Norðanfari - 08.11.1884, Qupperneq 2

— 90
karn «fjnrur innst í sjálfum sjer snnna un-
aðslind*. Enda raeðkennir hann opt veikleik
sinn og skort á kjark og sjálfstæði og parf
pví enginn að bregða honum um sjálfbyrg-
ingshátt. Kaldur og harður kjarkur sem
Jirjóskast og vill berjast einn gegn öllum er
fjarri anda hans; þessvegna á hann svo hægt
með að vera nærgætinn og setjasiginní anda
þeirra sem eiga eitthvað hágt. gleðja pá og
hugga. Og petta er fallegt og gott hlutverk
að hugga aðra. f>jóð vor er fámenn, fátæk
og bágstödd. Náttúruöfl elds, íss og vatna
her oss opt ofurliða svo vjer gleymum krapti
sjálfra vor eða eigum örðugt með að beita
honum. Menn purfa pvi ætíð eitt öflugt og
blítt vald til að halla sjer að með ást og
b-líðu. — Og M. J. leggur oss blíð b'ænar-
orð og ástarorð í munn og er gott að grípa
til peirra pegar tunga og hjarta vort stirðnar
í að tala við Guð og ástina —. Og í erfiljóðun-
um yrkir hann opt svo Ijóst að börnin sjálf
nærri skilja pað —. |>essvegna skilst hann og
elskast af hverri sál er verulega tilfinning hefir.
En hann má líka pakka Guði gæfu sína —.
J>ótt liann hafi reynt mikið mótlæti,—fátækt
og ástvinamissi — pá á hann pó betra en
mörg skáld. Fátækt og vinamissi reyna fiestir,
en fyrir mörgum bætist pað við að verða al-
veg misskildir bæði af háum og lágum, vitr-
um og einföldum, hörðum og blíðum, pótt
þvílíkir ritmenn hafi fullt eins blíð og ástrík
hjörtu eins og M. J. peim er ekki gefið
að klæða anda ginn í búning pann, er menn
skilja og finna sinekk í, pessvegna verða peir
einmana og hjer reynir á hreystina, reynir á
gáfuna! |>að er hægt og sætt að yrkja pegar
fje og frægð brosir allstaðar við skáldinu, en
pegar pað hverfur, pegar allir segja: «Burt
með hann!» pá er á hólminn komið. Ewald,
Wergcland, Kcats, TVordivorts, Landor,
Grundtvig og IL C. Andersen og fleiri
skáld hafa reynt petta skemmri eða leugri
tíma og stundum æfi alla og samt knúði and-
inn pá til að semja margar bækur, sem menn
ekki skildu nje virtu fyrr en skáldin voru dáin.
II.
Jeg vil nú benda á helztu kvæði sem
mjer N Ú pykja bezt hjá M. J.
Af hetjuljóðum «M. Lúther», «Jón Ara-
son», «Jón Sigurðsson*, «Hallgrímur Pjeturs-
son», sjálfsagt eitt hið tignarlegasta, 59—85.
hafði áður verið á Spáni. „Jeg verð að
fara, pað er í seínasta lagi!w.
Miiller stökk á fætur i ofboði, prífur
hattinn, stokkinn og frakkann og klæðirsig
i hann, og með pað sama pýtur hann út úr
stofunni, og er horfin sjónum vorum á svip-
stundn.
Nú! verði honum áð góðu pær ávitur
sem biða hans heima, sagði annar prófessor
sem var staddur i stofunni hjá oss. Fleira
var ekki rætt um fárottför Miillers. Yjer
hjeldum áfram að skemmta oss, unz klukk-
an sló 9, pá var jeg og Hr, v. Dröha van-
:r að hætta, og halda heim. Sjerhver reglu-
samur maður, verður að hafa viss tímatak-
mörk við öll sin störf. Venji maður sig á
að ganga út yfir pau, tapar hann valdmu á
sjálfum sjer, og verður óreglusamur slark-
ari.
Hr. v. Drohn var smásmuglegur að
náttúrufari. Er hann einna fyrsta að búa
sig á stað; föt okkar gestanna hjengu á
sömu slánni; leitar hann og biltir til öllum
ytirfrökkum vorurn, en finnur ekki sinn; fær
«íslands hmdnám», «Snorravíg» 95—127. Jón
Hjaltalín, 317—320, og er talsverður hetju-
andablær á kvæði pvi.
