Norðanfari - 27.11.1884, Blaðsíða 2

— 102 —
«dóminn á barnsaldrinum; en af pví a5
«það á fyrlr peim að liggja að verða
«frjálsir menn án þess noklvur hafi dag-
«lega vakandi auga á peim, pá getur pú
«ei nógsamlega vanið þau á að stjórna
«sjer sjálf meðan þau eru undir þinni
«hendb.
Fjórði kafli er með fyrirsögn líkaminn.
í þeim kafla talar höfundurinn um nautnina
barnanna og mælir með því, að lyst þeirra á
allri fæðu sje höfð fyrir takmark þess, hvern-
ig þeim er veitt, einnig að þau hafi sem flest
um að velja. Engu freinur vill hann að dreg-
ið sje af þeirri nautn sem lystin krefur en
að harni sje haldið til að borða framyfir lyst
sína. J>á talar hann um hversu það sje ó-
hollt að láta börnin hafa mikið andlegt erfiði,
án þess um leið að þau erfiði tiltölulega með
iíkamanum, hvetur hann til að flýta ekki
mjög hinu andlega námi þeirra, með því það
opt veikli líkamann og sljófgi gáfurnar og
menntafýsnina. Margar eru eptirtektaverðar
athugasemdir og bendingar í þessum kafla
ekki síður en liinum.
Vjer þykjuinst nú hafa drepið á og tek-
ið upp nógu margt til þess, sð sýna lesend-
unum út á hvað bók þessi gengur, og hvern-
ig löguð skoðun og kennsla höfundar hennar
inuni vera.
Jpað munu ýmsir hafa verið íarnir að
finna til þess, hvílika yíirgnæfandi þörf menn
hafa á því að fá leiðbeining við barnauppeldi.
Bók þessi má næstum heita hinn fyrsti, og
sjálfsagt hinn fyrsti vísindalegi leiðarrísir sem
út hefir komið á íslenzku beinlínis uin þetta
efni. Vjer getum naumast hugsað oss nokkra
þá íoreldra á íslandi, sem ekki sje tilvinnandi
að kaupa þetta rit, skilji þeir ekkí önnur
tungumál. Ungir menn, sem vilja vinna
löndum sínum eldri sem yngri gagn, ætti að
kaupa rit þetta, og gefa það hinum bláfátæk-
ustu foreldrum í hreppi sínum, samt hvetja
hverja foreldra til að kaupa það og nota og
gefa þeim vitund um það sem ekki kynnu
að þekkja neitt til þess að það væri til. þ-etta
verk gæti borið og myndi sumstaðar bera
hundraðfaldann ávöxt. Auðvitað er að það
kæmi að sömu notum fyrir þiggendur hvert
karlar eða konur yngri menn eða eldri, styddu
að útbreiðslu bókarinnar—en því bentum vjer
hinnm ungu á þetta, að þeir eru opt óviss-
ari í því livað þeir skuli til gagns vinna, en
jeg veit nú jafnlangt nefinu á mjer það er
ekki svo langt, og jeg veit ineira en þú
ætlar, þvi þjer að segja veit jeg dável að
það er vingott milli ykkar Fríðriks á Hólmi,
en jeg hefi nú eigi getað verið að hlaupa
með það í hvers manns eyru ; jeg held líka
að kallinn hann pábi þinn sje nógu ær og
órólegur með lífið, þó eigi sje nú bætt við
með því að láta þetta berast f hann.
Margrjet.
Mig hefir lengi grunað að þú mundir
eítthvað vita um það, enda hefi jeg aldrei
neitt forðast þig að neinu þessháttar, þvi
jeg þóttist þekkja þig og vita um þagmælsku
þína, þvi jeg vildi óska ínjer að jeg ætti
mjer alla jafntrúa þjer bæði í þessuogöðru;
en þjer að segja sendi jeg Sæku til að reyna
að ná í hann svo við gætum talað samau í
næði meðan kallinn er ekki heirna; en livaða
ráð á jeg að hafa? hvar getum við venð
svo lítið beri á, því jeg óttast gamla mann-
inn ein og . . . þjer einni treysti jeg og
Sæku er hægt að hafa góða og trúa, með
því að gefa henni spón og bita.
hinir eldri; og oss finnst eðlilegra að gefa
þeim ráð en hinum eldri.
