Norðlingur - 02.07.1880, Blaðsíða 2

54
að ganga á undan vinsældunum og pví verður Norðlingur
að vanda til pess að skera fyrstur uppúr í pessu máli.
Yér fáum eigi séð að landshöfðinginn hafi haft rétt
til pess að neita um húsnæði á hentugum stað á landsins
lóð, landsins eign, Amarhól, hafi hann gjört pað; oss finst
að ráðgjafi hafi haft fulla heimíld til pess að taka hús-
stæðið af landsins eign, að minsta kosti móti hæfilegum
skaðabótum. J>að er auðvitað að pað er ópægilegt að
missa nokkuð af túni í Reykjavík, en vér tökum pað upp
aptur að vér emm enn peirrar meiníngar, að alpingi vor
íslendinga með öllum pjóðskörungunum og bókasafn og
gripasafn landsins hefði átt að vera rétthærri til landsins
eignar en landshöfðingjakýrnar. Sú er önnur sök, er oss
finst að alpingi fyrir hönd alpýðu eigi á hendur lands-
höfðingja og meira hluta nefndarinnar, par sem hann og
hún afréð að reisa húsið á hinum óhentugasta stað, er
grunnhleðslan mundi gleypa alt að priðjung af pví fje,
er alpingi hafði veitt, svo fyrirsjáanlegt var að pað mundi
eigi hrökkva og ákvað petta óhappa hússtæði áðuren
hún hafði ráðfært sig við architektinn um pað, er hér
hlaut pó mestu um að ráða sem sá maður er hezt hafði
vit á pessu, |>etta finst oss hkara gálausra barna ráði,
en viturra og ráðsettra manna. Yér álítum pví fyrmefnda
herra skylduga að grafa upp aptur á eiginn kostnaö pað
fé landsins, er nefndur grunnur með öllum flutningum til
og frá hefir gleypt. þriðja sök á hendur landshöfðingja
að vorri hyggju er sú, að hann fékk eigi ráðgjafa til pess
að gefa út bráðabyrgðarlög um valdsölu (Expropriation)
eptir óvilhallra manna mati á hússtæðinu, pví við petta
tækifæri finst oss einmitt að eiga undantekningin í gx'und-
vallarlögum vorum um helgi eignarréttarins. — Ef ekki
koma fram fullnægjandi skýringar um alt petta mál, pá
álítum vér pað skyldu hins komandi aldingis að gæta hér
réttar pióðarinnar, og er pað eigi illa tilfallið að reyna
..eð pví eirmrð hirma nýju pingmannaefna á kjörfundunum
í haust.
|>að er skemtilegt að hverfa frá hinum óheppilega
rekstri pessa máls hér á landi út yfir haf til Kaupmanna-
hafnar, par sem kaupstjóri Tryggvi Gunnarsson hefir ann-
ast um alt smíðið, goldið smiðunum, gjört öll innkaup og
séð um allan flutninginn heim til Reykjavikur fyrír als
ekkert. J>ví sjaldnar sem hnífur vor kemur í feitt með
að hæla mönnum fyrir óeigingirni, pví ineiri ánægja er oss
pað. Oss er skrifað að sunnan að timbrið og alt efnið til
hússms sé hið bezta og vandað að smíði. Tryggvi hljóp í
Khöfn ofaná tvö hundrað lesta skip er fiutti mikið af húsviðn-
um og öðru efni til Reykjavíkur fyrir 22 kr. fyrir lest,
annars kostar pað vanalega 50 kr. Skipið átti nefnil. leið
til Arkangel við Dumbshaf,
— Hinn 9, júní var hyrningarsteinn alpingishússins lagð-
ur. Ahur bærinn var prýddur merkjum, jafnvel skólinn.
