Norðanfari - 05.05.1885, Qupperneq 3

— 71 —
ullar baudi, cr nnnaðhvort sje laust prjónað
eða heldað; slcal húfan talca yfir hársvörðinn,
vera rúm og lauslega bundin niður fyrir höku
barnsins með mjúku ullargarni.
Yel þarf að hlúa að lífi og brjósti barn-
anna, en venja pau við að hafa fremur lítið
um háls. Sokkar barna, ættu að vera úr góðu
ullarbandi, ekki mjög smáu; ætti peir ekki
að vera fast prjónaðir og lítið eða ekki pæfðir
iáta peir pá betur til eptir vexti barnsins.
J>egar börn eru orðin nokkuð vaxin og
ganga frammi og úti mun bezt að pau brúki
skó með trjebotnum, einkum heima við og
inn í bæ. Skór með trjebotnum, varna pvi
að kuldinn úr gólfunum leggi upp 1 fæturna;
en slíkt er mjög óhollt, eldri mönnum og
yngri. Skóleppar munu beztir úr hærunr
eða hrosshári.
Nærklæðum purfa börn að skipta ekki
sjaldnar en einusin'ni með viku hverri. Að
vera í óhreinum nærfötum er bæði óheilnæmt
og miður sæmandi; litlu skárra er að pau
sje rifin og opin. Tfir liöfuð ætti föt barna,
sem annara, að vera hreinleg og hentug, en
viðhafnarlaus.
Að venja börn við skrautklæði er óráð-
iegt, pau eiga að klæðast fyrir pörf og nauð-
syn, en eigi af glisgirni. |>að mun jafn auð-
velt að venja börn á giísgirni í fatnaði, eins
og sællífi i matnaði; en hvorutveggja er ó-
kristilegt, og háskaleg snara fyrir börnin, með
pví pau eiga pó hvorki að lifa til pess að
klæðast nje matast; lieldur purfa pau meðal
annars, föt og fæði til pess að geta lifað;
enda sje hvorttveggja sniðið eptir pví.
]pó vjer yíir liöfuð liöfum ráðið til að
klæða börnin vel og skjóllega, pá er pað pó
enganvegin meining vor að ætíð skuli klæða pau
svo. pegar pau eru orðin nokkuð vaxin, að pau
finni aldrei neitt til kuldans, eður sjeu ald-
rei látin koma út í kalt veður. Nei, slíkt
er ekki bein aðferð til að uppala hrausta ís-
landssyni eða dætur, enda sýna dæmin lijer
pað Ijóslega. Foreldrar, sem hafa yfirdrifna
Hmönnun fyrir pvi, að börn peirra reyni ald-
rei neitt á pol sitt, fremur en pau væru alt-
af hvítvoðungar. feir hafa gjört pau að lík-
amlegum óburðum, er lítið hafa polað að leggja
misjafnt á sig, og fallið í sjúkdóm og dauða
fyrir lítið tilefni af afkæling eða öðrum mis-
jöfnum. J»au börn par á móti, sem hafa ver-
ið látin ganga sjálfala úti og inni eptir vild,
sem opt hafa verið úti pangað til pau hafa
klaupið inn grátandi af kulda á kinnum eyr-
um og liöndum. f>au liafa opt orðið hin
heilsubestu og polað öðrum fremur kulda og
vosbúð.
«Beygðu reyrinn en brjótlu hann ekkb,
segir máltækið, og má pað heimfærast til
meðferðarinnar á börnum. í»að parf að æfa
pau sem fyrst við að pola erviði hita og kulda
og styrkir pað allt harðfengi, prek, pol og
lieilsu peirra, en pað má ekki ofbjóða peim
með neinu af pessu.
En nú yfirgefum vjer börnin í pessutil-
liti og göngum yfir til pinna rosknari ung-
linga, sem pegar er farið að nota til ýmis-
legra starfa.
það er augljóst og alpekkt að mjögmarg-
ir hjerlendir menn og konur missi heilsu
sína og líf fyrir pað að peir hafa oflcælt sig,
fyr eða síðar, og pað svo orðið tilefni, ýmist
til langvarandi eða bráðra sjúkdóma. Hafa
margir fyrir slík tilefni, fengið lungnabólgu,
lungnahimnubólgu, tök, iðrabólgu, lífhimnu-
bólgu, hálsbólgu, heilabólgu eða kvef, og leiða
pessir sjúkdómar opt af sjer bráðan bana, en
eptir skilja stundum varanlega kvilla, sem
svo brjótast út við tækifæri, fyrr eða siðar.
