Norðlingur - 26.04.1878, Page 2

204
20?,
reistar hafa verið á kenningargrundvelli sameignarmanna (comimi-
nista), með því hún er kenningum þessum svo nauðalík. JNlinni
hlutinn álílur. hverja kirkju í landinu vera sjálfstæða stofnun ser,
stofnselta og skipaða í þeim tilgangi að fullnægja sem guðshús eða
rnnsleri hinnm guðrækilegu trúarþörfum safnaðanna, og styrkja með
eigum sínum að prestlegri þjónustu ; þessari slofnun á eigi að raska
rneðan þörf á guðshúsi er til. ðlinni hlutinn er og alveg mótfallinn
nefskalli þeim til kirkju, «J úr alin», er í 4. gr. tððs frumvarps
er lagður á alla menn, svo ómálga börn sem karlæg gamalmenni.
Meiri hiulinn hcfir ráðið til þess, að dagsverk og tíund falli
niðtir og sð prestum greitt andvirðið úr landsjófi. Frumvarpið
frá 1. þingmanni irnesinga um laun presla og prófasta fer því fram,
að öll gjöld lil presta af sóknunnm, séu afnumin, en prestum sé
nptur launað úr landsjóði. En þessi tilhögun er greiðendum ein-
rrjitt í óhag, af því að margir prestar munu geta tekið gjöld sín í
Jiverjum þeim gjaldeyri, er greiðendum er hægast úti að láta, og í
itnnan slað hlýlur gjaldið að aukast, að minsta kosli um innheimt-
una, svo sem meiri hlutinn hefir ávikið. Aptur er minni hlulinn
ú því, að rétt se, að taka öll gjöld lil prests og kirkju til íhugun-
ar, eigi til þess að hækka gjöldin, heldur eingöngu til hins, að
koma meiri jöfnuði á greiðslu þeirra, jtar eð engin af gjaldagrein-
um þessum fer eptir efnahag né efnum greiðanda, nema ef vera
skildi tíundin, og þurfum við eigi annað en nefna til lambseldi,
t>ffur og ljóstoll.
Minni hlutinn gelur eigi séð neina ástæðu til þcss, að setja
nefnd manna með sliptsyfirvöldunum til þess að semja ýlarlegri
regiur fyrir þessari aukavirðirtg brauða, en* nú eru til, og því síð-
ur til þess að taka á móti branðaskýrslum og lillögum kirkjufund-
anna um breylta brauðaskipun, beldur álítur liann stiptsyfirvöldin
fullfær til slíks starfa, og að það sé enda ólögulegt, að konungleg
nefnd sé skipuð til að blanda sér inn í embællismál háyfirvalda,
auk þess sem slík ráðstöfun hefir f för með sér nokkurn koslnað
fyrir landsjóðinn. Minni hlutinn verður og að treysta stiptsyfir-
völdunum til að semja nýja hrauðaskrá og eins frumvarp til laga
um öil gjöld til prests og kirkju.
Eplir því sem nú er sagt leyfir minni hlutinn sér að koma
fram með uppástungu þá til þingsályktunar, er fylgir álili þessu.
Alþingi 14. ágúst 1877.
Arnljótur Olafsson. Eggert Gunnarsson.
UPPÁSTIJNGA TIL þlNGSA LYIÍTUNAIl
Frá minni hluta nefndarinnar í málinu um aðra skipun prestakalla og fl.
Alþingi ályklar að skora á landshöfðingja, að hann komi því
til leiðar: að stiptsyfirvöldin fyrirskipi aukamat á öllum brauðum
landsins, og gefi fyrir þvi svo nákvæmar og tryggjandi reglur, er
framast er auðið; að þau beri undir fundi í prófastsdæmi hverju,
er allir prestar skulu til sækja og einn maður kjörinn úr hverri
sókn af öllum búandi mönnum í sókninni, þeim er gjalda til prests
og kirkju, tillögur sínar um nýja brauðaskipun, og leiti álits þeirra
nm hreytingnr á gjöldum lil prests og kirkju; að þau semji frum-
varp til laga um nýja brauðaskipun og um breytingar á gjöldum
lil prcsts og kirkju, og að þau sendi síðan frumvörpin með ástæð-
nrn sínum til landshöfðingja, svo tímanlega, ef auðið er, að hann
geti látið prenta þau nokkru fyrir alþingi 1879, og greiðist þá
kostnaðurinn til þess af fé því, er ætlað er til »óvissra útgjalda í
fjárlögunum 1878 og 1879«. (Framhald).
