota og meta rit hans og verk henni
til gagns, pví sjálfur vissi liann að dauðinn
mundi nú koma og enda þraut lians. í
brjefi er hann rjtaði föður sínum segir hann,
að sig langi að sönnu nokkuð til að lifa
þegar allt sje pannig að lagast, ensegirpó,
að hann „gleðji sig við vonina um sælu
himnaríkis og Guðs eilífu dýrð“. Trúhans
á Guði var sterk og innileg, og pótt hann
pættist mikill, gleymdi hann aldrei að þakka
Guði mikilmennsku sína.
Á banasænginni var hann sifellt að rita
þrátt fyrir aðvörun læknanna. Andi hans
var a’.drei fegri, 'óflugri og auðgari en ein-
mitt nú.—Hann breytti um og bætti hin
gömlu nt sín og orkti fjölda af nýjum
kvæðum um Guð og fegurð lífsins. Og sein-
ustu dagana er hann lifði gat hann ekki rit-
að, en pá mælti hann óð sinn fram og ljet
aðra rita. Nú fjekk hann brjef frá Gold-
smíth dönskum gyðingi og rithöfundi. G.
kveður hann og segir hann meiri öllum Norð-
urlandaskáldum er pá lifðu og jafnar hon-
um við íornkappa Islands, sem ortu óð þá
oddur hneit við hjarta.
Rjett á eptir dó Wergeland með þessi
fögru orð: „Nú dreymdi mig svo sætt, að
jeg hvíldi í faðmi móður minnar“.
Og i faðmi kærleikans, hins guðlega
kærleika hvildi hann: J>ví í hans eigin hjarta
i hinum fáu, góðu sálum er elskuðu hann
og i fegurð blóma og stjarna, sá hann ætið
imynd elsku Guðs, og elska þessi var hans
verndarengill.
Hún fyllti allann óð, orð og verkhans.
Og eptir dauða hans skildu menn elsku
pessa. Hið ástríka hjarta hans sást ekki
fyrr en dauðinn opnaði pað. Urðu flestir
frá sjer af sorg og menn nærri börðustum
að fá pá náð að bera lík hans til grafar.
Likfylgdin var fjölmörg og fjölskreytt.
Hvaða gagn hefir hann gjört? hrifíð
o g hafið pjóðina-.lypt bókmenntum
Norðmanna á hærra og sjálfstæðara stig,
eflt frelsis, frægða og framfaraanda hjá Norð-
mönnum, menntað lyðinn, hjálpað Gyðingum
og öðrum ofsóktura og fyrirlitnum sálum.
Og nú hafa Norðmenn líka sjer til
heiðurs og gagns kannast við petta. |>eir
liafa reist honum mikinn minnisvarða. Rit
endur peirra liafa lært mikið af honum og
Björnstjerne sjálfur kallar hann „and-
legan föður sinn“. Já margir keppast nú
við að rita um Wergeland og setja hann
stundum hærra enn Welhaven. Og jafnvel
margir er hjeldu með Welhaven eru hættir
við hann og halda pess meira með Werge-
land!
Saga pessi sýnirnúbezt hversu mik-
ið karlmennskan orkar þegar hún
er samfara andriki og ástúð. En
sagan sýnir líka hversu hætt mönnum er við
að miskilja gáfumennog hversu vitlausir og
illgjarnir dómar manna eru um pá!
t
Filipía Björg
Stefánsdóttir.
Meðal látinna getum vjer merkis kon-
unnar Filipíu Bjargar Stefánsdóttur á Stóru-
Hámundarstöðum,sem eptir langvinnan sjúk-
dóm næstliðinn vetur burtkallaðist frá pess-
um heimi nóttina milli hins 22. og 23. apr.
p. á. Hún var fædd 2 júni 1839 áUpsum
á Uppsaströnd, hvaðan hún pá strax fluttist
á burt róeð foreldrum sinum Stefáni Bald-
vinssyni prests á Upsum, og binnar góðfrægu
konu hans jpórdýsi J>órðardóttur frá Kjarna
i Eyjafirði, hjá hverjum hún uppólst og