Ýmsir langvarandi sjúkdómar, eiga líka opt
rót sína að rekja til ofkælingar. Má par á
meðal nefna, brjóstveiki, gigt, magaveiki, kláða
og fleiri vessa sjúkdóma, tíðateppu og má-
ske fleiri kvilla er varla verður nafn gefið.
Einna mest mun unglingsaldurinn út-
settur fyrir pessum áföllmn, fer paðalltsam-
an, að unglingar pola minna en íullorðnir,
eru óaðgætuari í aðferð sinni, og tíðum mið-
ur útbúnir,
Margt liið sama gildir náttúrlega fyrir
börn og fullorðna, pað er að fátnaði lítur; en
meðal annars viljum vjer taka pað fram, um
unglinga, að peir fá opt kveisu af pví, að
kulda slær að bringsmölum peirra og
getur pað orðið ills kveikja. Til varnar við
pessu ætlum vjer pað hentugt, að unglingar
heíði brjóshlíf svo stóra að hún næði út fyrir
geirvörtur og ofan fyrir nafla; skyldi liún
stoppuð af hærum eður vatti, og pynnri sú,
sem ætluð væri til sumar, en hin, sem ætl-
uð væri til vetrar brúkunar, Vituin vjer
dæmi til að slíkar brjósthlífar liafa að gagni
komið, peim, sem án peirra gátu varla verk
unnið fyrir styngverkjum fyrir bringsmölum
og í brjóstholinu. XJnglingsstúlkur, sem tíð-
um eru við fjárgeymslu. vatnsburð, pvotta eð-
ur önnur frambæjarstörf, hafa fjósverk par,
sem útifj ós eru, róa á sjó eður liggja við
j tjald í grasaheiðum eður sem með einu eður
öðru móti purfa að pola kulda mikinn. pær
skyldu klæða sig sem bezt um fætur, læri og
kvið, er hinn algeugasti fatnaður peirra allt
of skjóllítill til pessa lifnaðarháttar. Konum
er ómissandi við slík störf, að vera í vel-
pæfðum vaðmáls nærskjólum og hafa að
minnsta lcosti eina sokka, sem nái fyrir knje
upp. Gæti petta rerið peirn vörn við tíða-
veiki, móðurlífsbólgu og ýmsum innvortis kvill-
um, er pær fá af pvl að kulda leggur að lífi
peirra, lærum og bringspölum,
}>aö, sem mest ríður á, er að klæða sig
sem haganlegast eptir veðri og starfi, móti
ströngum vetrarkulda verður maður að verja
sig með hinum pykkustu og pófmestu ullar-
fötum, samt næra sig hæfilega eða búa sig
vel út með kraptgóða fæðu.
Hin skaðvænlegustu áhrif af kulda muuu
opt vera pau, pegar væta er lionum samein-
einuð að ofan eður neðan. J>au beztu tæki,
sern vjer höfum til að verja oss með, fyrir
vætu, eru skinn annara dýra, er vjer notum,
sem skó, stigvjel, skinnsokka, skinnbuxur og
skinntreyjur. Að vera daglega og daglangt,
votur í fætur, er mjög óhollt, einkum pá kuldi
er, skildu menn pví verja sig, sem bezt fyrir
slíku, með stígvjelum eða skinnsokkum, að
skinnklæðast á sjó parf varla að minna menu
á með pví slíkt mun alvenja,
Opt getur pað viljað til, er menn ferðast,
að menn ofkæli sig, einkum pá vatns- eður
krepju liríðar eru. Yæri betur að menn tæki
sem almennast upp, að brúka yfirhafnir af
vaxdúk í slíkum kringumstæðum. }>ær eru
og ljettar og pægilegar og pví ekki tilfinnan-
legur byrðarauki fyrir mann nje hest. |>að
væri og óskandi, að vjer iðkuðum, sem mest
að gjöra vaðmál pau vatnsheld, sem í yfir-
hafnir eru ætluð, pví heldur, sem pað kvað
hverki dýrt nje vandasamt. Gæti opt orðið
svo, að pað hlífði ferðamönnum frá pvi að
verða holdvotir og gagnteknir af kulda. J>ess
má og geta að vel pjett segl eða strigi getur
verið næstum vatnsheldur, og er pví opt hent-
ugt að vera í fötum af pví tagi, pá meun
búast við bleytu að ofan. Auk pess er pað,
að föt af fínum striga eru mjög ljett og pví
bentug til sumarvinnu, og vegna hins hvíta
litar, hitna pau lika langtum minna en dökk
vaðmálsföt. Á sumrum, pá heitt er, skildu
menn líka hafa hvíta stráhatta eður önnur
hvít höfuðföt, sem eru mjög Ijett.
