Baldur - 27.03.1869, Page 2

22
einnm fnndi hjer fyrir vestan hafi mönnnm komiS saman nm ab styrkja
ekkert þetta fyrirtæki, og ef satt er, Já er líklega ekki mikils aS vænta
af jieim mönnnm,- í hvata stöím sem þeir eru. Væri slíknm mónnnm
gott ab vera í Rússlandi eþa enn austar, er þykir sjer eigi hlý&a at)
styþja þjóþmenutnn. Mótmæli gegn henni geta aldrei veriþ byggí) á óþr-
um rókum en þeim, sem fávizka e?)a eintrjáningsskapnr et)a annaþ lak-
ara heflr vií) aí) styþjast. Eg nenni ekki at) hrekja mótmæli þau, sem
jeg hefl heyrt í þessu efni hjá snmnm, því mjer flnnst aí> þau hreki sig
sjálf.
En menn, sem vilja nndirbúningsskóla eþa þess konar menntastofnnn
— og þab er allur þorri manna — hafa svo ólíkar skoíianir um þaíi mál
og svo margríslegar, ab þær geta ekki veriþ allar rjettar nje samrýmzt,
og væri þvi þórf á aí> mönnum væri gefln leiíibeioing í því efni af þeim
sem helzt bera skyn á slíkt, og jeg óska aí> línnr þossar gæti orþib til
þess. þ>ab eru t. d. snmir, sem segja, ab nndirbúningsskóla ætti ab
stofna í hverri sveit, en mjer flnust þab vera jafnóþarft, sem
þab er ómögulegt. Hjer er eigi verib ab hugsa um iægri alþýbnskóla
eba barnaskóla. Vjer þurfum þá óvíbast og þeir koma ekki þessn máli
vib. Vjer þurfum æbri alþýbuskóla, eins og herra J. S. tekur fram og
fleiri álíta, en slík stofnnn þarf meira en eitt hjerab getur látib. Hún
þarf mikib fje til skólahúsbyggingar, ti! lanna handa kennurura og ýmsra
hlynninda o. s. frv. J>ó einhver styrknr kynni ab fást af opinberu fje til
einhvers af þessn, þá útheimtir þetta fyrirtæki, ab fleiri sýslur og fjórb-
ungar leggist á eitt til þess, ab þab gæti komizt á og samsvarab til-
gaugi sínnm. Ab reyna tii ab koma á þegar í npphafl einhverri skóla-
myud eba nafui í ýmsum hjernbum er betur ógjört en gjört, því þab er
til þess ab engin vera og ekkert gagn verbur í neinn. Menn eiga ab
reyna til ab hugsa lengra, en um sitt hjerab, og sjá þab, ab þab er ein-
mitt hverjn einstöku hjerabi betra, ab til sje ein eba tvær nýtar mennta-
stofnanir fyrir alþýbu í landinn, en 20 óuýtar. Ýmsir munu vera því
mótfallnir, ab skóli þessi sje settur vib sjó eba í kaupstab, og mun sú
meining vera nokkub almenn, einkum til sveita, og sprottin af hræbslu
vib drykkjuskapinn. þab er sama skobunin og menn hafa verib opt ab
prjedika nm iatínnskólann í Rvík., ab hann ætti ab takast þaban og
heldur fara flakkandi nm landib út og subur(l). En þegar menn gá bet-
ur ab, þá er þetta ekkert annab en hngarburbur og hleypidómar, áu þess
menn viti hvab þeir eiginlega vilja eba segja. Elestum sögnum mnn bera
saman nm þab, ab drykkjnskapnr hafl ab tiltöln verib engu minni, ef
ei meiri, ábur fyrrum í skóla. Ab ætla sjer ab hlanpa meb alla skóla
undau ölföngum npp um allt land, er líkt og ab ætla ab hlaupa af sjer
skuggann. þab er lítib vit ab senda uuga meun óreynda til annara
landa, þar sem þó er miklu fremur vandgætt um ýmislegt, ef þeir mega
eigi koma nálægt kaupstöbum vorum. þegar til aivöru kemur, þá eru
vegir og abfiutningar ekki orbnir enn þá svo ágætir hjer á laudi, ab
menn geti eins og gjört sjer leik til þess, ab reisa leugst upp til sveita
kostna'óarsamar byggingar, sem mega eins standa vib sjó. Nú er sagt,
ab Húnvetningar ætli ab sameina skólastofnun Hrútflrbinga vib fyrir-
myndarbú sitt fram til dala, og eykur þab eigi aliítib á kostnab skólans
ab minusta kosti hvab byggingn snertir, auk þess sem fremur lítur þá
út fyrir, ab þab yrbi búnabarskóli, og flnnst mjer þá, ab skólinn hvcrfl
þá frá abaltakmarki síuu, og í einhæfa stefnu.
