Norðlingur - 01.07.1879, Blaðsíða 2

163
164
inu ætti heldur að láta jörð sína standa í eyði, en byggja
hana ineð lægra afgjaldi en Jiessu „íasta og óbreytanlega".
4. Uin jarðabætur stingur nei'ndin upp á, að leiguliði
fái endurgoldinn helming Jiess, sein jörð kann að hafa rífkað
í verði sökum jarðabóta, sein eigi voru ákveðnar í bygging-
arbrðíi, eptir óvilhallra manna mati, nema leiguliði kjósi
heldur að vera kyr á jörðinni önnur 3 5 ár, J)á fær hann
ekkert endurgjald („fyr en að þeim tíma liðnum“ bætir J. S.
við Jrað, er eg ætla að standi í frumvarpinu ?) M. hefir
stundið upp á, að }>á er Ieiguliði fer af jörðu, eða ábúðin er
úti, og hann hefir gjört jarðabætur án þess ákveðið sb í
byggingarbrefi hans, fái hann þær endurgoldnar eins ■og þær
eru þá metnar, þó se endurgjaldið meira eða minna eptir
því, Iivort gæði og afnot jarðarinnar hafa aukizt meira eða
minna í hlutfalli við mannvirkin, og hve mikið leiguliöi er
búinn að upp bera af ávöxtum jarðabótanna, og svo sb tekið
til greina til frádráttar, hafi jörðin í ööru rýrnað í gæðum og
afnotuin af völdum leiguliða; og að landsdrottinn sb svo
eigi skyldur til að ieggja lionum jörðina aptur framar en hanu
vill. Þetta framflytur J. S. þannig : „Iiann (o: x\I.) vill að
leiguliði lái fullt endurgjald íyrir allt það, er hann hefir unnið
ábýli sínu til umbóta, cptir því sem hann heflr kostað til
þess, og án tillits til þess, hvort það hefir rífkað verð jarðar-
innar að nokkru eða engu“. Ilðr rangfærir J. S. einna ó-
svífnast, því engum, hvorki M. ne öðrum mundi tiL-hugar
koma, að leiguliði ætti að fá að öllu endurgoldinn cptir til-
kostnaði öll þau verk, er hann hefir unnið ábýlinu tii um-
bóta, hvenær á lcigutímanum sem var, þó þau væru horfiu
aptur eða búin að margborga sig.
Þegar J. S heíir nú framsett á þennan einkennilega hátt,
höfuð ágreiningsatríðin í málinu, ítrekar hann enn úrskurð
sinn svo hljóðandi: Höf. (o: M.) álítur að landsdrottinn haíi
engan rbtt yfir jörð þeirrí, sem talin er eign hans, annan cn
þann að hirða eptirgjaldið, þó ekki eins og hann vill ákveða
það, heldur eins og honum er íyrirskipaö í lantlslöguin®, og
að svo mæltu skýtur hann þessum (ræðigreinum til lesandanna
íiiugunar, og þeir munu nú ef til vill rengja það , að Norð-
lingur, uppáhaldsblaðið þeirra, bati flutt þeim svona mengaðan
sannleika í hinni einu ritgjörð, er hann hefur að bjóða þessu
alþjóðlega málefni til skýringar ; en um leið og eg verð að
vfsa þeiin til ritgjörðar M. í Norðanf. 1877. 27.— 28. til
57.— 58., ætla cg að benda Jieiin á fáeinar setningar þar,
til að sýna þar með, ásarnt hinu að framan tilfærða, hversu
rakalaus þessi stóri dómur J. S. er.
At 1. atriðinu, er eg tilfærði, vona eg sjáist, hvort M_
vill frádæina landsdrottni allan rðtt yfir jörðinni annan en að
liirða afgjaldið. I ritg. bls. 1 13 gjörir M. ráð fyrir að lands-
drottinn láti gjöra á leigujörð sinni , hverjar þær jarðabætur
sem hann vill og álítur beztar, að vísu móti lækkun á afgjaldi
og að liðnum *búðartímanum, megi hann færa upp landskuld
samkvæmt rít kun jarðarinnar og byggja svo hverjuin er hann
vill, er þetía eigi annar rðttur yfir jörðinni, en að hirða af-
gjaldið ? 73 grein frumvarpsins, um hluttöku landsdrottins f
meðferð og yrking jaiðarinnar Iiefir M. eigi inótmælt, að því
leyti sem bent er á í ritgjörð bls. 111. 1. dálki, eigi heldur
82. grein, sem bíður Iandsdrottni að byggja út, ef leiguliði
niðurníðir jörð sína, ræktar illa íún og engi, beitir eða lætur
beiía haga hennar í örtröð o. s. fiv. Pvert á móti er Jiað
auðskiiin meining M., að hann vill halda fast um þessa ákvörð-
un til verndar jöröirini, og þnð íinnst iner annar og meiri
rettur yfir jörðinui en að hirða afgjaldið; — „og það eigi
eins og hann sjálfur vill“, segir J. S.; að frainan hefi eg
leiðiett þetta, að því leyti að M. hefir stungið upp á, að lög-
ákveðið væri, aðeins hvað gjaldið mætti vera hæst, en annað
eigi; svo her er einungis að ræða um þann vilja, að fá að
,liiröa“ meira afgjald f leiguliða síuum, en löggjafarvaldið
áliti hóflegt; þann vilja, sem enginn sanngjarn og góðhjart-
aður landsdrottinn mundi finna hjá sbr; en þann vilja, sem
miðar til yfirgangs og sbrplægni eiga lögin að hindra, því
hann er vissulega eigi meginþáttur hins sanna írelsis, heldur
hnefarettarins, eða þess sjálfræðis, er fæðir af shr kúgun og
óinennsku, og þar á ofan jafnvel hina illræindu jafuaðarfræði
(socialisine). (Framhald).
