Norðlingur - 26.04.1878, Side 1

III, 51-52
Keniur út 2—3 á iiwimiði,
30 bliið als um árið.
Fðslmlag 2G. April.
Kostar 3 krónur árg. (erlendis
4 kr.) stöK nr. 20 aura.
1878.
Leiðrétting: Við prentunina á auglýsingu aðalfundar prent-
smiðju Norður og Austuramtsins í siðasta bl. Norðl. 111, 49—50
hefir í ógáti fallið burt fundardagurinn, sem ákveðinn er 24. Jirní
næstkomandi, í húsi gestgjafa L. Jensens á Akureyri.
PRESTA- OG IÍIRKNA-MÁLIÐ á alþingi 1877.
(Framh.). Annað frumvarpið um «umsjón og viðhald
k i i' k n a» fiutti 1. þingmaður Árnesinga R. Sveinsson, og er það
fyrst frábrugðið frumvarpi sera Isleifs Gíslasonar að því leyti, að
það leggur eigi undir úrskurð biskups ef á greinir um kirkjúskuld
til prests eða kirkjueiganda, og svo fellir það »tekjur kirkna þær
er hingað til hafa verið» en setur «í staðinn fyrirþær nýtt kirkju-
gjald er sð á ári hverju að upphæð J úr alin fyrir
hvern mann» og skal viðhald og annar árlegur kostnaður lil
kirkna borgast af því. «Stofna skal sameiginlegan kirkju-
sjóð fyrir allar kirkjur landsins, skal í hann renna sá
hluti af tekjum þeirra (kirkna), er ckki þarf til árlegra nauðsynja.
líirkjusjóður skal standa undir umsjón biskups og tveggja annara
manna, er alþingi kýs til þess á hvorju þingi, og kallast það kirkjuráð.
Af sjóði þessum vcrða allar kirkjur endurbygðar».
Og 8VO kemur nú loks á eptir allri þessari frumvarparollu
ncfndarállt minni hlutans í þessu máli: eitthvert hið
fegursta, þjóðlegasta og viturlegasta verk, cr vér höfum
séð liggja eptir alþingismenn að þessu sinni, sverð og skjöldur
alþýðu í þessu velferðarmáli hennar.
NEFNDARÁLIT
um aðra skipun prestakalla m. m. (Frá minna hlutanum).
Minni hlutinn hefir eigi getað orðið mciri hluta nefndarinnar
samdóma í máli þessu, og er ágreinlngurinn fólginn í því fyrst og
fremst, að við erum sunnfærðir um, að það sé ótiltækilegt og ó-
þarft, að bæta kjör prestanna með því að íþyngja alþýðu með stór-
kostlegum álögum, því hún hefir fullþunga byrði að bera; en al-
þýðu er íþyngt eigi síður fyrir það, þótt skolið sé til prestanna
launaviðbót úr landssjóði, heldur en þótt tekjur þeirra væru aukn-
ar með nýjum álögum beinlínis á sóknarbændur sjálfa, með því að
skarð það, er höggvið er í landsjóðinn, verður eigi fylt nema með
nýjum álögum á almenning. Við álítum og í annan slað, að séu
brauðin bæði jöfnuð sín á milli og þeim hæfilega fækkað, þá rnundi
fást nóg fö til að bæta þau hin lakari brauðin svo, að þau séu við-
unanleg fyrir hvern þann prest, er svo er lyntur, að hann álítur
það eigi aðaltilgang embættis síns, uð hirða rífar embættistekjur,
heldur hitt að rækja embættisskyldur sínar svo vcl, sem hann hefir
bezt vit á og föng lil. Við álílum, að hin lægstu brauð ættu
reyndar að vera hér um bil 1000 kr., fiest brauðin millilOOOupp
að 1500, og örfá þar fyrir ofan. En við þessar launatölur er þess
að gæla, að mörg þau brauð, er metin eru enda lalsvert minna
en 1000 kr., standa aldrei auð, heldur er sótt um þau óðara, er
kemur til af því, að brauðið er annaðhvort hlynnindabrauð, eða bú-
jörö fylgir góð, eða brauðið er hægt og vel í sveit komið. Við
crum og vissir um, að brauðin hækka talsvert, er þau verða metin
að nýju, og þó einkanlega öll hlynnindabrauð, því að þau eru'öll mik-
ils til oflágt metin, og er það auðsætt af því, hve mjög brauðin
hafa hækkað frá 1854 til 1868, og svo ef mat það, er nú fer fram,
verður nokkurn veginn rétt yfir land alt. Nú. sem brauðin svo eru
jöfnuð þannig, að þau hin erfiðari brauðiu og öll þau brauð er þykja
annmarkabrauð á einhvern hátt, sé látin vera tekjumeiri, en hin
liægu brauðin og þau kostabrauð önnur, er jafnan eru útgengileg,
þótt tekjulág séu, þá geta öll brauðin orðið nokkurn veginn viðun-
anleg. Við ætlum, að fiestum kunnugum mönnum komi saman
um, að eigi muni auðið að telja og viiða alla hina margbreyttu
kosti og ókosti brauðanna fyllilega til peningavcrðs, einkum þó bú-
jarðirnar sjálfar, og þá eigi síður liitt, hvernig þær hafa verið setn-
ar og hirtar í alla slaði; og í annan stað, hversu húsað eráprests-
setrinu, hversu mörg jarðarhús fylgja og hvort nægilegt álag sé til
á stað og kirkju. Við erum sannfærðir um, að mörg brauð yrðu
vel útgengileg, er nú eru það eigi, væri ábúð preslssetranna betri
en hún allviða er, og væri fé lánað prcsti þeim, er bætti heima-
201
jörðina með lalsverðnm jarðabólum, cða bygði vel og vandlega