LANDCCNAÐARLAGAMÁLIÐ.
eptir
Jón Sigurðsson alþingismann.
(Framh ). Sjötti kapítuli frumvarpsins sætir einna mestum að-
fmningum hjá höfundinum. Sérilagi eru það ákvarðauirnar í 44.
47. gr. sem honum þykja með öllu óhafandi í lögum eins og þær
eru. Höf. fer svofeldum orðum um téðar ákvarðanir -----------
cnda get eg eigi skilið, að nokkrum íslenzkum bóndamanni — —
— finnist þær hafandi í lögum á þessum tímum, nema ef til væru
sérstakar orsakir, sem miður væru metandi, en óspilt réttar með-
vilund þjóðarinnar«. Mér virðist nú þessi dómur einmitt lýsa því,
að »réttarmeðvitund« höf. sé ekki óspilt, þegar um eignarréltindi
manna er að ræða. Að minsta kosti er sve mikið víst, að hinir
fornu löggjafar vorir hafa haft aðra skoðun á þessu efni en höf.
og verður þó naumast sagt annað með sanni en réttarmeðvitund
þeirra hafi verið full skýr og glögg í fle6tum greinum, eptir því
sem réttarfari hagaði á þeim tímum. Eg get eigi stilt mig um að
setja hér hinar helztu ákvarðanir úr Grágás og Jónsbók sem eru
tilsvarandi uppáslungum nefndarinnar í 6. kap. í Landbr. þætti
Grág. V. F. 175, segir svo: »þar er manne er land varet lyritte,
þá scal hann þangat reka búfé sitt allt í þat horn Iandsins er fyrr
er lyrittarvörnenne. Nú hafa þeir fleiri varit, þá skal hann féit
láta rcca í miðjan hnga sinn um apna, enda scal fundit féit er sól
kemur í austrátt, en þat heilir hirðisrismá), enda skal at láta menn
sitja um daga« 185. »Ef maðr lætur reka fé sitt í annars manns
land, eða svo at hann vill at þangat gangi, þá varðar fjörbaugs-
garð«. 18G »þat á maðr heimilt at eta í annars landi ber og söl,
en III marca útlegð varðar ef hann hefir á brott ólofat.-----------------
Ef maðr rýfur hrýs í annars lande varðar III marca útlegð. Færa
má til þýfdar ef vert er III álna ef hann nýtir sjer eða til gjör-
tækis« 200. »Ef n.isgöngur verða fjár, oc beitir maðr akr annara
eða engi, oc varðar þat útlegð þeim er beitir oc bæta avvista*.
Samhljóða ákvarðanir þessu eru teknar uppí Jónsbókar Landsl.
bálks 16. kap., þar segir svo: »Ef maðr lögfesíir haga sinn, þá
skal sá maðrer land á þar næst, láta reka bú sitt allt i þat horn
landsins sem fyrrst er lögfestu hins. En ef fleiri menn hafa lög-
fest, þá skal hann láta reka í miðjan haga sinn fé sitt um apna.
—---------Ilann skal hafa menn til at sitja um daga, ok ef sva er
gjört þá er hann sýkn saka þó hagi hins beilist. llvergi á maðr
at bæta fyrir haga beit nema lögfest sé, utan hann láti reka at
landi, eða í land hins, sva at hann vildi at hagi hins beitist, þá
bæti fyrir skaða ok landnám með þeim er gras á«. þannig hljóða
ákvarðanir fornlaga vorra um helgi eignarréttarins með tilliti til
landsnylja, en um það, hvernig fénað skal innsetja og úllausn þess
penings sem inn er settur cru Ijósar ákvarðanir í Jónsb. Llb. 33.