Af trúar- og ástljóðum hans er nóg að
nefna allflesta sálma lians og erfiljóðin. «Ný-
ársóskFjallkonuimar» ogsumíslandskvæð-
in sýna framfara hugsjónir skáldsins.
Kvæðið «Til áhorfendanna» 221--224
málar fagurfræðis hugsjón (æsthetisk Idee) er
sýnir hvernig fögur list fæðist, frjófgast og
dafnar og hvernig hin hreina saklausa sál sjer
bezt og ljósast bið fagra í lífinu. «Eorsjón-
in» 172—173 sýnir fasta, ijósa og breina
trúarskoðun ef til vill betur en flest önnur
kvæði bans.
Margt mætti rita og ræða um Ijóð M. J.
En tíminn leyfir mjer ekki meir að sinni—.
Maður parf að lesa pau opt, en jeg befi nú
ekki lesið pau nema 2 3 4—5 sinnum og
sum rjett einusinni, en vilji maður dæma
rjett, pá parf að lesa lengur en jeg hefgjört.
Reyndar finnst mjer hann .helzt umof óljós
á stöku stöðum.
M. J. segir í eptirmálanum: «pegarpjóð
vor fullkomnast betur fær hún betri og full-
komnari skáld*. Betri erfiljóð en hans munu
seinfengin og í sjálfsóði (Lýrík) parf hann
varla að skammast sin fyrir meðalskáldum
mannkynsins. Af söguljóðum og sjónleik er
talsverður og góður vísir hjá honum, einkum
vfg «Snorra Sturlusonar» og «Skuggasveinn».
J>ótt M. J. hafi nú orkt mörg, fögur,
háfleyg, djúpsæ, inndæl og 'ástrik ljóð, pá er
pað samt ekki mikið að vöxtunum í saman-
burði við pað sem mörg útlend skáld hafa
gjört. Og sama má segja um fleiri ef ekki
flest af skáldum okkar: {>að er optast fullt
eins gott bjá peim eins og hjá skáldum anu-
ara pjóða, en pað er svo lltið að vöxtunum.
Andríkift er ckki elmmgls innifalið í
]»rí að geta orkt vel snöggvast, hcldur
í 1>VÍ að geta haldið áfrain aðyrkjavel
og konia }>á jafuan mcð eitthvað nýtt!
Dæmi uppí petta má finna í daglaga líflnu:
Meðalmaðurinn slær ef til vill eins mikið á
skorpunni og afhragðsmaðurinn, en hann er
úthaldsrninni og pessvegna slær hann minna.
Skáldið eða ritmaðurinu parf pví ekki að eins
að hafa gáfuna, heldur verður liann að hafa
áhuga, iðni, kjark og pol til að beita henni.
Hann verðurað geta orktmeira en tóm tækifær-
isljóð, orkt pó hann fái ekkert fje og enga frægð
fyrir óð sinn, orkt pó engir vilji kaupa óð
lionum petta svo mikils, að hann virtist fá
krampakenndan taugaslátt.
„|>að hlýtur einhver að liafa tekið frakk-
ann minn", segir Dröhn með egnandi og
mæðulegri röddu. „Hver getur hafa gjört
pað ?“.
Eptir að hver hafði tekið sinn frakka,
kom einn fyrir sem enginn kannaðist við.
Hr. v. Dröhn tekur hann og skoðar f vas-
ana á honum; finnur Dröhn par 2 lykla,
annan litinn, en hitt var stór port-lykill.
J>ess utan fann hann litlar öskjur, fullnr af
ýmsu, sem no^.að er við Ghemiskar tilraunir.
,,{>að er frakki Míillers!11, hrópaði Hr.
v. Dröhn. „Hann hlýtur að hafa tekið
minn!“.
J>á er petta var skeð, hafði stofupjónn-
inn hjálpað mjer í yfirfrakkann, og fór jeg
strax ofan í hliðarvasann (utaná) til pess að
taka upp vetlingana mína.
En! „hvar er brjefið mitt?“, hrópaði jeg
gripinn af hræðslu; „petta, er pó minn eig-
in frakki brjefið komið úr vasanum og ekki
heldur að finna í nokkrum hinna.
