Norðlingur - 08.12.1876, Síða 1

Kemur út 2—3 á niánuði,
30 blöð als um árið.
SKATTAMÁLIÐ,
eftir
Arnijót Ólafsson.
IV.
Eg liefi þegar sagt, að skattr sá er leggja skal á leiguliða megi
cngan veginn meiri vera en 50 aurar af hverju hundraði í ábúöar-
jörð lians , og skuli hann þá engan skatt greiða af tíundarbæru
lausafé sínu. Eg hefi og sagt og sv'nt að skatlr þessi, eftir til-
lögu minni, sð cigi nema hclmíngr at' skatti nefndarinnar, svo sem
Ijóst er, þvíað ábúðarskattr nefndarinnar hlejpr nú, ef 55 aurar
eru í alin, á 8G,823 kr., en minn þó aðeins á 43,930 kr. En
skattr nefndarinnar liækkar ár frá ári, þvíað verðlagsskráin hækk-
ar; en minn stendr einlægt í stað. þessi skattr minn er og miklu
lægri en þínggjöld þau er menn nú greiða. Eftir skýrslu nefnd-
arinnar eru öll þínggjöld manna nú um G0,000 kr. En hérvið má
bæta undanþágum þeim, er skýrslan um gelr (sjá 7. Ll. «Psorðl».),
en þær eru als 6325 kr. 10 aur. Undanþágur þessar eru einkum
fólgnar í tíundarfrelsi ýmsra jarða, svo sem stólsjarða, kirkjujarða
og kristfjárjarða, svo og í gjaldfrelsi enibætlismanna. En allar
þessar undanþágur eigu nú að falla niðr, að minsta kosti við em-
bættismannaskifti. Undanþágur þessar svara nálega einum tí-
unda (9. 5g) af allri upphæð þínggjaldanna, ef þær væri afteknar.
þínggjöldin undauþágulaus yrði því 66,325 króna. Töluliæð þessa
verðr að bera saman við skattinn nýa, með því að allir húandi
menn, embæltismenn og embæltislausir, eigu að greiða liann af
öli um jörðum undanþágulaust. Skattrinn eftir tillögu minni er
nú, sem fyrr scgir ,43,930 kr., og er hann þá fulikomnum
þriðjúngi minni en þínggjöldin núna.
En cr nú þessi skallr minn, er kalla má ábúðarskatt, þótt
hann sé í raun réllri atvinnuskaltr, lagðr á eftir réttum skattfræð-
isreglum? Ilinar helztu skattfræðisreglur eru þessar:
1. Skattrinn skal lagðr á með jöfnuði réttum, það er að skilja,
sérhverr þegn skal skalt greiða að réttri tillölu við tekjur síuar
cðr ágóða.
2. Skattrinn skal vera viss, það er, upphæð skaltsins skal vera
fast ákveðin, svo og hvenær og hvar, hverjum manui og í hverj-
um aurum greiða skal.
3. Skallinn skal iúka á þeim tíma og áþann hált, er lientugast
er gjaldanda.
4. Skattrinn skai þó greiddr á þann hátt og skattheimtunni skal
og þannig liagað, að hún verði sem kostnaðarminst.
5. Skattar skulu svo á lagðir, að þeir i cngu rýri auðsæld
manna, nema livað skattarnir sjálfir taka. þeir megu því eng-
Kostar 3 krónur árg. (erlendis
4 kr.) stöK nr. 20 aura.
um aftra frá að fara sem frjálsmannlcgast með efni sín í hvcrj-
um þeim atvinnuvegi er þeim sjálfum bezt likar.
6. Skattar skulu svo á lagðir, að þeir aldrei, eðr þó svo sjaldan og
svo lílt sem auðið er, gefi mönnum færi á, því síðr hveti menn
til, að koma við óráðvendni og prettum, svikum og
lygi, eðr pukri og lítiimensku.
7. Skattar skulu aldrei meiri vera en svo, að sönn heill og
sæmd þjóðfélagsins krcfist þeirra.
