Norðanfari - 17.04.1885, Blaðsíða 1

8
24 ár. Akureyri, 17. apríl 1885. Nr. 29.—30.
B i ii d i n d i.
i.
Áfengismálið (Yiospörgsinaalet).
(Framh.).
Sami rithöfundur ritar og á öðrum stað.
«Áður en pú notar vínpressuna skaltu taka
hinn nýja lög úr stokknum og láta hann á
brúsa (amphora), hálsmjóa leirkrukku með
tveim handarhöldum, niðurmjó, svo stinga
megi henni niður í gólíið. (Er höfð til pess
að geyma í vín); hú vel um tappann og
bræð vel i kring með biki, svo ekkert vatn
geti innkomist. Sting henni svo niður í botn-
inn á einhverjum brunni með hreinu köldu
vatni í. Eptir 40 daga er hún tekin upp og
vínið heldur sætleik sínum heilt ár». Af pessu
má sjá, að menn höfðu vínið, án pess uð
pví vævi ieyft að olgsi. J>ess er gætt, að
iáta eígi loptið komast að, og forðaði pá kalda
vatnið ólganinni. Dr. Andrew Ure, nafnkunn-
ur efnafræðingur (f í Grlasgow 1778), segir,
að sá lopthiti, er bezt styðji að ólguninni sje
milli 9 og 12 stig R, og, að ef ólgun byrji
og hitinn sje lækkaður í 52/3 st. R. muni
vökvinn eigi ólga, pegar hann bafi verið hreins-
aður, og pað pótt hann væri liitaður aptur
. hæfilega.^
Arístóteles talár óg^úrn «sætt vín»,
er eigi gat ölvað. Hann segir frá víni
i Arkadlu, er svo var pykkt, aðmennurðuað
skafa pað úr Ieðurflð3kunum og uppleysa pað
i vatni. J>etta vín, sem til var búið með suðu,
gat eigi haft í sjer alkokól, þarsempað verð-
ur alveg að gufu við 615/9 st. R.
Af pví rúmíð er hjer svo lítið, pá látum
vjer petta nægja, það sem snertir pá vitnis-
burði, er eigi eru teknir frá rithöfundum bibl-
íunnar; en nú vikjum vjer til «helgisögunn-
ar» eða biblíunnar. Hjer má þegar sjá pað,
að vín er bæði lofaðoglastað. í sálm.
104,15 er pað lofað: «Vín sem gleður bjarta
mannsins». Aptur er það lastað Orðskv. 23,
31—32: Horfðu eigi á vínið, hvað rauttpað
er........seinast bítur pað eins og höggorm-
ur og stingur sem naðra*. Margir fleiri stað-
ir geta tilfærzt til sönnunar lofl og lasti víns-
ins. Er hjer mótsögn eða hvað? Skýringin
er auðveld. Á hinum greindu stöðuin er
talað um tvennskonar vín. Hið rauða er
ólgað, pví liturinn ketnur fram við ólganina,
hitt er ó-ólgað: Annað er áfengt, liitt eigi.
Að öðru leyti eru hin ýmsu hebresku
nöfn sönnun sjer á parti fyrir pví, að fleiri
vín voru til en það, sem ölvaði. Vjer vilj-
um hjer stuttlega drepa á pær 9 tegundir
vína, er vjer áður höfutn ritað um í fyrri rit-
gjörð vorri. J>eir, sem vjer hjer förum ept,-
ir, eru pessir: F. H. W. Gesenius, hinn skarpi
málfræðingur og pýðari gamla testamentisins,
Pocacker, hinn skarpi biblíufræðingur, Dokt.
Rikard Lees og V. Ritchill. frægur rithöf-
undur.
Hin 9 hebresku orð, sem í liinni stað-
festu biblíuút'egging vorri eru lögð út með
orðinu vín, eru eptir vottorði rithöfunda
pessara á uppruna málinu pannig sem hjer
greinir:
1. Yayin, leitt aí sögninni yayan, að
freyða, var fyrst haft urn hið freyðandi
blóð vínprúgunnar, seinna merkti petta
ovfl pníngnalöíj. . flfvoriiig svo sem tvmn
var. Kemur fyrir 140 sinnum í bibliunni.
2. Autís, af sögn er merkir að t r o ð a, var
haft um hinn nýtroðna eða nýpressaða
þrungnavökva. }>ettavín var ó-ólgað Kem-
ur 5 sinnum fyrir í biblíunni
3. Hhamcr, merkti eins oo liið frumlega
orð Yayin, hið freyðandi og hreina blóð
prúgunnar. «Og pú fjekkst að drekka
vínbeijablóð* (5 Mós. 32,14). Keinur fyr-
ir 8 sinnum.
4. Saba, var priðja tegund af yayin og
virðist hafa merkt vín liiuna ríku manna
cr pau voru soðin. S a b a er skylt sapa*
*) þ y k k m u s t (J>ýð.).
hjá Rómverjum og «sabe», sem er soð-
inn þrúgnalögur. Keinur prisvar fyrir.
5. Tirosh leitt af yares, að eiga, merkti
vínuppskeru ávöxt, eina hina merkustu
eign Gyðinganna. Á ensku og dönku er
petta lagt út «nýtt vín». Kemur fyrir
39 sinnum og felur ávallt í sjer merk-
inguna uin blessun. Var eigi áfengt.
6. Mesilí merkir blandað vín og var áfengt
eða eigi áfengt, eptir því, hvort pað var
blandað vatni eða deyfandi jurtaefnum.
