Norðanfari - 23.01.1885, Qupperneq 3

krapturinn ræður sigrinum par sem siðferðið
er á Jágu stigi.
II.
En hvergi kemur níðsla styrkleikans á
veikleikanum eins illa fram eins og í sam-
bandinu milli karla og kvenna. — J>að hefir
iengi veríð vani að skoða kvennfólkið, sem
lægri verur en karlmennina. J>ær hafa verið
fyrirlitnar og peim hefir verið jafnað við præla
og hunda og pær hafa vantað mörg almenn
mannrjettindi og pap fáu rjettindi sem pær
hafa haft, hafa pær opt átt örðugt með
að ná, |>að hefir verið dæmt harðara um
bresti peirra en karlmannanna; stúlka, sem
brýtur gegn skýrlííi á varla uppreistar von,
en pótt karlinenn barni hverja stúlku eptir
aðra, pykja peir nær pví eins góðir og áður.
Jeg vil nú ekki lengur rekja raunasögu
kvennfólksins, heldur koma sem fyrst fram
með pað, sem er aðalefni greinar pessarar,
sem sje; ástarnl íslenzka kvennfólksins.
J>að er ekki svo að skilja að ástand kvenna
vorra sje neitt verra heldur en f mörgum öðr-
um löndum. En í flestum verulegum fram-
faralöndum mun pað vera farið mjög mikið
að bátna. En hvað sem pví liður; sjáum á-
standið eins og pað er hjá oss og gjörum hreint
fyrir vorum dyrum bæði í pví og öðru.
J>á er að minnast á kaup kvenna hjá
oss. J*ær hafa víða meir en helmingi minna
kaup en karlmennirnir og petta litla kaup er
opt varla nóg handa peim til að kaupa sjer
föt fyrir, auk heldur að pær geti lagt nokk-
uð upp af kaupi sínu, eða keypt sjer ýmsa
hluti sjer til gagns og gamans, tii dæmis:
reiðtýgi, íslenzkan faldbúning, bækur o. s. frv.
Jessvegna eru flestar vinnukonur blá-
fátælsar, ósjálfstæðar og hjálparlausar ef pær,
til dæmis missa heilsu eða eldast. (Framh).
Æ ð a r f u g 1 i n n.
(Niðurlag; sjá nr. 3—4 ár 1885).
Að ofmargt geti orðið til af æðarfugli er
mjög sennilegt; bæði í tilliti með fæðu og
skjól fyrir fuglinn i hörðum árum, og pó
einkum að pví leyti, sem æðarfuglinn apillir
fiskiræktinni. Að ofmargt geti verið afblika
á móti æðunum, vita menn nú líklega víðast
“M aurapúkin n“
leikrit í fjórimi Iiáttum.
Gunnlaugur Einar Gunnlaugsson
á Y t r i - E y.
(Framhald).
Margrjet.
í>ví læturðu svona stelpa! Jeg skal
pakka pjer fyrir málæðið og lætin.
Sæka.
J>að eru af núna ósköpin og brauðbit-
arnir pegar verið var að narra mig til að
hlaupa undir spreng yfir að Hó...
Margrjet.
Farðu nndir eins fram stelpa, ellegar
Jeg skal finna pig; fyrst pú ekki getur pagað.
Sæka.
petta hefir verið erindið með hann Frið-
rik að gjöra hann að öfugum studet og
giltast honnm svo. (Fer).
— 11 —
hvar. En hvert að rjett sje að leggja mjög
mikið kapp á að fjölga æðarfuglinum, sem
mest, hvað sem afnotunum líður, ætlum vjer
að geti verið töluvert spursmál um. Sú bú-
skapar aðferð (höfðatöluslarkara óreglan) hefir
nú fengið harðan dóm hjá öðrum þjóðum, pó
erfitt gangi að fá hana hjer viðurkennda í
verkinu.
Að æðarfuglinn spilli fyrir fiskiræktinni
er nú sannað í Noregi, — enda er par leyft
að veiða æðarfugl —, að pað sama sje hjer
virðist varla vera efa bundið. Allir vita að
æðarfugl jetur grásleppuhrogn, og mun pað
óhagur peim, sem stunda hrognkelsaveiði, en
er hinsregar bönnuð öll afnot af fuglinum
nema peir geti komið á hjá sjer varpi. Verið
getur að pað yrði pó ekki minni óhagur fyrir
varpmenn pá sem nú eru, ef víða fjölgaði
vörpum, par eð líklegt er að pá kynni að
minnka varpið hjá peim, og með pví móti
eyða peirra gagni engu minna, en pó nokk-
uð væri veitt af fuglinum, efskynsamleg að-
ferð væri viðhöfð.
Auk pess sem nú hefir verið tekið fram
liggur næst pað spursmál, hvert peir svo-
nefndu æðarfugla eigendur (varpmennirnir)
megi láta fugla sína hafa framfæri í annari
landhelgi, mikin part af árinu endurgjalds-
laust. Gætu peir góðu herrar, uppalið og
framfært fugla sína, eingöngu af eiginni eign
væri máske spursmál um hvert peir ættu æð-
arfuglinn einir; eða ættu að hafa einkarjett
tíl að nota hann. En svo lengi, sem peir
láta hann lifa af annara landsnytjum, og vilja
pó hafa allt gagn af honum sjálfir; ætlum
vjer að peir fari fram á sýnustu ofkröfur.
I>eir herrar, (varpeigendur), ættu pó að vita
að sú regla er viðurkennd um allan mennt-
aðan heim, að enginn má láta skepnur sínar
skemma fyrir öðrum. J>essvegna sendaFrakk-
ar herskip sín hingað, til að hafa gát á fiski-
fuglum sínum, pó misjafnt gangi með það
eptirlitið. Hjer á íslandi veitir erfitt að fá,
pessa reglu viðurkennda, pó eignarrjetturinn
sje að nafninu veittur eða friðaður á pappim-
um, pá er pó annað ofan á pegar til verk-
anna kemur.
