Skuld - 30.11.1878, Síða 3

H. ár, nr. 36.]
S K U L 1>.
r,0/u 1878.
427
nokkru til hennar kostandi eins og
hún nú cr.
|>að er nú langt frá meining mín
liér, að fara að „ransaka ritningarnar",
eða færa rök fyrir pví, að kennimenn
vorir bindi sig fremr við inn „deyðandi
bókstaf11, heldr en að peir fylgi inum
lífgandi og heilsusamlega anda í kenn-
ingu Krists. Jafnvel mörgum alpýðu-
manni mun nú vera petta orðið nokk-
uð ljóst af ritum landa vors, Magn-
úsar Eiríkssonar, og finst mér
hann eiga miklar pakkir skilið fyrir
ið óeigingjarna starf sitt, pótt kenn-
ingar hans séu ef til vill eigi alveg
lausar við hjátrú.
Ég hefi pekt marga presta áðr
cn peir vígðust, og hefir mér fundizt,
að peir á stúdenta-árum sínum eigi
vera eftirbátar annara, að gjöra gis
að hjátrúarkenningum guðfræðinnar,
og pað jafnvel meðan peir voru að
nema pessa heilsusamlegu „fræði“. —
Mér getr pví eigi dulizt, að fjöldi presta
vorra kenni í raun og veru gagnstætt
sannfæringu sinni, og er pað að von-
um, pví allra sannfæring er eigi eins.
|>að mundi nær hæfi að segja, að í
eins óákveðnum efnum og trúarefni
eru, lieíir hver maðr sína sannfæringu
fyrir sig —, en allir prestar vorir
eigíl að kenna eins; og ég segi nii
fyrir mig, að pesskonar skynhelgis-
kenningar vil ég helzt eigi heyra.
Hvernig getr og prestrinn lieinitað af
mér, að ég skuli trúa pví, sem hann
eigi trúir sjálfr? Nei, pað er ósann-
gjarnt! Og enn fjarstæðara er pað,
að ég skuli greiða honum fé fyrir að
skrökva vísvitaudi í mig. ]aað gengr
varla til lengdar! — ]?ar á móti sæti
ég með ánægju undir kenningu pess
prests, sem ég vissi um, að enga
hvöt hefði til að kenna öðruvísi
en hann sjálfr tryði, og pað pótt
ég annars eigi gæti felt mig við kenn-
ingu lians eða verið honum samdóma.
— Skoðan mín er pví sú, að eigi
prestar að geta haft nokkur áhrií á
söfnuðina í trúarefnum, pá verði peir
að lcenna eins og peir sjálfir trúa, og
söfnuðirnir verða að vera sannfærðir
um, að prestarnir trúi eins og peir
kenna. En pá sannfæringu geta söfn-
uðirnir aldrei fengið, ef prestunum er
gefin ytri livöt til, borguð laun til. að
kenna vissar kreddur — kenna ef' til
vill gagnstætt sannfæringu sinni. Og
pe.tta er pó í rauninni pað, sem nú á
sér stað hjá oss. Já, meir að segja,
breyti kennimaðrinn nokkuð frá inum
fyrirskrifuðu kreddum, er hann óðari
fa>rðr úr hempunni og telcin afhonum
launin — p. e. vikið úr embættinu.
— |>etta vita prestarnir, og peim er
pví vorkunn, greyjunum, pótt peir vari
sig á, að brenna sig á pvi soði. En
hrópaudi rangindi eru petta, eigi síðr
428 1
gagnvart prestunum, heldr en gagn-
vart alpýðu yfir höfuð. |>essháttar
fyrirkomulag getr aldrei haft annað
en illar, siðum spillandi afleiðingar. Og
hver sá prestr, er halda vill fast við
petta gamla, óheillavænlega fyrirkomu-
lag, er að minni ætlan fremr Mamm-
ons pjónn en sannr „orðsins kennari“.
Embættisstörf presta pekkja allir.
Um auka-prestsverkin vil ég ekkert
tala. |>að liggr í augum uppi, að
hver einstakr, er æskir pvílíkra starfa af
prestinum, á að borga pau eins og pau
eru verð. Sama er að segja um barna-
uppfræðinguna; enda mundu fá börn
hér á landi læra að stauta, draga til
stafs og kverið, ef pau eigi nytu ann-
arar tilsagnar en prestsins síns1).
Húsvitjunin er, eins og ritstj. „Skuld-
ar“ segir, víðast hvar vanrækt og yfir
höfuð næsta lítils virði í peninga-tali.