J>etta útskýrir pað, semannars myndi vera
mótsögn i biblíunni, par setn á einum
stað (Orðskv. 9, 2—5) er ráðlagt að drekka
blandað vín, á öðrum stað (Es. 5,u ?) er
lirópað vei yfir peim sem það gjöra. Kem-
ur þrisvar fyrir.
7. Shemarin merkir «Syltetöi» (sælgæti
kryddað sykurlegi?) Kemur 4 sinnum
fyrir.
8. Shacer merkti hjá Austurlandapjóðum
ólgað pálmavín. Af pessu víni voru til
2—3 tegundir. Kemur fyrir 23 sinnum.
9. Asliilah merkir purrkaðar kökuraf prúg-
um eða storkið síróp af prugum. Kemur
fyrir 4 sinnum.
J>að er pá líklega hægt að sjá það full-ljós-
lega, af því sem hjer hefir verið frá sagt ,bæði að
ó-ólgaður prúgnalöeur er vín, og líka hitt. al
hann er'hið eiginlega eða upprunalega vín.
Iiið alkohálska vín er búið til af hinu upp-
runalega með rotnunarhættinum (ólguninni).
Hver sem skoðar vínberið, gelur gengið úr
skugga um pað, að pað er gjört með pví augna-
miði, að hindra ólguuina frá þvi að koma.
Tanin, harpix og litarefnin hanga fast við
hýðið, í þeim tilgangi að mynda leðurflöskur
er loptið geti eigi verkað í geguum, -og sem
útilykur önnur ytri áhrif, ergjöra vilja skemmd-
ir. Undireins fyrir inuan liúðiua liggur sýru-
«púlpa» eða sykur-«púlpa» (pulpa, merg-
kynjað eða kjötkynjað efni í sumum plöntum
eða ávöxtum) og síðan kemur mið-«púlpa»,
vörðuð af fjórföldum vegg gegn áhrifum súr-
SKAMMBYSSAK
(Eptir C a r i t E 11 a r).
(Framh). „Hún sofnaði sæl í drottní
sinum, og við sjáumst ekki fyrr enhjáguði
föður á himnum“, svaraði Pjetur með mesta
guðræknissvip.
„Og nú ætlið pjer að biðja yður nýrr-
ar konu“?
„J>að var nú meiningin! — Jeg hefi
ekki tíma til að segja svo nákvæmlega frá
þvi, og þessvegna skrifaðí jeg Ásmundi bróð-
ursyni mínum, að svona lagi nú í pví öllu
saman; spurðu pig fyrir, og ef þú færð auga-
stað á einhverri, sem gæti orðið mjer hent-
ug, svo talaðu að þvi við hana fyrir mig.
Kú hefir hann snuðrað eina uppi handa
mjer strákurinn, ekki of unga, pví jeg held
líka upp á pær þó þær sje farnar að eld-
ast; pær eru reyndari, og ekki aðrir eins
eyðslubelgir. Annars er sagt að hún sje '
skratti dugleg og ekki svo ólagleg. Enn
svo miklu get jeg spáð, að hún má herða
sig ef hún ætlar að koinast í sporin þeirr-
ar gömlu. Aldrei skyldi hún hugsa um
annað en það sem bún átti að gjöra inn-
anhúss. J>arna ólmaðist hún og buslaði í
pví þangað til um seinasta háttatíma. Á
sunnudagana sat hún optast og horfði út um
litla gluggann út á milli kaðla og liöfuð-
leðra, á fólkið, setn fram hjá gekk. Eun
ef jeg ætlaði þá að skemmta lienni og ganga
með henni upp í kirkjugarð eða ofan í fjöru
sagði hún alltjend: „Sleppum því faðir sæll!
til hvers ætti jeg að ganga nema til þess
að slíta nýju fötunum mínum, þegar jeg
ketnst af með gömlu garmana heiina“ ? Sauit
varð hún nú að fara í kirkjugarðinn, bless-
uð sálin! Hjerna skuluð þjer núsjá, herra
ráðsmaður, hvað jeg ætla að færa hinni“.
svo fór Pjetur ofan í pokann aptur, og rót-
aði heillengi i honum. «J>að er laglegt,
skömmin þessi; jeg hef látið fægja það upp
handa henni; jeg gaf þeirri gömlu pað í til-
— 57 —
g.löf, og nú hefir það vistaskipti til þessar-
arar. Gullsmiðurinn sagði pað liti út eins
og ylmdós, enn pað er reyndar piparsælda,
Ungfrúnni þarna er víst kalt, yður vantar
prjón í kápúna yðar. Bíðum við! — hanu
kemur bráðum“. Að vörmu spori fór hann
ofan í pokann, og tök upp stóreflis titu-
prjónabrjef. Um leið og liann tók upp hend-
ina valt fljettaður kaðalspotti upp úr pok-
anum.
„Á þetta lika að vera brúðargjöf“ ? spurði
Dýringur.
„Ónei, það yrði nú varla eins velkom-
ið sem piparsældan Sjáið þjer, jeg fjekk
strák til kennslu, sem var versti þrjótur.
Hann vill ekkert gjöra nema jeta og sofa.
Hjerna um daginn strauk hann heim, og nú
ætla jeg að taka kauða í leiðinni heim. Svo
Hjettaöi jeg mjer þenna spotta í ofurlaglegt
keyri til þess að liðka með því hrygginn á
honum þegar við finnumst. J>essi hvolpur
póttist ekki vilja vera hjá mjer af því að
hann fengi ofiítið kaup“.
„Hvað fjekk hann þá mikið“?