og 34. kap. Eru þær að vísu nokkuð frábrugðnar uppástungnm
nefndarinnar, sökum þess að réttarfarsreglur voru allar aðraráþeim
tímum en nú cru tíðkanlcgar. Menn kunna nú að segja, — eða
svo segir hinn minni höf. i Nf. — að þessar ákvarðanir séu úr-
eltar og fyrir löngu úr gildi gengnar. Getur verið að svo sé, að
menn hafi gleymt, eða réttara sagt, mist sjónar á þeim ákvörðnn-
um sem miða til að vernda helgi eignarréttarins, og eru það eitt
með öðru afleiðingarnar af hinu sorglega rétlleysis- og ómyndug-
leika ástandi scm vér höfum verið í um margar aiilir, enda heGr
margt og mikið ilt leitt af því fyrir oss og land vort, að menn
hafa gætt miður en skyldi helgi eignarréttarins, þegar um land og
landsnytjar er að gjöra. Margur landsparturinn hefir lagst frá einni
jörðunni til annarar, fyrir ofríkisfulla notkun á eina hlið, en hirðu-
leysi og ódugnað á hina, og meðfram þessa vegna eru landamerki
jarða svo margvíða óviss og óákveðin, og hinn leiðinlegi og
hættulegi landamerkja ágreiningur, er eins og falinn eldur um land
alt. Höf. segir, að ákvarðanir nefndarinnar séu þannig lagaðar,
»enginn samvizkusamur maður geti brúkað þær til að vcrnda með
réttindi sín, en þær séu þar á móti öflug kvöt óhlutvöndum mönn-
um, til að neyta þeirra meðala sem þær fá þeim, í ótakmarkaðri
ábatavon«. Mér virðist nú þetla standa alveg öfugt í höfðinu á höf.,
því eins og alment hagar til hér hjá oss, er mest hætta búin af
því, að yfirgangs og ójafnaðar menn , hirðuleysingjar og trassar,
veiti nágrönnum sínum yfirgang með fénaðarbeit, og eigi þá fá-
læklingar eða friðsemdarmenn hlut að máli, sem ekki hafa mann-
ráð, efni eða elju, til að verja rétt sinn oddi og eggju, gelur þetta
orðið mjög tilfinnanlegur skaði, sem þeir þá verða að hafa svo bú-
in, ef þeir geta enga von átt á að rélta hlut sinn að lögum. Apt-
ur á hinn bóginn er als engin hætta á að menn muni nota rétt-
indi sín til að setja pening annara inn í ábata skyni, því útlausn-
argjald það sem nefndin stingur uppá mun sjaldnast gjöra betur
en borga kostnað óg fyrirhöfn, og þessu gleymir höf. alveg. Hann
gleymir líka alveg — eða sleppir með ásetningi — öðru mikils-
verðu atriði í þessu máli, að þar sem hann gjörir ráð fyrir svo
miklum mannkærleika og mannúðleik hjá almenningi — og sem
eg heldur ekki vil gjöra lítið úr — þá má jafnframt gjöra ráð fyrir
að nágrannar muni sem optast geta komið sér saman (gjört samn-
ing) um sambeit þar sem svo hagar landi að slíkt er til hagnað-
ar. Enda miða uppástungur nefndarinnar beinlínis að því, að
gjöra þessleiðis samninga nauðsynlega. Eg skal fúslega játa, að
þær uppástungur nefndarinnar sem hér ræðir um, þurfa umbóta
við í ýmsum greinum, einkum að því leyti að í þær vanta ýmsar
nauðsynlegar ávarðanir. En höf. hefir sannarlega gjört lítið til að
bæta úr þeim göllum, því þó liann skjóti því til »reyndra og skyn-
ugra manna að íhuga nákvæmlega hvernig þessar ákvarðanir yrðu
sem bezt lagaðar«, þá eru menn engu nær fyrir þessar tillögur
hans, fyrst hann hefir ekki treyst sér til að gefa sjálfur neinar
bendingar í þá átt.
(Framhald).
TIL »FRAMFARA*.
Heill og sæll Framfari minn I Nú ert þú kominn á skrið sem
betur fór, eptir margar tálmanir og þraulir, (ef eigi þjáningar).
Eg gladdist ekki lítið þegar eg sá og las boðsbréf frá ritstjórn
þinni í júním. næstl. sumar, hvar í tilkynt var að þú ættir þá að
koma á flakk, en úr því sló heldur í þögn um útkomu þina, nema