„Svo hefir pú af ógáti ofan í kaupíð
híins, orkt af tómri innri hvöt og andlegri
köllun. |>etta geta mörg útlend skáld—pau
hafa opt miklu færri kaupendur aðóðisínutn,
en sum íslenzk; pau mæta miklu verri með-
ferð, bæði misskiluingi, ofsóknuui og illum
dómum, en pau rita samt sem áður, peim vex
«ásmegin við praut hverja». J>að eru reglu-
leg skáld! J>að eru líka inenn.
Og pvílík skáld og pvílíka MÉNN purf-
um vjer að fá. Yjer purfum að fá skáld
sein í fögrunx og fjörugum skáldsöguni
mála frjálsbornar oggöfgar pjóðlietjur,
scm berjast fyrir rjetti og gagni lýðs
og lands; sjálfsteeða, fram , arna og dug-
andl bændur, sem prýðabæi og sveitir;
andríka, en cinmana og fátæka gáfu-
menn, er geyma auð og ljós aiula síns
óskert og bjart í allri baráttunni fyrir
lífinu; fagrar og tryggar fjalldala meyj-
ar, er geyma sálargöfgi, inndæli og
fegurð þá sem opt dylst fyrir heimin-
um. Allt þetta og margt íleira liáiieygt
og fagurt er til í þjóölífi voru ef veler
leitað og að mála pað er parfara, enn að vera
að pýða útlenda rómana og kvæðarusl eius og
sumir af vorum nýustu ritmönnum gjöra.
Jeg undantek M. J. og St. Tkorsteinsson,
sem bæði pýða prýðilegá og líka optast nær
velja gott efni til pýðingar.
En annars er eðlilegt að andlegar og skáld-
legar framfarir vorar sjeu á fremur lágu stigi
pví allar vorar verklegu framfarir erusvo
litlar, en pær eru skilyrði andlegu frainfaranna.
Náttúrugáfur vorar eru nógar eu
kjarkurinu er oflítill til að nota pær til gagns.
Vjer verðuin pví að reyua að herða okk-
ur bæði í andlegu og eins í verklegu. Vjer
megum ekki gugna pótt lítið verði ágengt í
fyrstuimi, það sinágengur ef við höfum áhuga
og iðni. Allflestir vjer sem nú lifum hjer á
landi erum eins og böm og byrjendur í öllu
bæði andlegu og verklegu. Eramfarabraut sú
er vjer höfum rutt oss er eins og reiðgata og
stundum eius og fjárgata, en afkomendur vor-
ir taka við og gjöra hana að vagnbraut. Og
það sein nú er cins og lítili vísir, það
verður seinna eins og tígnarlegt trje.
J>egar tún vor blika iðgræn, alsljett og
algirt, pegar engjar gróa girtar og ræktaðar
pegar allir grasinóar eru orðnir að túnum og
allar mýrar að engjum—pegar húsiu gnæfa
liá og sterk úr bláuin og gráum steiui—pegar
vegir eru vagnfærir og ár brúaðar og vagnar
stungið brjefinu í frakkavasa minn“, sagði
Hr. v. Drolm; „pað er sannarlega merkilegt,
og svö veit Miiller ekki, bvers frakki pað
er, sem hann lieflr tekið.
„Nú, já! J>að er ekki svo mikil ó-
gæfa fyrir hann“, sagði skáldlegur apotekari,
sem var par nærstaddur; „hann er nú hólp-
inn og heiinkominn með allt saman“.
„En pað er meiri skaði fyrir mig“.
svaraði Hv. v. Dröhn, sem varð æ verri og
verri. „Ef Miiller hngsar sem svo, að frakka-
skiptin hafi orðið á háskólanum, og sendir
hann svo snemma í fyrramáli til allra stöðu-
bræðra sinna. Jeg get ekki látið sjá mig
í pessum frakka garmi, út á götum, um
liábjartan dag. Ermarnar á lionum eru svo
skrattí stuttar.
,,{>ví í skollanum ekur pú ekki strax
heim til hans, og tekur frakkann aptur; pá
er pessum misgripum borgið til fulls“,sagði
ein rödd í stofunni, er var ungur prófessor.
„Já, pú mátt velsegjasvo; pú ert ung-
ur og upprennandi“, svaraði Drhön og stundi
við. Konan bíður eptir mjer, og hvað ætli