D R É F
frá Eiríki Magnússyni, M A. til frú Ií. K. Kjerúlf
að Ormarstöðum í Felium.
IX
(Framhald). Meðal veitingastaða Stockhólrns er enn einn allfrægur
er heitir Mosebackeu, fyrir þuð helzt, að hann er á hæð sem gnæfir
yfir allan Skockhölm. LitsýUÍið þaðan er undrunarlega fagurt og
miklu margbreyttara en svo, að þvi verði ivst. Við sáum Stock-
hólm hððan fyrst þann 1. ágúst. Var okkur þá boðið til veizlu
hér, er lektcr Linder hélt okkur og bauð til ýmsum vinum sínum.
í þetta skipti kyntist eg lyrst Dr. Gödecke sein að mínu viti heíir
þýtt hina svo nefndu Sæmundar eddu bezt allra er fengizt hafa við
að þýöa það forrikvæðasafn vort liana er aðal-ritstjóri fyrir
Aftonbladet sem er hið sta*rsta blað á Norðurlöndum og um leið
hið bezta. Gödeeke er ungur maður, hægglaður og hjartanlegur
og ágætlega menutur. Kouu hans kyntumst við.og í þetta skipti ;
kornungri og hinni mestu kvei^prýði. Síðar vorum við í heim-
boði hjá þessum ágætishjónum í sumarbústað þeirra á eyju í Legi
er Vaxbolni heitir, og er tímafpð eða svo með gufuskipi frá Stock-
hólmi. Meðal gesta Uriders var prófessor Malinström, frægur
peritari, sikíminn og sifyndiun, sem einkum lnifði gamun af að
sletta dönsku og átti í fóruni sínurn fjölda dariskra orðtækja seaa
hann sat um að koma við þegar þau komu við sem kátlegust,
það merkilegasta við þetta orðtækjasafu hans var það að í það
völdust orð, sem hann gat borið frain errið eins og Hafnarbúar
gjöra það. Svíar gjöra sér dátt viö dönskuna sem þeim leiðist
aldrei að kalla «dut heroi-kc Sproj» af því einbver danskur mál-
metningsmaður hafði einhverntíma gjört þanu mun dónsku og
sænsku, að danskan væri heronk en sænskan ekki. Eg kyntist
próf. Malmströrn seirma vel og á eptir hann uppdrátt af mcr sitj-
antli með cigar í túlanum og hlustandi á Gödecke er hann las
mör úti á Vaxbólmi kvæði eptir Viktor Rydberg er Dexippos
heitir. Eg var i pentstofu Malmströms optar en í senn og sá
þar ýms af verluim haus. Hið mesta þeirra er Drávallabardagi,
sem enn er ekki ncina hálfgjört. Hann liefir verið með það verk
í níu ár þegar. það er feilma auðugt bæði að litum og mann-
breytingum og verður á sinni tíð að líkum eitt hið inesta sögu-
pentverk á Norðurlöndum. Hann og Karl konuogur fimtándi,
sem alla æfi lék pentlist með yndi og alúð, unnu opt saman í
pentsofu Malmströms og það eru til myndir með undirskriptum
beggja þessara listamanna. Malmström hefir verið í J>ýzkalandi (Diis-
seldorl) Frakklandi og ftaliu mörg ár og unnið sér mikinn orðstír
þegar. llann hefir vakið til lifs í Svíaríki nýjan stýj í öllw er að
húsbúuaði, áhöldurn og heimilisskrauti Jýtur. það er drekastýll
hinnar norrænu heiðni, sern víða sér enn merijar af í fornum
skurði og skript. það er ótrúlegt hvaða margbreytni próf. Malm-
ström heíir vakið upp úr drekans einföldu frummynd. þessi stýll
er svo írumlegur og svo þjóölegur og einkennilega uorrænu, að
það fer varla hjá því, að hann ryðji sér til rúms og verði als-
tierjar stýll á norðurlöndum með tímanum. ísiendingar hafa samið
mjög húsbúnað og heimilisgögn sío í þeim stýl fyrir eiua tið, það
sér enn á fornum stólum á einstöku stað og á uppdráttum í ís-
lenzkum handritum ullt fram undir 18. öld í sambandi við þetta
efni má og geta þess, að í Svíaríki eru iniklar og lofsverðar hreif-
ingar á kviki, til að gjöra kvennfólk liluttakandi í sakramenti
hagleiks-iðna og margra annara athatna, er mönnum hafa hingað
til, eða lengi vel að minnsta kosti, þótt vera karla athafnir einar.
í Stokkhólmi er stór skóli fyrir kvennfólk að ne na hannyrðir af
nærri öllu tagi, svo sem veiuað, prjónles og ísaum, knippl og
hvað annað er til prjóna og nála lítur. Eu þur eru stulkuin
líka kenndar smíðicgur hannyrðir af ýmsu tagi, en hvaö helzt að
skera haglega út. «Friherrinna Adlersparre» (af ætt Gústafs Vasa),
stýrir þessum skóia og sýndi mér viunubrögð meyja sinna, sem að
rnörgii voru aðdaanleg. |>að þótti tnér einkum vænt að sja livorsu
skuröur hinua ungu sænsku meyja lék mest allur í drekans enda-