Eöt af sterku segli verja líkaraann vel,
Loks stökk presturinn upp af stólnum
°g sagði, og var hann enn nokkuð styggur:
«En hvevs vegna sögðuð pið pað eigi peg-
ar, börn mín góð?;<
Já, hvers vegna? — Búgisleifur liafði
Verið svo hnfinn af hinni lielgu athöfn, að
Einn hafði alls eigi tekið eptir pvi, livor
hrúðurin var. Má vera, að brennivíníð. sem
Wnn hafði drukkið í ríkuglegum mæli með
^orgunmatnum, haíi gjört riokkuð til pessa.
■^ristján hafði riyndar sjeð, að pað var
^rína, sem stóð við hliðina á honum, og
^afði togað og togað i kjól Rikku, td pess
færa allt petta í lag, en pegar. pað dugði
e'§i, pá hafði hann pó eigi viljað trufia guðs-
Þjónustuna með liáreysti og lcosið heldur að
s'tja með Trínu. Um Rikku var pað að segja,
dð hún var sem höggdofa, er brúðgumi henn-
ar var gefinn saman og Trína, og hafði eigi
°dð sjer aptur, fyr enn hjónavígslan varurn
§arð gengin, og varð eigi framar aptur tek-
l0, þegar Trina var að spurð, svaraði [hún
jn®ð tárastraumi, er hef'ði getað suúið myluu
p’ðii átta sínnum, en orð fiekkst eigi úr
«eunj, J
Blessaður presturinn geklc frarn og apt-
ur um gólíið og reif og sleit í pau fáu hár,
sem enn voru á höfði hans. „þetta er Ijóta
sagan“, sagði hann, „en hvað á að gjöra“?
Steinhljóð. Mótmælendur megnasjald-
an að ráða bót á aðgjörðum stjórnarinnar,
peir mótmæla að eins. „Hvernig á að koma
pessu í lag?“ sagði prestur aptur.
„ Jeg get ekki skilið ykkur og gefið ylck-
ur saman, en má pað ekki vera; einsogpað
er ?“
„Nei“, sagði Búgisleifur, og varnúein-
beittari, enn áður, „pað má ekki vera svo“.
„Hvers vegna ekki ?“ sagði prestur, „lizt
pjer ekki á Rikku ?“
„Ó jú“, svaraði Bugisleifur, „mjer lízt
nógu vel á hana“.
„Hvers vegna viltu pá eigi vera maður
hennar, úr pví pú einusínni ert orðinn pað
eða er pjer svo fjarska áríðandi að fá Trínu?“
sagði prestur.
„Yíst er svo, prestur minnj“
„Hvers vegna? Er Rikka ekki einnig
væn stúllca?“
„j>að er hún reyndar“, svaraði Búgisleif-
ur og leit hornauga til Riklcu, „en Tríua
leggur meira til búsins“.
Allt í einu hugkvæmdist prestinum ráð,
og hann sagði við Búgisleif: „Hve miklu
meira leggur hi'ui til búsins?“
„Einu svíni, prestur minn“,
Nú fór gamla manninura beldur að
ljetta. Hann snjeri sjer til Kristjáns og
sagði: „Hvora vilt pú heldur, Kristján, Rikku
eða Trínu?“
Nú hafði Kristján komið í kirkjuna,
með peim ásetningí, að bindast eilíflega helg-
um hjúskaparböndum við Riklcu, en hanti
lagði enga áherzlu á slílca smámuni ogsvar-
pví hátt og snjallt:
„Trínu“.
„Hvers vegna?“
„Af pví að hún leggur einu svínimeira
til búsins“.
fetta svar var nú engu fremur meið-
andi fyrir Rilcku en Trínu, en hvorug tók
petta sjerstaklega mat á hæfilegleikumpeirra
td hjúskapar, á nokkurn hátt illa upp. Jpað