Víkverji - 11.05.1874, Page 2

90
sem fsl. Daninn segir um J)á eiðsvornu skoðunar-
menn: „pað mun líka hafa verið örðugt að fá pá
skoðunarmenn, semvoru alveg hlntdrægnislausir, og
par með höfðu nægilegt vit á vörunum til að geta
dæmt um pær svo öllum líkaði“, pá verð eg að mót-
mæla pví, að örðugt sé að fá eiðsvama menn hlut-
drægnislausa; en að fá pá skoðunarmenn, sem hafa
svo gott vit á vörunum, að peir geti dæmt um pær
svo, að öllum líki, pað mun vera erfiðara; egvan-
treysti jafnvel sjálfum inum íslenska Dana til pess.
Svo kennir hann verslunum peim, sem á inum seinni
árum hati komist á fót, um pað, aö vörumat petta
ekki hafi getað prifist, pví til pess að vörumatiö geti
prifist, verði allir kaupmenn að vera samtaka, en
stjórnendr inna nýu verslana hafi að eins kept um
að fá sem mest vörumegn, hvernig sem pær voru úr
garði gjörðar. En pegar inar nýu verslanir hófust,
átti petta vörumat sér ekki stað hjá kaupmönnum,
að minsta kosti ekki síöan 1870. Má eg nú spyrja
yðr, hra ísl. Dani! áttu nýu verslanimar að hyrja
vörumatið, pegar pær eldri ekki héldu pví fram?
áttu ekki inar eldri að halda pví áfram, til pess að
inar ýngri fetuðu í peirra fótspor? pér játið of
mikið, par sem pér með pessum orðum gefið í skyn,
að par sem ein, eða í hæsta lagi tvær versianir,
komungar, sem voru að safna Bér skiptavinum, ekki
höfðu vörumat, pá hafi allar inar rótföstu, og á
gömlum merg standandi verslanir, hverjum par að
auk var stjómað af anda verslunarsamkundunnar,
ekki getað haldið vörumatinu áfram. Svo kunnugr
er eg málavöxtum, að eg get lýst pað ósannindi, að
stjómendr inna nýu verslana hafi að eins kept um
að fá sem mestar vörur, hvemig sem pær voru úr
garði gjöröar; peir voru eins vandir að vörum, og
stjórnendr samkunduverslananna á sama tímabili.
Auk pess er eg ekki viss um, að inn ísl. Dani hafi
alskostar vel vit á vorum íslensku vörum, hvortpær
era vel úr garði gjörðar, eða ekki. Hann heldr
tram vörumatinu; pess vegna mun hann sjálfr hafa
látið eiðsvarna skoðunarmenn álíta vörurnar hjá sér,
og hér á suðrlandi er pað einltanlega saltfiskrinn,
sem gengið hefir gegnum greipar vörumatsmann-
anna. Yfirhorðið af flskinura var metið nr. 1. petta
veit sá ísl. Dani, að er satt. En pessi fiskr, sem
pcir eiðsvörnu menn dæmdu nr. 1 eða b e s t a fisk,
var pó mjög ólíkr pví, sem sá útgengilegasti fiskr
er, eðr með öðrum oröum: ólíkr vestrlandsfiskinum,
sem ætíð selst betr erlendis, en sunnlenskr fiskr.
Að pessu leyti virðist mér hra x — y, sem ritað
hefir um petta efni í Víkverja, hafa á réttu að
standa, par sem hann segir, að kaupmenn haldi
bændum til að hafa fiskinn óútgengilegan; peir hafa
gjört pað, svo framarlega, sem peir hafa verið sam-
dóma vörumatsmönnunum, og annað hefir ekki heyrst.
það er annars fremr lúalegt af inum ísl. Dana, að
ætla að verja samkunduna með pessum ósanna á-
burði á forstjóra inna nýu verslana, einkum pegar
margar líltur benda á, að honum muni geta slcjátl-
ast í dómi sínum um, hver vara sé vel úr garði
gjfirð, og hver ekki. Hann má hafa auman málstað
að verja, par Sem hann verðr að grípa til slíkra
vopna; já, aurnr er líka málstaðrinn, aumr ogvaltr,
ef maðr vildi hreifa honum. Isl. Daninn neitar pví,
að illa verkaðar vörur séu teknar við sama, og enda
hærra verði, en góðar vörur, hjá kaupmönnum, og
er petta að svo miklu leyti satt, að kaupmenn láta
optast vörumegn ráða meir en vörugæði, hvað verðið
snertir; eg ætla ekki að orðlengja um petta; hvers
árs nýársreikningar sýna pað best. ísl. Daninn mun
segja, að vörugæðin sjáist ekki i reikningunum, en
eg segi pað samt og segi pað enn, að reikningamir
sanni orð mín í pessu efni. ísl. Daninn játar, að
in ótakmörkuðu lán, sem nú tíðkast, séu skaðleg
fyrir verslanina og fyrir sveitafélögin. þar í er eg
honum samdóma; en pvi undarlegra pykir mér,peg-
ar hann fer að tala um afleiðingarnar af pví, ef
íslendingar gefi sig við félagsverslununum, og pað
straff, sem par af leiðandi muni dynja yfir íslend-
inga frá inum dönsku kaupmönnum. Straffið er;
að kaupmenn pá taki fyrir öli lán; —nei, paðgjöra
peir nú aldrei, en ísl. .Daninn hefði heldr átt að
segja, að peir mundu takmarka lánin, og pað straff
læt eg vera, fyrst lánin eru játuð að vera skaðleg
sveitarfélögunum; en hinn liðr straffsins er sá, að
kaupmenn hættu pá að álíta sig skuldbundna til að
hafa „tillit til hagsmuna bænda“; já par var hann
verri, lagsmaðr! j)ví segi eg pað: varpið allri yðar
áhyggju upp á ina dönsku kaupmenn, pví peim er
ant um yðr.
j>ar sem ísl. Daninn er að tala um, að íslend-
ingar eigi ekki að leggja fé fram til félagsverslun-
ar, heldr til pess að efla landbúnað og fiskiveiðar,
eða til aö efla og auka vörumegnið, og að hver stétt
eigi að halda sig fyrir innan sitt verkasviö o.s. frv.,
pá er petta alt svo einstrengingslega hugsað, að pað
er líkast pví, pegar mönnum á miðöldunum var
bannað að lesa biflíuna. Ef íslendingar legðu pað
fé, sem peir leggja nú í félagsvcrslan, fram til pess,
að kaupa fiskiskip, vill ísl. Daninn pá ábyrgjast
peim meiri hag af fénu, efpví er varið á pannhátt?
varla, pví bæði hann og hans stallbræðr eru sú
besta ábyrgð (Garanti) fyrir, að íslendingar geti
haft hag af peningum peim, sem poir leggja í fé-
lagsverslan. j)ó íslendingar leggi fram fé, og feli
einum manni að panta fyrir pað vörur, pá er sá
e i n i maðr kaupmaðrinn, en hver stétt heldr sér
fyrir innan sitt verkasvið fyrir pví. ísl. Daninn vill
láta íslendinga bara kugsa um, að efla sem mest
vörumegn sitt, til pess að inir íslensku Danir geti
haft nóg milli handa frá íslendingum; en íslensklt
íslendingarnir vilja koma á félagsverslan, sem pví
helsta meðali til að fá innlenda verslunarstétt; peg-
ar hún er fengin, pá á að fara að hugsa um að efla
vörumegnið — eg gef ekki um að segja inum ísl.