Skuld - 19.09.1878, Blaðsíða 2

II. ár, nr. 25.]
S Ií U L D.
[l9/9 1878.
292
menn fyrst þannig til að nema em-
bættishandverkin, framyfir pá, er aðr-
ar atvinnur nema, og vilja svo eftir
á horga emhættismönnunum æfilangt
premíu fyrir, að peir hafa lofað að
hera sig á höndum frá barnæsku á
kostnað annara landsins harna.
Enginn skilji orð vor svo, sem
vér álítum pví illa varið, sem kostað
er aí landsins hálfu til að eíla lær-
dóm og styrkja námsmenn; envérvilj-
um að námsmenn vorir sé pá líka svo
pakklátir að viðrkenna, að pjóð vor
gjörir mikið fyrir pá — mjög mik-
ið eftir efnum sínum. Yér viljum,
að peir hræki ekki í andlit alpýðu á
eftir segjandi: |>ið hafið, hændrgóðir,
lagt svo og svo hart á ykkr og synj-
að ykkr sjálfum uppfrœðslu, alt til
pess að geta lagt fram œrið fé til
styrktar oss útvöldum á námsárum
vorum; nú verðið pið líka að láta
okkr hafa svo og svo mikið í laun á
eftir; pví par sem svo miklu hefir verið
til vor kostað fram yfir aðra, pá hljót-
um vér líka að vera að sama skapi
ósjálfbjarga öðrum fremr.
Hvað eru pá sanngjörn laun?
Sumir svara: |>að eru pá sann-
gjörn laun, sem eru svo há, að prestr-
inn getr lifað sómasamlega fyrir pau
og alið önn fyrir fjölskyldu sinni. —
En pó undarlegt virðist, segjum vér
aftr: nei.
Ef störf pau, sem embættisskyld-
an leggr á prestinn, eru svo mikil, að
pau taki allan tíma hans eða megin
hans, pá — en pá að eins líka —
er sanngjarnt, að laun hans sé svo liá,
að hann fyrir pau geti lifað sómasam-
lega ásamt sínu skuldaliði. En sé
embættisstörfin svo lítil, að pau taki
m in s t an hluta tímans upp fyrir presti,
pá er sanngjarnt að hann fái í laun
að eins tiltölulega mikið af pví, sem
hann parf sér og sínum til uppeldis.
Setjum, að emhættisstörfin taki
upp t. d. p't part eða í/3 af tíma
lend tamin, hænsn); 10 til hlaupfugla (engin
á ísl.); ótal, svo þúsundum skiptir, til spör-
fugla (hjer á landi 7); 600 til vaöfugla (hjer
á landi 18); 600 til sundfugla (hjer á landi
48, en þaraf er ein tegund, sem nú er horfin,
geirfuglinn).
Svo er álitið að "Vesturheimur cigí flestar
tegundir, þarnæst austrálfa, þá suðrálfa, síðan
eyjaálfan, og norðrálfa fæstar, 600 teg., þaraf
ísland tæplega 80, sem telja má að komi
hingað að staðaldri til að verpa; helsinginn
hefir jafnan verið talinn með íslenzlcum fugl-
um, af þvi að liann kemur hingaö árloga, en
verpir hjer þó eigi svo menn viti.
Af þeim fuglum, er villzt hafa hingað
etöku sinnum, eru þessir helztir: tnrnfálki
__________________293________________
prests árið um í kring, pá er sann-
gjarnt að hann fái í laun p,, eða %
af pví, sem laun hans ættu að vera,
ef hann verði öllum tímanum ípjón-
ustu embættisins. Með öðrum orðum:
launin eiga aft standa í lneíilcgu
hlutfalli við pað, scm fyrir pau
cr unnið.
Prestar vorir eru og eiga að
vera bændr. Prestsetrið mun oftast
nær vera einhver hezta og helzta hú-
jÖrðin í sókninni, og hana hefir prestr-
inn til leigulausrar áhúðar. Störfpau,
sem embættinu fylgja, eru jafnaðar-
legast ekki meiri en svo, að jafnpung
og pyngri störf eru lögð á bændr
endrgjaldslaust. Sveitarstj órnar-
störf, eða einkum störf oddvita í um-
fangsmiklum og pungum hreppi, munu
taka upp álíka tíma og vera fult
eins punghær, eins og prestsstörfin í
mcðalsókn — og pó er pessu demht
á bændr fyrir als ekkert, og vér
löstum pað ekki.
En pá sjá allir, að laun prostsins
purfa ekki að vera há til pess, að
hann sé pó betr í haldinn en hændr.
Einn eða tveir klukkutímar á viku,
til að taka saman ræðu, og svo 1%
tími í kyrkjunni hvern sunnudag —
hvaða störf eru slíkt? Margr hónd-
inn má ríða 2 til 3 tíma leið til kyrkju
til að fá að heyra pessa ræðu!