Hvað varpmenn álita að rjett sje að gjöra
við æðarfuglinn, pegar hann er hættur að
verpa, vildum vjer gjarnan fá að vita, pví
vjer ætlum að hann sje ofgóður til að verða
allur sjálfdauður, og um leið engum til gagns,
Björn (með hálfgjörðu óráði
Ekki veit jeg hvar petta lendir, með
heytorfið í pe9su regni. Hefi jeg sofið lengi?
Hvar er nú Manga mín? skal hún ekki vera
komin á fætur?
Margrjet.
Jeg er hjerna hjá pjer góði faðir minn !
Hvað viltu mjer?
Friðrik.
Hann hefir óráð maðurinn! Jeg ætla
að sækja þennan nýkomna danska mann yfir
að Fossum, hann hvað vera læknir.
Margrjet,
Já! blessaður reyndu að ná honum ef
þú treystir pjer fyrir myrkri, Ekki er nú
leiðin mjög löng pó hún sje ekki góð. Jeg
er svo hrædd um að pað verði eitthvað bágt
úr pessu.
Björn.
Hvern fjárann á jeg að gjöra með mann
til min, með pessum höfuðverk, sem jeg hefi?
Friðrik.
J>að er til þess elskulegi tilvonandi
tengdafaðir að pú lifir, sem lengst hjá okk-
ur Margrjetu dóttur þinni.
Björn.
Og fjandinn hafi pig, sem tengdason
og mig, sem tengdaföður.
enda efumst vjer um að það sje rjett eða arð-
samast. Allir vita af peim fuglafjölda, sem
syndir út á sjó um varptímann; margt af
pví er að visu «veturliðar» eða ungur fugl,
sem ekki er kominn í gagnið, og ætti pví
ekki að veiðast, nema mjög lítið, enn allur
sá fugl, sem hættur er að verpa fyriraldurs-
sakir, og hinn, sem hefir verið ófrjófsamurað
upphafi og auk pess allur óparfur bliki, þenn-
an fugl álítum vjer rjett að veiða, og mun
varptíminn Tera hentugastur veiðitími, vegna
pess að pá er geldfuglinn fjær varpinu, eða
víða nokkuð fráskilinn.
Vel væri samt að hafi} fuglinn friðaðann
árið um kring í varplöndunum, og jafnvel
nokkuð riflegt pláss í kringum pau, annar-
staðar ætti hann að vera fríðaður mikinn part
af árinu, en pó ekki allt árið. Vandi mun
vera að ákveða, hverjir helzt megi veiða, eða
hafi mestan rjett til pess, og væri máske reyn-
andi að fela sýslunefndum, að [gjöra uppá-
stungur eða sampykktir, eins og til að mynda
fiskiveiðasamþykktir, máske eptir^ tiliögum
hreppsnefnda, pví ekki er víst að sama regla
sje hentug allstaðar á landinu, fyrir æðarfugl-
inn, fremur en fyrir ýmsar aðrar skepnur.
Um veiði aðferðina sjálfa pyrfti máske
ýmislegt að athuga. Að brúka byssu við æð-
arfuglaveiði, virðist oss að ætti alls ekki "að
líða, nema ef vera skyldi par, sem varpmenn
væru neyddir til, að eyða ofmiklum blika, og
gætu ekki komið öðrum veiðarfærum við. Næt-
ur eða net eru að vísu neyðarúrræði, vegna
pess að ungar æður fara eins í þau, sem hin-
ar gömlu og blikinn. Að voru áliti er ekki
einasta rjett og skaðlaust að veiða, áðurnefnd-
an arðlausan og óparfa fugl, heldur líka land-
hreinsun, og jafnvel hagur fyrir varpnjótend-
ur. J>að má nærri geta að allur sá óparfa
fugl, muni þurfa eitthvað til að lifa af, og
hefir hinn fuglinn, sem gagn gjörir, að lík-
indum skaða af prengslunum, enda mun
margnr fuglinn deyja fyrir tímann, peirra
vegna, og mætti líkja því við, ofsetna afrjett
eða ofsetin hey, hvort heldur er af hrossum
eða fje.
Að oss vanti hentug veiðarfæri til að
eyða ópörfum fugli með, er ástæða til að ætla
en ekki er óhugsandi að úr pví kynni að
bætast, ef leyft væri að veiða æðarfug], og
verðlaunum heitið fyrir að finna upp veiði-
vjel, eða gildru, sem lokka mætti fuglinn lif-
Margrjet.
Ef pú ætlar að reyna að ná læknirnum
Fríðrik! pá ættir þú að fara undir eius.
Onnnr sýning.
Hinir fyrri, Guðrún og Sæka (koma inn).
Sæka.
Kominn enn pá studet ennsábless-
aður fjöldi (hlær hæ! hæ! hæ!).
Guðrún.
|>að er kominn ókunnugur maður og
segist hafa villst. Með honum er pessi ný-
komni danski maður. (Verður litið á Björn).
Hvað er petta? er húsböndanum illt?
Margrjet.
Já! meira en minna, pað leiðyfirhann
rjett þegar pið fóruð fram.
Sæka.
Og valt endilangur ströngullinn. |>að
var hlæilegt (hæ! hæ! hæ!).
Friðrik.
Hvað varstu að segja Guðrún ? er pessi
danski maður kominn frá Fossum? J>að
hvað vera læknir. Hann ætlar að vera par
um tíma til að lækna meinlætm á konunni
J>að bæri svei mjer vel í veíðar.