Skuld - 17.03.1879, Síða 1

u I d.
8 7 9.
Ch o
orq £
o .
w O'
S &
fO'
w al
þs §
1
-i ®
■ ox ^
i ^
o
s*<§
>r. G7. Eskifirði, Mánudag, 17. marz. III, 7.
79 80 81
Kaupstaðarskuldirnar.
Yér ætlum eigi óparft pó minnst
væri í blöðunum fáein orð á verzlun
vora eða kaupstaðarskuldirnar,
er árlega fara vaxandi í sumum lcaup-
stöðum liér á landi. Eru svo mikil
brögð að pví, að kaupmenn nú eru
farnir að taka sauðfé fyrirfram á vetr-
um upp í skuldir, heldr en að hafa
ekki neitt. |>að er pó hörmulegt til
pess að hugsa, að menn pannig fyrir-
fram á vetrum slculi éta út sauðfénað
sinn, og pað er fullkominn vottr um að
búskapr peirra, er pað gjöra, er langt
frá pví stigi, sem skyldi, lieldr aum-
asti protabúskapr.
Fyrir 30—40 árum voru kaup-
staðarskuldir mjög litlar, eða engin
líking við pað sem nú er, og menn
gátu pó lifað pá eins og nú, en margt
var pá einnig öðruvísi en pað er nú.
Menn spöruðu pá fyrri við sig, en að
hleypa sér í skuldir, keyptu nilklu
minna af kramvöru og kostuðu að flestu
leyti minna til búskapar síns, en menn
gjöra nú á dögum. Menn gengu pá
sparsamlegar til fara, eða minna upp
á móðinn en nú er, átu minna af tó-
baki og drukku minna af brennivíni
og katfi, en menn gjöra nú o. s. frv.
I stuttu máli: Menn voru pá heldr
án hlutarins en að hleypa sér í skuld-
ir fyrir hann. Menn brúkuðu miklu
minna af allri munaðarvöru pá en nú,
og sumir áttu jafnvel talsvert af pen-
ingum, pó eigi væru taldir nema meðal-
bændr.
Kú er öidin önnur. Mörgum
dettr nú ekki í hug að spara við sig,
en hleypa sér heldr í skuldir fyrir pað,
sem peir pykjast með purfa, en gætu
pó ef til vill án verið, og slengja svo
oft og tíðum öllu upp á náunga sinn
(hreppinn). Menn kaupa nú sumir
hverjir (pó fátækir séu) kramvöru eins
og ríkismenn, og elta móðinn eins og
keimskingjar. Menn drekka ósköpin
öll af brennivíni, og eyða með pví
viti og fjármunum, tyggja tóbak eins
og blökkumenn, og kaffi drekka menn
einnig ósvikið. — Eftir pessu að dæma
ættu menn að vera ríkari nú, en menn
voru fyrir 30—40 árum, en kaupstaðar-
skuldirnar bera pó vitni um ið gagn-
stæða, og fáir munu pað vera nú á
dögum, sem eiga peninga pað telj-
andi sé.
Getr nú petta talizt með fram-
förum?
p>að, or mcnn nú á dögum kosta
til búskapar síns, fram yfir pað sem
var fyrir 30—40 árum, getr án efa
sumt talizt með framförum, svo sem
kostnaðr til húsabygginga, ýmsra parf-
legra búshluta, og einnig að sumu
leyti til klæðnaðar. Húsabyggingarnar
purftu nauðsynlega endrbótar við, og
búshlutirnir einnig, sömuleiðis klæðn-
aðr, matartilbúningr, o. s. frv. Vorir
tímar krefja pess, að meira sé lagt í
sölurnar, til ýmsra hluta, en var fyrir
petta tímabil, er vér tiltókum, en menn
geta einnig gengið of langt í pessu
sem öðru, og pað ætlum vér sé orðið
með kaupin á brennivíni, kaffi, sykri.
tóbaki og ýmsri kramvöru.
Sem orsakir til kaupstaðar-
skuldanna má pví telja in miklu
munaðarvörukaup vorra tíma. J>ar
við bætast nauðsynjavörukaupin, að
pví leyti sem pau eru meiri nú, en
fyrir 30—40 árum. Sömuleiðis in
miklu hreppspyngsli, er víða eiga sér
stað, hækkun á vinnuhjúa-lcaupgjaldi,
og hækkun á inum opinberu gjöldum.
—- |>egar nú alt petta hjálpast að, að
hleypa upp kaupstaðarskuldunum, pá
er eigi furða pó pær liafi vaxið, pegar
inntektirnar eigi vaxa að sama skapi,
sem ekki er, pví pó menn hafi ef til
vill meiri vörur, og peir fái meira
fyrir pær, en menn fengu fyrir petta
tímabil, pá er pað pó eigi að tiltölu
við pað, sem útgjöldin eru meiri nú,
en pá var.
Yerzlunarað forð margra nú
á dögum, er hér um bil á pessa
leið: Menn fara í kaupstaðinn
strax og Nýárið er um garð geng-
ið, finna blessaðan kaupmanninn, og
grátbæna liann að lána sér nú pað,
sem peir purfi með, peir skuli
borga pað í sumarkauptíðinni, sjálf-
sagt, já, verzla við hann með öllum
sínum pessa árs vörum, ef liann só
nú svo góðr oglánapeim! j>að fyrsta,
sem kaupmaðr gjörir. er að hyggja að
Aljþýðleg sýnisliorn
af
rannsóknum þessara tíma.
I.
Yorir fyrstu foreldrar.
[Pramh.]
Eins og pegar liggr í augum uppi, eru flestar pess-
ar ástæður ekki annað en tilvísanir til mannanafna og á-
lits annara og pannig pýðingarlausar í sjálfu sér. Að
eins tvær inar síðast tilfærðu geta lcallazt vísindalegs
eðlis. Samt sem áðr skulum vér gefa peim öllum nokk-
urn gaum.
þetta á að vera elzta og almennasta álit manna. Að
þetta sé almennasta álit manna getr satt vorið, ef tal-
að er um pær miljónir manna, sem ekki pekkja petta
luál af öðru en biblíusögum sínum. En ef tala skal um
44
vísindalega mentað fólk. sem liefir hugsað um málefnið og
hefir nokkra pekkingu í slíkum efnum, pá verðr pað meira
en efasamt, hvort pessi skoðun sé almennust meðal peirra.
En pað er auðsætt, að pýðingai’laust er að vitna til skoð-
ana peirra manna, sem ekkert vit hafa eða geta haft á
málinu. ]pá virðist pað og mjög efasamt, að petta sé
elzta álit. j>ví að eftir pví sem Alexander Humboldt
segir í íyrsta parti af „Kosmos“, pá virðist ágreiningrinn
milli peirra, sem fylgja inum gagnstæðu skoðunum í pessu
máli, að vera eins gamall eins og pekking manna á
peim náttúru-viðburðum og hlutum, sem liafa valdið á-
greiningnum. Aristóteles var t. d. fastlega á móti ein-
ingar-skoðuninni. — Samkvæmni Gyðinga- (og kristindóms-)
ritningarinnar við kenning ýmsra annara trúarbragða virð-
ist og í pessu efni að missa alla pýðing, er maðr athugar
pað, sem Wilhelm Humboldt segir um petta efni; en
pað er á pessa leið (tilfært í fyrsta parti af ,,Kosmos“):
„A ýmsuiu stöðum á jörðinni finnast pjóðsögur, án pess
unt sé að sjá, að pær standi í neinu sambandi innbyrð-
is, um uppruua als mannkyns frá einum fyrstu foreldr-