En pá er nú mergrinn málsins, og
pað eru ræðurnar í kyrkjunni. ]>ær
viðkoma öllum söfnuðinum og hver
einstakr verðr að borga sinn tiltölu-
lega skerf í peim. það er eiginlega
fy7nr að flytja (og semja) pessar ræður,
að prestrinn á að fá laun sín. —
Reyndar mun pað vera ofætlun að
ætlast til pess, að prestar taki alment
saman ræðu á einum eða tveim klukku-
tímum, eins og ritst. „Skuldar11 gjörir
peim. Eg tryði honum vel til pess,
en peir eru nú eigi allir eins rit-
snjallir og liann, prestafuglarnir. ]>ó
munu gamlir prestar naumast hafa
eytt að meðaltali einum tíma í viku
til að taka saman ræður. ]>að er nefnil.
alkunnugt, að prestar nota upp og
upp aftr sömu ræðuna með litlum eða
engum breytingum, og svo fellr nú
margr sunnudagrinn úr, sem eigi er
messað, og er pað auðsjáanlega mikill
hagnaðr fyrir prestinn í ræðusamnings-
legu tilliti. |>ví ræða sú, er kann að
vera samin eða undirbúin til flutnings
af stóluum, er eins og ný frá penn-
anum í næsta skipti pegar hún á við,
pótt ár líði á milli. — Ef pví ætti að
miða laun prestanna einvörðungu við
tíma pann, er peir eyða til að semja
ræður sínar og flytja pær í kyrkjunni,
pá yrðu laun peirra harla lítil—Mér
fiunst sanngjarnt að taka tillit til poss,
hver ahrif ræðan og yfir höfuð að tala
framferði prestsins hefir á söfnuðinn;
pví ég vil að prestrinn sé prestr lengr,
en rétt meðan hann er að messa í
kyrkjunni; ég vil að hann noti hvert
tækifæri, er gefst, til að vckja, menta
og betra söfnuðinn.
En kvernig eru nú pessar ræður
1) pað er annars einkennilegt, að Jiar
sem prestar eru flestir og liafa mest völd, eins
og or í kaþólskuin löndum, |iar er upplýsing
alþýðunnar á lang-lægsta stigi. Alt bendir
annars ijóslega á, að kreddufastr lcennilýðr
geti því að oins þrifizt, að alþýðunni sé varn-
að allrar mentunar.
429
yfir liöfuð, og hvaða mentandi og betr-
andi álirif hafa pær á söfnuðina? ]>ví
er nú miðr, pær eru vanalega harla
léttvægar; optastnær sama vanastagl-
ið, sunnudag eftir sunnudag og ár
eftir ár. Söfnuðrinn fer jafnfáfróðr
og „óuppbygðr" heim eins og hann
kom til kyrkjunnar, og hefir svo ef
til vill farið á mis við pað, að lesa
sér sjálfr betri og uppbyggilegri ræðu
lieima í einhverri liúspostillu eða ann-
ari góðri bók, en pá, er liann lieyrði
í kyrkjunni. Ég segi potta yfir höfuð,
en auðvitað eiga sér heiðarlegar und-
antekningar stað. En hvernig á petta
öðruvísi að vera, pegar fjöldinn allr
verða prestar án pess að hafa nokkra
köllun til pess, einungis til pess að ná
í embætti og af pví að peir einhverra
orsaka vegna eigi geta kept um launa-
meiri og glæsilegri embætti. Og til
pess að mega halda embættinu hlýtr
prestrinn, eins og ég hefi áðr sagt, að
kenna meir eða minna gagnstætt sann-
færingu sinni; hann pylr pví ræðu sína
af stólnum með einhverjum „tillærð-
um“ framburði og áherzlu •—sí og æ
liið sama, — utangarnar og án pess
að komast við; on kvernig á pá söfn-
uðrin að komast við af pví, sem
prestrinn segir á pann hátt? En
pessu parf eigi svar að gefa: hann
gjörir pað eigi. (Framh. næst.)
FEÉTTIE.
Frá löiidiun í Yestríieimi.
Nýja íslandi, 30. ágúst 1878.
Okkr gekk vel ferðin vestr, fórum
17. júlí af Seyðisfirði og komum til
Queebeck 1. ágúst, en til Wimupeg
16. sama mán. — A Atlantshafi dóu
3 börn (og pað 4. í Queebeck) og
gamall maðr Jón að nafni úr ]>ing-
eyjarsýslu. — — Sigtryggr Jónasson
kom á móti okkr ofan á Lawrence-
fljótið, peim til leiðbeiningar, sem ætl-
uðu til Nýja Islands. ]>að eru nálægt
helmingi, sem fóru alla leið hingað; en
als fóru að heiman liðug 400. Elestir,
sem hingað komu, fóru norðr í Fljóts-
bygð og Mikley; par á oft að vera
betri afli. —- Eg vonast nú eftir
„Skuld“ pegar byr gefr.
Sigrbjörn Stefansson,
(frá Hoykollssöðum).
Kafli úr bréfifráhr. Jónatlian Jónathans-
syni, fyrrum sýslunefndarmanni á Eyðum:
Minniota, Lyon Oo. Minnes. U. S.
18. ágúst 1878.
Yið vorurn 22 daga frá Vopna-
firði og hingað. Við vorum öll frisk
á leiðinni og ég hitti konu og börn
licilbrigð. — I gær var húsið mitt
reist og verðr búið eftir 14—20 daga.
A landi mínu eru nú plægðar 50 ekr-
ur,1) svo ég liefi álitlegan blett að sá
1) Hver ekra er liðuga 1200 ferliyrnings-
faðma. Ritstj.