Ýmsir hafa fundib ab því, ab byrjab hafi verib þegar í vetur ab
halda skóla á Borbeyri, og ab teknir hafl verib til þess 40 rd. úr skóla-
sjóbnum, eins og auglýst varí „Baldnrs1', l.ári bls. 71, en þessi útásetning
er ekki á rökum byggb. Mjer heflr verib skrifab af áreibanlegum manni í
Hrútaflrbi: ab sú 40rd. borguu tilP.Eggerz, sem skólafundurinu samþykkti
á Borbeyri fyrir húsuæbi, Ijós, eldivib o. s frv. hauda 6—8 piltum, get-
nr ekki eiginlega álitizt ab vera tekin úr skólasjóbnum sjálfuin, því til—
lög, sem þessu nam, eba þó meiru, voru gefln meb því skiiyrbi, ab strax
gæflst nokkrum piltum kostur á tilsögn. Af þessu sjest ab menn hefbi
alveg misst yfir 40rd, ef eugin kennsla hefbi fengizt þetta ár, og getur því
euginn talib þessa borgun eptir, þegar svona steudur á, og þab því síb-
ur, sem hún sýnist næsta lítil og lítib meir en fyrir ijós og eldivib.
J>ar sem sumum þykir fyrirtæki þetta ofsnemma og óhentuglega
byrjab í harbinda tíb, þá er slíkt eigi rjett hugsab. Seinna má slíkt
fyrirtæki eigi byrja, og hefbi átt ab vera byrjab fyrir löngu. J>ab er
röng ímyndun, ab fyrirtæki þetta dragi meb samskotum þeim, er þab
fær, lífsbjörg frá mönnum í landinn, því öil samskotin eru lánub iands-
mönnum jafnóbum og þan greibast, ef gott veb fæst og vextir. J>ab er
sjálfsagt, ab menn geta minna miblab til þessarar stofnunar, meban hart
er í ári, en bágt árferbi má ekki lama svo huga vorn, ab hann vibur-
kenni eigi þab, sem er gott og satt, nje sje því siunandi, þó vjer kann-
ske eignm sumir örbugt meb ab sýna þab í verkinn. En allir, sem þab
geta, ættu ab sýna þess einhvern vott, ab þeir untia hinu þarfasta og
þjóblegasta fyrirtæki; er tii þess einkum ætiaudi af prestum vorum, og
öbrum yflrmönnum og menntavinum.
Vestprðingur.
FUNDUR í REYKJAVÍIÍ 24. febr.
(Framhald). En þó að fundurinn ekki fyndi það sam-
svara tilganginum, að koma fram með beinar uppástungur
nm þetta mál, urðu þó meiningar manna á því, að gefa
mætti bendingar, sem við seinni yfirvegun málsins gæti
komið til yfirvegunar, og voru það einkum þessi atriði, sem
fundinum þótti vert að taka fram:
Þar sem tilgangur álögunnar nú, síðan konungsúr-
skurður 12. ág. 1848 kom út, er orðinn allur annar, en
hann var eptir tilsk. 27. Maí 1746, þannig, að sjóður sá,
er þá var til og var, eign holdsveikra sjúklinga í landinu —
en þá var sem alkunnugt er, einkum að finna í fiskiver-
unum — nú er orðin eign allra sjúklinga landsins, með
því lionum hefir síðan verið varið tii betrunar læknaskip-
uninni, að þvi leyti vextir hans hafa eigi verið lagðir til
höfuðstólsins, og verður eptirleiðís þannig varið., þá virt-
ist fundinum það hið sanngjarnasta og hið eina rétta, að
álagau yrði gjörð almenn, svo að hún gæti náð til allra
stétta og atvinnuvega landsins, og að sjerhver embættis-
maður, kanpmaður eða verzlunarmaður og hver sveitar-
bóndi, húsmaður og lausamaður, og sjerhver sem ámeð sig
sjálfur, og nokkurs er megnandi, eða geldur til sveitar,
taki þátt í henni eptir efnum og ástandi á líkan hátt og í
vegabótagjaldinu, að því einu undanteknu, að hver sveitar-
sjóður greiði gjaldið eptir fólkstölu sinni; ætlaði fundurinn,
að slík álaga sje eins auðveld að finna fyrir hvern hrepp
og hæg að heimta, eins og hún er sanngjörn og í eðli sínu
rjettlát, þar sem öllum landsmönnum stendur jafn hagur af
þeirri betrun læknaskipunarinnar, sem nú er orðin til-
gangur álögunnar.
Ef að nú samt þessi bending ekki þætti eiga skiiið að
verða tekin til yfirvegunar, og álagan eptir sem áður skyldi
eiga að hvíla á sjáfarútvegnum einum, þótti fundinum það
mikiu tiltækilegra og nær stjórnarfrumvarpinu, sem fyrir
alþíng var lagt 1867, að leggja hana á hlutatöluna í hverri
verstöðu, t. a. m. með 2 fiskum á livern lifandi eður dauð-
an hlut, eðaþá eptir skipastærð, á báta með 2—3 mönnum
8 fiska, á skip með 4—7 mönnum 10 fiska, á skip með
8—10 mönnum 12 fiska, og á stærri skip með yfir 10
mönnum 15 fiska. Eins og þessar uppástungur eru byggð-