Ef menn nú allniga gaumgæfilega þessar meginreglur skalt-
fræðinnar, þá mun þeim eflaust þykja næsta torvelt að finna skatt
þann er fullnægi þeim öllum nákvæmlega. Svo mun og vera. En
þó finst mér eg geli öruggr sagt, að þessi ábúðarskattr minn full-
nægi alveg öllum þessum megingreinum, nema cf vera skyldi hinni
fyrstu. Að visu geng eg að því vakandi, að skattfræðíngum vor-
um muni þykja einna mest til þessarar fyrstu megingreinar koma,
og ber margt til þess. Fyrst er það , að greinin er mjög svo
markverð í sjálfri sér, með því að liún felr í sér jöfnuð, eðr rétt-
sýni og jafnrélti lianda öllum þeguum þjóðfélagsius. Annað hitt,
að þær fyrstu fjórar greinarnar munu vera kunnari liér enþærliin-
ar siðari, fyrir því að þær hinar fyrri eru eldri og nú orðnar fult
hundrað ára að aldri. llið þriðja kann og það vera, að skattfræð-
íngar vorir muni vcra meiri lögfræðíngar en auðfræðíngar eðr skatt-
fræðíngar, og munu því «kenna sætlegs ilms» af réttlætinu er kent
er í fyrrtu greininni, og sleppa því aiveg cðr að mestu að gefa sig
við auðsæld alþýðu og siðgæðunum, er iirnta og sjötta greinin hljóðar
unr. þessa verða menn og vísari, ef þeir lcsa álit skattanefndar-
innar 1846, sérílagi meira hlutans (Ný Féi. 7. ár). Nefndarálit þelta
cr mjög fróðlegt og hið merkilegasta, sem og vænta mátti eftir slíka
ágætismenn. En þó liittast þar undarlegar og næsta kynlegar máls-
greinar, svo sem þessi (á 24. bls.): «Stjórnin tekr eigi fram-
«tölu manna sem trúnaðarmál, svo trúnaðaræran skerðist, ef ósatt
«er sagt»; eðr á 73. bls.: «Enginn(þ. e. hreppstjóri, p'restr, sýslu-
maðr, amtmaðr, landshöfðingi) viil eðr getr fengið af sér að vaka
«yfir tíundarsvikum; en endalokin verða að sá kemst léttast af er
«segir verst til». þetta er opinská viðrkenníng eins sýslumanns, er
síðan varð amtmaðr. Ennfremr stendr þar á 74. bls., svo sem til
áréttíngar, dæmi af presti, er bærði sóknarbændr sína um tíundar-
svik. Bóndi sá er minst sveik tíund hafði dregið undan 5 hundr-
uð, og nú vildi svo vel til að prestr var í þeirri sýslu, er skipuð
var hinum duglegasta sýslumanni á landinu. En hvernig fór köttrinn,
Siggi? Prestr varð píslarvottr sannleikans; hann sókti um annað
brauð í mesta snatri með næsta pósti, og þakkaði sínum sæla að
hann fékk það. Orð landshöfðíngja á alþíngi í fyrra um undan-
drátt Sunnlendínga í framtölu lausafjár sýna þó, hversu skáldleg sem
II, 10.
Föstkudag 8. desember.
Salvadora.
(Úr dagbók eptir þýzkan lækni).
(Framh.). þetta var nií alveg ab vilja mfnum, svo eg Ðýtti mér aé
lúka honum gjald sitt. Ilann var heldur ekki nærri því eins dýrseldur
og eg hafti ætlaí); en eg var hálfgramur, er eg hugsati til skata
þess, sem aumingjamaéurinn hafti oréié fyrir, er múllinn var drep-
inn fyrir honum á ferí) þeirri sem eg hafði leigt hann í.
þat) er illa farib Antonio minn at> eg skuli ckki vera ríkur, því
þá skyldi eg hafa borgab þér múiinn sem þú mistir; eg ætla þd at>
bitja þig aé taka á móii þessari hálfu [únziu af gulli til minnis
um mig.
Ilann sneri hotlinum í rátaleysi milli fingra sér, og mér virt-
ist honum búa eitthvaé niðri fyrir, er hann vildi segja mér en kæmi
sér ckki aé því; en alt f cinu sneri bann sér við stamaði fram
nokkrum óskiljaniegum þakklætisortum, og gekk til hestbússins; sá
eg bann koma þatan að fáum mínulum liðnum og hafli bann þá
með sér múla sína báða feiðbúna. þegar hann gekk framhjá mér,
heilsaði bann mér vingjarnlega, gekk til mín, litatist vailega um og
sagði f lágum róm:
Sennor 1 þegar eg tók melalakassann upp úr fertakrínum ytar
í Columbres, sá eg tvær af þessum nýuppfundnu marghleypum þar.
Lg veit að þær eru hin beztu og vissustu vopn , og þvílík vopn,
73
sennor, lætur maður ekki liggja niðri í fertaskrínu sinni — menu
bera þau á sér — dag og nótt. Iiugsið þér til þess, og fylgið ráði
mfnu 1
þvínæst snéri hann sér skyndilega frá mér, kallaði.til rnúla sinna,
stökk upp á aunan, en sló í binn með priki sínu og hleypti út úr
garðinum.
þó eg gæti ekki gjört mér giðggva grein fyrír, hversvegna þab
var, þá get eg þó ekki neitað því, ab hin seinustu orð Antonios og
flýtirinn á lionutn að losast vib mig, vöktu hjá mér hálfgerðan kvíða,
sem eg ekki gat þaggað niður. Eg gekk uppá herbergið mitt, opnaði
ferðaskriuu mína, nærri því óafvitandi og tók upp marghleypur mín-
ar, hlóð þær og stakk annari á mig; eg lók einnig upp stafprik,
sem hvassyddur rýtingur var fólginn í. VTar eg nú miklu rólegri,
er eg var þannig vopnum búinn.
08s norðurlandabúum finst það undarlegt, að þurfa að hafa gæt-
ur á hverju fótmáli voru, og mega aldrci leggja af sér vopnin, þar
eð vér erurn fæddir og uppaldir í ríkjurn þeim, sem regia er á öllu
og hver einstakur sjaldnast þarf að verja líf sitt. Eg gat því ekki
annað en hlegið að sjálfum mér , er eg gekk fyrir spegilinn og sá
hve vígalegur eg var orðinn.
Áður en kvölda tók gekk eg þó um á strætum liins litla bæjar,
en sneri þó brátt aptur til veitingahússins, þvi eg fann ekkert er í
minsta máta gæti vakið athygli mína. Veitingakonan, scm bæði var
74