Aukaverkin — æ, pau eru telj-
andi í flestum sóknum, og pað væri
réttast að láta hvern, sem parfpeirra,
horga pau eins og pau eru verð, pá
pyrfti pau ekki að verða að ómaklegri
hyrði peim, sem pau eru óviðkomandi.
Húsvitjunin er nú óvíða rækt sér-
lega vel, enda sýnist hún ekki að vera
fjarska mikils virði í peninga-tali, pví
prestrinn léttir pá af um pann tíma
árs, sem hann er arðlaus ómagi sjálf-
um sér heima.
Barnauppfræðingin ætti, sem hvert
annað aukaverk, að horgast presti eins
og hún er verð, af hlutaðeiganda.
(Palco tinnunculus), litlu stærri en smirill,
öskugrár, nema á bakinu mórauður, með svörtu
bandi um þvert vel, hljóð: „klí, klí, klí!“
Snæugla (Nyctea nivea) hvit með dökkum
dröfnum, loðin á ldær fram sem rjúpa, nef
litið og bogið, höfuð stórt, klær hvassar og
bognar, lengd rúm alin. Fislchegri (Ardea
cineroa) grár, hálslangr, háfættr mcð kryppu
úr baki, allr grannlegr, nef langt frammjótt,
aptr úr hnakka 3 fjaðrir 5 þuml. langar, hljóð
„kreikk“,lengd40þumb. Færeyskur hrafn
líkur krumma vorum, en mikið hvítur. K r o s s-
nefja (Loxiapythiopsittacus) litill fugl, 7 þuml.
langur, nefbroddarnir ganga á mis að fram-
an, rauöleitur. Auðnutitlingur (Friugilla
linai’ia), rauöur á hiifði) bringu ogaptan til á
__________________294________________
Eyrir hvað á pá prestrinn að
fá pessi háu laun, sem prestastéttin
nú er að mæna vonaraugum eftir og
kvaka til?
Vér efumst um, að pað sé mörg
prestaköll svo rír á íslandi, að tekjur
peirra sé ekki fullkomið endrgjald pess
starfs, sem af prestinum er heimtað
par. — Aftr eru mörg, sem eru svo
tekjuhá í samanburði við erfiðleikana,
að par er kastað peningum í prestana
fyrir ekki neitt.
J>að parf pví að jafna tekjur
hrauðanna. Og pað parf nauðsyn-
lega að gera nýjar ákvarðanir um borg-
un fyrir aukaverk presta, pannig
lagaðar, að aukaverkin sé borguð fullu
pví verði, sem pau eru verð, og að sá
greiði borgunina, sem verkin eru gjörð
fyrir.
|>að er ekki tilgangr vor með pess-
um línum, að stinga upp á breyting-
um á fyrirkomulaginu, eins og gjöra
parf, ef pví á að skipa á ný með
lögum.
Tilgangr vor var, að henda á
ýms grundvallar-sannindi í máli
pessu, og gefa par með bendingar til
pess, sem oss virðist áðr hafa verið
oflítið haft tillit til af peim, sem um
málið hafa fjallað.
Prestar hafa sagt (t. d. í „Skuld“ I.
árg., nr. 9.), að prestar væri „eigi skyld-
ugir aðbúa“. Nei, herra trúr, peir eru
ekki einu sinni skyldugir að vera prest-
ar. Geta peir herrar nefnt oss einn
einasta mann, sem sé skyldugr að
húa? Nei! En ef peir vilja lifa, pá
sjáum vér eigi að peir sé ofgóðir að
hafa fyrir lifinu á sama hátt og aðrir.
Prestar eru oft eigi búmenn, segja
aðrir, og fara pá á liöfuðið í eymd
og hasl, ef launin eru eigi nógu íiá.
Æ, hvaðaskolli! Sumir leikmenn
eru heldr eigi búmenn, eða pá eigi
dugnaðarmenn eða eigi reglumenn, og
fara pví á höfuðið í eymd og basl.
Mannleg lcjör eru nú pví lögmáli
bakinu, að öðru leyti grámórauður, lítill, rúmir
5 þuml., hljóð „gívitt“ og „sjett“. Svala
(hirundo), kringuin 6 þuml. á lengd, megin-
liturinn svartur, en ljósleit neðan, vængir hvass-
ir, bognir og langir, vel klofið, nef breitt og
mjög ginvíð, hefur breytilegt flug, undrafagurt
og eldsnart. Liturinn er annars nokkuð mis-
munandi eptir því, hvort það er H. urbica
eða rustica, og svo er H. rustiea stærri, 7
þuml., en hin 5 þuml. Æðarkóngur (Fuligula
spectabilis) svartur með hvítum liálsi og haki,
gráblár ofan til á höfði með rauöum ennis-
hnúð og liggur svart hand um, kinnar Ijós-
grænar, bríngan ryðgul, framan á hálsin-
um eru 2 dökkvar rákir • cinsog ^ í lagi,