upp stað eða kirkju með hæfilegum tilkostnaði, staðinn eptir stærð
og vænleik heimajarðarinnar, og kirkjuna eptir þörfum safnaðarins
og tekjuhæð hennar, hvorttveggja gegn vöxtum og afborgun af
brauðinu cða kirkjutekjunum. Við hljótum að vona, að annaðhvort
verði slept vísitazíum prófasta, er of víða mnnu vera fremur að
nafui en gagni, en eru þó allþung byrði á sjóðum fátækra kirkna,
eða þá að þær verði miklu yfirgrips meiri og gagnlegri en þær nú
eru. Sömu von hljótum við og að hafa til þess, að kirkjustjórn
landsins lifni og batni með tímanum, og þá munu brauðin verða vel
útgengileg. Rött jöfnun brauðanna er og eigi einungis réttlát og
hentug í sjálfri sér, heldur er hún nauðsynleg til þess, að prest-
ar seu eigi jafnan að stökkva af einu brauði á annað, sem bæði
er harðla leiðinlegt og til hins mesta skaða fyrir stað og kirkju
og optlega einnig fyrir söfnuðina. það er því í stuttu máli álit
okkart, að umbætur á kjörum prcsta og kirkna skuli og eigi að
koma frá betri og hirðusamari kirkjustjórn, en nú er, frá réttum
jöfnuðl milli brauðanna og hóflegri fækkun kirkna og brauða eptir
samkomuiagi við söfnuði og kirkjubændur, og loksins að öðru leyti
frá prestunum sjálfum og prestaskólanum, það er, að sá andi vakni
og riki meðal presta og preslinga, að tilgangur prestsembœttisins
se að vinna söfnuðinum svo mikið gagn bæði í andiegum og lík-
amlegum, í himneskum ogjarðneskum efnum, sem presturinn fram-
ast má og megnar, og að þeir séu sannfæröir um, að séu prest-
ar söfnuðinum til fyrirmyndar í öllu góðu, svo sem er skylda þeirra,
þá hafi þeir sjáifir miklu meira gagn af því í öllum greinum, held-
ur en af hinu, að hafa það fyrir mark og mið lífs síns , að kom-
ast sem fyrst fyrir hvern mun og með hverju helzt móti í tölu
hinna hálaunuðu embættismanna, Fyrir því álítum við brauða-
fækkun meiri hlutans sem sýnishorn þess, hversu fækkun brauða
mætti mest verða, að minsta kosti víðast hvar, Við getum engan
veginn verið meiri hlutanum samdóma í því, að umtalsmál geti
verið um, að veita prestsekkjum og uppgjafaprestum eptirlaun úr
landsjóði, því þar með yrði þeirri byrði velt yfir á bak landsmanna,
er þeir gætu eigi undir risið, og hlyti því að fara þess á mis, að
alveg uauðsynleg fyrirtæki komist á fót, svo sem er barnaskól-
ar, kvennaskólar, búnaðarskólar, og æðri skólar alþýðu til mentun-
ar í verklegum og andlegum efnum.
þar sem meiri hlutinn fer því fram, að söfnuðunum séu af-
hcnlar kirkjurnar til umsjónar, þá erum við því alveg samdóma, að
svo eigi að verða, en þó því að eins, að svo mikið kirkjulíf sé vakn-
að í söfnuðiuum, að á þann hátt vorði belur séð fyrir kirkjunni
eplir en áður, og breyting þessi fari frain með fullu samþykki inilli
safnaðanna á eina hönd og kirkjubænda og presta á hina. Kunn-
ugt er, að eigendur kirkna og uinráðamenn staðakirkna hafa nú
alment þann rétt, að nota fé kirkjusjóðsins leigulaust, meðan kirkj-
ur þurfa eigi á því sjálfar að haida. Hins vegar eru allrnargar
staðakirkjur svo illa bygðar, en þó svo fátækar að sjóði og tekjum,
að söfnuðurinn getur eigi tekið þær að sér nema með miklu ofan-
álagi, sem þá presturinn verður að greiða úr sínum eigin vasa; cn
sé vasinn tómur eða snauður, þá lendir allur hallinn á söfnuðin-
um. Fyrir þessar sakir og fieiri ótaldar, virðist okkur ólillækilegt
að gjöra, nú sem stendur, umsjón salnaðanna yfir kirkjunum að
beinni lagaskyldu. En hitt finst okkur rétt, að söfnuðirnir fái heim-
ild lil að kjósa 2 menn úr sínum flokki, prestinum og kirkjubónd-
anura lil samráðaneytis og aðstoðar, og greini þessa menn á við
prest eður kirkjubónda, þá sé þeim rétt að skjóta ágreiningsefninu
undir úrskurð prófasts. þetta úrræði álítum við betra en ekki og
einungis sem stundarskipun, þar til sá tími kemur, er vér óskum
að komið gæti sem fyrst, að kosniug sóknarpresta og umsjón sókn-
arkirkna kornist í hcndur siálfra 6afnaðanna, og þá með það sama
undan yfirráðum og umsjón kirkjustjórnarinnar.
það ræður að iíkinduin, að minni hlutinn getur engan veginn
fallizt á stofnun sameiginlegs kirkjusjóðs, svo sem farið er fram á
í 7. grein í frumvarpi því til laga, «um umsjón og viðhald kirkua»,
er nefndinni hefir verið fengið til álila. Slík tilhögun hlýtur að
hafa hér á landi aliar hinar sömu skaðlagu afieiðingar, sem ráð-
, stafanir þær og framkvæmdir haft hafa jafnan í öðrum löndum, er
Í02