Baldur - 09.12.1868, Blaðsíða 1
Auglýsingar og grein-
ir um einstalcleg efni
eru tehin í blað petta,
ef borgabir eru 3 sh.
fyrir hverja linu með
smáu letri (5sk. með
stœrra letri). Kaup-
endur fá helmings af-
slátt. Sendur lcaup-
endum óheypis.
Þeir, er vilja semja um
eitthvað við ritstjórn
blaðs pessa, snúi sjer
í pví efni til ábyrgð-
armannsins, Friðriks
bókbind. Guðmunds-
sonar, er býr i húsinu
nr. 3 í Ingólfsbrekhu.
Verð biaðsins er 24 sk.
ár-priðjungur hver (6
biöð), og borgist fyrir-
fram.
1. ár, Reykjavik 9. dag desember-mánaðar, 1868. 18. blað.
Efni: Póstskip. — Spænska stjórnarbyltingin. — Frjettir útlend —
Frjett. innl. — Aiþýbuskóli á Borbeyri. — Skýrsla nm gjaiir til alþýfcu-
skðlans. — Verzlunarljel Eyflrtunga. — Stiptsbókasafnib. — Spnruing.
— Embætti. — Mannalát. — Vetur. (Kvæbi) — Prestaköll,_______
— Póstskipið, Phönix, skipstjóri Johansen, kom hing-
að að kvöldi 6. dags þ. mán.; hafði það haft 11 dagaferð
frá Höfn hingað. Skipið kom við á Djúpavog í leiðinni
hingað inn. Með þvi komu þessir menn: Enskur maður
Jones, og annar danskur, er á'.'að sjá hjer út hentan stað til að
leggja á land frjettafleygi; einnig komu með því yngisstúlk-
urnar Fanny Schulesen og Steinunn Guðmundsen, og sömu-
leiðis Torfi skipstjóri Markússon af Breiðafirði. Fritz Zeuthen,
er fór með síðasta póstskipi til Múlasýslna (— það kom
eigi á Djúpavog —) kom nú og aptur, því að hann þóttist
vanfær til, fyrir vanheilsu sakir, að taka að sjer embætti
sitt þar eystra. Með póstskipi var nú flutt hingað á 4.
þúsund tunna af kornvöru; þar af munu 900 tunnur hafa
verið gjafa-korn. Sumt af korni þessu á að fara á
Hafnarfjörð, og hafa kaupmenn hjer í Rvík fengið um
1600 tunnur; kaupm. Svb. Jacobsen átti þar af um 350
tunnur, og Fischer rúmlega svo mikið, og hefir þá eigi
verið svo ýkja-mikið er hver hinna kaupmanna fjekk, því
að nokkuð af korninu var pantað af einstökum mönnum
hjer, er eigi heíir þótt eigandi undir aðflutningum og verð-
gæðum kaupmanna.
SPÆNSKA STJÓRNARBYLTINGIN.
Yjer höfum áður í blaði voru lauslega drepið á upp-
reistinaá Spáni; en vjer ætlum, að fjöldanum af lesendum
vorum sje eigi ókært, að fá stutt yfirlit yfir ástæður Spáns
og hag. J>ví að þá fyrsl skilja menn rjett rás viðburðanna,
er menn kunnu orsakir þeirra og tildrög, en þeirra er
jafnan að leita í sögunni á undan. Yjer leyfum oss því
að færa lesendum skýrandi yfirlit yfir stjórnina þar um hina
síðustu íimm tugi ára.
Eptir það, er Spánn hafði vel varizt yfirgangi Napóle-
ons, var friður gjörr í París, ár 1814, og frá því var
Ferdinant 7. einvaldur á Spáni, og eigi framar áreittur af
öðrum þjóðum. far eð þjóðin hafði nú varizt svo vel móti
erlendum ágangi, hefði það verið skylda Ferdinants, að
við halda frið og spekt í landinu, og þakka svo þjóðinni
hreysti sína; en maðurinn var aldrei þakklátur. Hið fyrsta
starf hans, er hanu var í næði kominn, var það, að festa
og efla vald lendra manna (aðalsins) og klerka, hann inn
leiddi hinn djöfullega rannsóknarrjett (inquisition), og krist-
munkafjelagið (jesuit-orden), sem jafnan hefir öllum hvum-
leitt verið, utan þeim fúlu bófum, er í þjónustu þess hafa
verið; og fólkið, er eigi vildi þýðast þessar atfarir, var sett
í varðhald og drepið í stórhópum. Það var nú svo sem
auðsjeð, hvað af þessu hlaut að leiða, enda beið það ekki
lengi, því að árið 1820 var uppreist hafin gegn konungi,
og hann til neyddur, að takmarka vald sitt á sama hátt og
verið hafði 1812. En þá voru nú þeir tímarnir, að allir
einvaldar norðurálfunnar voru allir á nálum af ótta og
skelfingu, ef nokkurs staðar bar á frelsishreifingum, og ótt-
uðust að sú pest mundi sóttnæm vera, og ef til vill koma
við í sínu landi, og koma sjálfum þeim á kaldan klaka, og
var þeim því um að gjöra, að drepa þegar í fæðingu hvern
frelsisneista, er þeir sáu glæðast, svo að eigi skyldi bál af
verða. Hertoginn af Angouléme var því sendur í broddi
fylkingar fyrir frakkneskum her, er óð inn á Spán, og
bældi landsmenn til hlýðni við konung, og hjelt hann þá
fram hinu gamla horfi á nýjan leik, og studdí klerkdómur-
inn hann til dauðadags. Eptir erfðalögunum (salishu lög-
unum) átti bróðir konungs, Karl, (Don Carlos) að erfa ríki
eptir hann, því að Ferdinant var barnlaus. Til hans hneigð-
ist klerkdómurinn, af því að hann átti konungstignina í
vændum. En frelsismenn hölluðust að Maríu Kristínu, konu
Ferdinants 4., er virtist fremur frjálslynd, og þá er hún
varð þunguð, 1830, nam konungur salisku erfðalögin úr
gildi og kvað svo á, að barn Maríu Iíristínar skyldi ríkið
erfa að sjer liðnum. Karl konungsbróðir varð við þetta
æfur og reiður og stökk úr landi. Árið 1833 dó Ferdinant
konungur, og fengu frelsismenn þá viðurkennda sem drottn-
ingu, ísabellu, erMaría Iíristín hafði fædda 10. d. október-
mán. 1830; en fyrir því, að hún var barn að aldri, skyldi
móðir hennar stýra ríkinu. Karl vildi nú brjótast til valda;
en þótt ísabella væri viðurkennd drottning af Englum og
Frökkum, þá hafði Karl þó lengi vel betur; stóðu deilur
þær i 7 ár, 1833—1840. Þeim Iíarlungum veitti betur í
fyrstu, en þó fjell nýtasti hershöfðingi þeirra, Zumalacar-
69