Grein þessi ætlum vjer að nægi til þess
að vekja almenna eptirtekt á bók þessari og
nytsemd hennar. Vjer hugsum að liún stuðli
til þess að sem flestir afli sjer bókarinnar til
láns eða kaups og yfirvegi efnihennar. Vjer
erum vissir um að mikil nytsemd mætti að
þrí verða, og teljum með því tilgangi vorum
náð, og ómaki voru vel varið.
(Niðurlag afgrein um œðarvarp
Sjá nr. 49.—50. ár 1884).
Siðferðismcnntun og sönn þekking á
nauðsyn þessara og annara lYiðunarlaga myudi
því meira hjálpa til þess að lögin væri í
lieiöri höfð, og þeim hlýtt, en hinar háu sekt-
ir. Ti! þess að skerpa siðferðistilfinninguna
þarf að bæta barnauppeldið, og lil þess að
að sannfæra menn um nauðsyn fríðunarlaga
yfir höfuð, þurfa bleðin smátt og smátt að
vekja eptircekt manna á því eins og oðru,
sem gjört er einkum fyrir framtíðina.
Tillaga herra G. E. Gunnlaugssonar
um hina háu sekt þætti mjer nokkuð skárna
ef við hana væri bætt og' skyldl liálft sekt-
arfjcð afhendast lilutaðeigandi sóknar-
nefnd, sem sjc skyhl til að rerja fjenu
til siðfcrðisuienntunar harna þess, scm
scktina greiðir ef nokkur cru, annars
sje því varið til menntunar annara barnainn-
an hrepps, sem bæði hafa þörf á, og mót-
tækilegleika fyrir meiri menntun, en þau ann-
ars inundu eiga kost á. J>etta get jeg i-
myndað mjer að yrði til þess. að hamla því,
aö þessar syndir gengi í 3. og 4. lið. EUki
er þó lijer með sagt að jeg þyrði að mæla
með tillögunni, að þessu viðlögðu.
Herra G. B. Gunnlaugsson styngur
upp á því, að afgjald af varplöndunutn sje
lækkað og skil jeg svo, að hann álíti að það
myndi verða æðarvarpi til umbóta. Væri
þetta gjört yrði ekki síður viluað i við þá,
sem nýöa varp sitt, en hina, sem prýða það
og græða út. Jeg held því að þetta yrði
ckki vel bein hvöt til þess að bæta vörpin
undir öllum kringumstæðum. Betur ætlajeg
það myndi gefast, að kosta æl'ða varpmenn
til að ferðast urn meö ströndum fram, og leið-
beina mðnnum í því, sem að því þjenar að
Guðrún.
Jeg hef ráð! J>ið skuluð vera hjerna
inn i baðstofunni; jeg ætla að vera fram i
eldhúsi að gjöra graut, eu hafið þið Sæku
hjá ykkur til að passa uppa ef kall kynni
að koma fyr en varir; þið getið stokkið út
um aðrar dyrnar, því ekki fer kallinn inn
nema um aðrar.
Margrjet.
Hafðu sæl sagt Guðrún mínl þettaráð
skal jeg svei mjer hafa.
Guðrún.
Vertu nú sæl á meðan! Jeg fer nú
fram og vonast jeg eptir að þú skemmtir
þjer nú bærilega ef Sæku gengur erindið.
(Hún fer).
F i m m t a s y n i n g
Margrjet, Friðrik og Sæka.
Margrjet.
Komíð þið nú sæl! Ó hvað það gladdi
mig að fá að sjá þig núna elskulegi Friðrik
minn; máske það verðí nú í siðasta sinni,
auka og tryggja æðarvörp, og koma því á að
nýu. |>að held jeg líka væri gott ráð til að
auka æðarvorp yfir höfuð, að verðlaunað væri
bæði fyrir stórfelldar umbætur á æðarvarpi
og einkum fyrir það að koma þar æðarvarpi á,
með tryggum vörnum sem það heíir ekki
áður verið.