Á grundvelli alpingishússins voru reistar prjár digrar stengur,
vafðar grænu laufi, og fjöldi merkja og fána ýmsra pjóða
dreginn á milli á böndum, en efst var ríkisraerkið og fálka-
merki til beggja hliða. Fótstykki tveggja stanganna voru
sett fánageislum og gyltum geirum með bláum skjöldum,
sínum á hverri stöng; var ritað á annan: „með lögum skal
land byggja“, en á hinn: „vísindin efla alla dáð“; en á
skildi í miðjunni var grafið nafn konungs vors. I tjaldi á
Austurvelli voru frarn lögð málverk yfir bygginguna, svo
hver og einn gat gjört sér hugmynd um livemig hún inundi
verða. A einu horni grundvallarins voru reistar trönur
með hjólkaðli, og hékk par í hymingarsteinninn, sein
landshöfðinginn ætlaðí að leggja, fyrstur fyrstan á pessu
landi. Um míðmunda hafði töluverður fólksfjöldi safnast
saman við hinn nýja grundvöll, og pá kom yfirrétturinn og
nefndin með landshöfðingja i broddí fylkingar; raðaði hún
sér um hymingarsteininn. f>á lét landshöfðinginn fyrst allar
núgildandi peningamyntir Danaveldis í gróp, er höggvið
var í hyrningarsteininn, lagði par yfir silfurplötu og múraði
hana níður í grópið, á pá plötu var grafið letur, er sagði
frá að hús petta va>ri bygt eptir ákvörðun alpingis, og stóðu
par á nöfn konungs, landshöfðingja, pingforseta, nefndar-
manna, architekts og yfirsmiðs; síðan klappaði biskup prjú
högg á steininn í nafni heilagrar prenningar, og að pví búnu
hélt landshöfðinginn ræðu og talaði hátt og snjalt. Voru
hafin gleðióp fyi'ir konunginum og Islandi, sagði landshöfð-
inginn fyrir konungi, en biskupinn fyrir íslandi. A undan
var sunginn sálmurinn „ómrnanleg borg er vor Guð“, en
á eptir tvö snotur vers eptir Grbn Thomsen. Seinast var
sungið fyrsta versið af „Eldgamla Isalold“ fimm eða sex
sinnum, og að pví búnu var pessari hátíðlegu athöfn lokið.
J>að póttí mörgum undarlegt að engum klukkum var hringt.
Annars fór alt petta vel fram. Landshöfðinginn kvað gjöra
sér mjög ant um bygginguna og líta eptir henni á hverj-
um degi.
ALþlNGISHÚSIÐ,
9. júní 1880.
Lag: Knng Karl den nnga hjelta
I réttu liorfi lialdi
Hyrningar- valinn -steinn,
Sem flöt’r á fægðu spjaldi
Sé feldur veggur beinn!
Hvern stein ber vel að vanda^
Og víti forðasf öll,
Að stöðug megi standa
Stórvaxin frelsishöll.
Heldra’ er en hverful prýði
/ Og hvers kyns stundar glit
Að trútt og traust sé smíði
Og tímans poli sht.
Fær prautgóð hagleiks hyggja
Hvert unnið sannleiks starf;
Með lögum land skal byggja
Lengst fram í alda hvarf.
{KPáiftufélagsfuiidiir.
Ár 1880, þann 23. dag júnírnánaðar var deildarfundur
baldinn i Gránutélagí á Akureyri; til fundarstjóra var kosirm
séra Arnljótur Ólafssou og til skrifara séra Arni Jóhannsson.
Kom þá fyrst til umræðu ástand lélagsins og verzlan þess
næstliðið ár. Skýrði kaupstjóri frá að skipal'erðir lélagsins
hefðu gengið greitt og enginn skipskaði orðið; verzlunar-
magnið hefdi verið engu rninna en undanfarin ár, en mjóg
mikið tap á íslenzku vörunni, einkum á lýsi og ull. Frá
landinu hefði félagið llult nálægt 180.000 pund af ull, helðr
topið á henni orðið 14,500 kr. Af lýsi tlutti fölagið 2,lUO
tunnur, og varð tapið á þeim alt að 29,000 kr. Á kjöti og
fiski varð nokkur ágóði, en einkum þó á dönsku vörunni,
svo tap felagsins mun eigi verða eins mikið einsog út lítur
fyrir eptir skaðanum að dæma á ull og lýsi, enda væri
lánstraust félagsins alveg óskert erlendis og félaginu þrátt
fyrir þennan hnekkir engin hætta búin, ef verzlanin í ár
gengi þolanlega.
Einsog kaupstjóri opt hafði áðnr tekið fram á fundum
félagsins, þá væri verzlun hér á landi i mjög öfugu horfi,
en þó væru þessir stórgallarnir mestir: geysimikiar úti-
standandi skuldir, ofhált verð á útlendri og innlendri vöru
og jafnt verð fyrir illa og góða vöru, og þyrftu menn að
leyta allra bragða og sýna þolgæði til þess að fá þessum
þrem aðalgöllum breytt. Á meða.n bæudur eigi fá meira
fyrir góða vöru en vonda er vóruvöndtin hér á landi og
verðhækkun í útlöndum óhugsandi; kaupstjóri mundi því
gjöra alt sitt til aö lagfæra þetta, eu það væii mjóg örðugt,
þar sem kaupmenn væru ófúsir að hjalpa til þess, og fyrst
í stað rneðan þetta væri að kornast á lengizt eigi aö iniin
meira fyrir vöruna erlendis. í sumar sér kaupstjóri sér eigi
fært að halda matsmenn einsog í fyrra til þess að meta ull,
en hann liefði beðið alla verzlunarstjóra félagsins að gefa 5
aurum meira fyrir pundið af afbragðsull, mönnum til upp-
hvatuingar að vunda vöruna, þó hann eigi búizt við að fá