það að jeg leyfi mjer að hafa aðra skoð-
un á vissum atriðum, en herra G. E. Gunn-
laugsson skyldi hann ekki taka svo, að jeg
þykist hafa svo gott vit á æðarvarpi sem hann
yfir höfuð, því svo cr ekki; alls ekki vil jeg
heldur hefja persónulega misklíð við herra
G. E. Gunnlaugsson enda hefir hann ekkert
tilefni gefið til þess heldur af þvi að jeg af
tilviljun skrifaði um mál þetta í fyrstu, áleit
jeg irijer nú skylt að gjera skírari grein fyrír
skoðun minni.
Að málin sjeu skoðuð frá fleiri (sjónar-
miðum er ómissandi málunum til upplýsingar
og með því færri munu taka málstað ekki
varpeigenda i máli þessu hefi jeg reynt að
bera fram ástæður þeirra meir eptir því, sem
jeg heíi lieyrt þær eu að jeg skapi mjer þær.
Jeg játa að mjer þykja þær Ijetlar á metum
en þær sýna einmitt hvað þá rnenn vanta er
mestu spilla fyrir þessari atvinnugrein en það
er rjetta þekking og rjettann hugsunarhátt,
og til þess að koina í veg fyrir óleik þeirra
frainvegis þarf einmitt að sýna þeim með
skýrum rökum sannleikann í máli þessu svo
þeir sannfærist um livað öllum sje bezt.
Mál þetta er annars í heild sinni mjeg
umhugsunarvert. Æðarvarp er stórum arð-
samt sje það að nokkrum mun, og inargra
manna skoðun er það, og enda virðist mega
ráða það, af þcim æðarvorpum, sem nú eru,
að mörg fleiri gætu allt eins vel ákomist hin-
um aö Skaotaúsu er þaö einkanr k eyum og
töngum sem ganga í sjó fram og sem liægt
væri að girða fyrir, í hólmum, í árósum og
enda í hólmum í stórám þó þeir liggi nokkuð
frá sjó. f>annig mundi mikið mega auka
æðarvarp í Hrísey, koma því á á Flateyjar-
dal og í Flatey, við Skjálfandafljótsmynni
austanvert einnig á Sljellu og í Axarfirði, við
Jokulsármynni. Og nefni jeg nú að eins
liið litla svið, sem jeg hefi sjeð, og má því
vera að víða liggi betur við. Um æöarvarp
hefir verið ritað í Andvara en hann lesa helzt
til fáir, og væri því vert að blöðin brýndi
fyrir mönnum þessa arðsomu atvinnugrein sem
sem við fáum að hafa þá ánægju i þessu
lífi, að tala saman undir fjögur augu; nú
ætlar þú suður á land og má hamingjan
ráða, hvort þú kemur nokkurntíma aptur
(leggur höndina á öxl honum). Sæka mín
góð I stattu nú við dyrnar og segðu okkur
ef nokkur kemur; þarna er hálf kaka (rjettir
Sæku) sem þú skalt bíta; en passaðu þig
nú vel 'góða Sæka.
Sæka.
Já, gulaun! jeg skal passa, passa allt
allt. (Fer út í dyrnar og er að siná gægjast
út meðan þau tala).
Friðrik.
það er eins og mjer lieyrist á þjer lcæra
Margrjet mín! að þú berir kviða fyrir því,
að jeg lcomi ekki aptur úr þessari ferð minni;
hvernig stendur á fví? eða ertu hrædd um
að jeg bregði heit mín? þú þarft alls eigi
að óttast það, því svo lengi sem jeg liefl
noklcra meðvitund um tilveru mína, skaljeg
muna eptir þjer, já muna eptir þjer, sem
hins kærasta, sem jeg hef í þessum heimi,
en það er undarlegt hvað jeg er hræddur